Feminisme (of wat daar moet voor doorgaan) lijkt de laatste weken niet meer uit onze mainstream media weg te slaan. Toch lijkt de feministische beweging niet onverdeeld gelukkig met deze aandacht. Ten eerste kan je als feminist grote vraagtekens plaatsen bij de focus die vooral lijkt te liggen op het tot vervelens toe reproduceren van inhoudsloze stereotiepe foto’s die lijken geschoten te zijn op The Playboy Mansion. Ten tweede doet ook het onderhuids racistisch, paternalistisch, imperialistisch discours en bijhorende hypocrisie vragen rijzen.
Over stropoppen en selectieve verontwaardiging
Gezien kritische bedenkingen zoals in dit opiniestuk steeds onder vuur genomen worden met stropoppen en verwijten als zijnde politiek correct, cultuurrelativistisch, moslimzusters in de steek latend, postmodernistisch, preuts, irrationeel, spijkers op laag water, … voel ik mij genoodzaakt eerst het één en ander te verduidelijken om deze stemmen alvast te snel af te zijn. Feminisme stopt voor mij niet aan de grenzen en ik streef dus de gelijkwaardigheid van alle genders en vrouwenemancipatie overal ter wereld na. Uiteraard verzet ik mij tegen vrouwelijke genitale verminking, gedwongen huwelijken, het verbieden van meisjes naar school te laten gaan, steniging van overspelige vrouwen, …
En ja deze praktijken mogen openlijk bekritiseerd worden en er mag – moet zelfs – tegen geprotesteerd worden. Verder omarm ik de scheiding van kerk en staat en wil dus geenszins terug naar een tijdperk waarin religie de plak zwaaide over zowat alle delen van de maatschappij.
Alleen zijn mijns inziens niet alle vormen van protest even lovenswaardig en betekent vrouwenemancipatie overal ter wereld nastreven ook seksisme híer en nú bekampen. En daar lijkt het schoentje te knellen bij veel westerlingen, en dan nog vaak bij mannen die anders in geen feministische velden zijn te bespeuren. Er lijkt op z’n minst sprake van een wel heel selectieve verontwaardiging.
Over blinde vlekken, hypocrisie en dubieuze agenda’s
Het is opvallend hoeveel ‘feministen’ er lijken op te staan als er wat blote borsten opduiken, als er mannen van vreemde origine in het spel zijn of als er een vaag verhaal opduikt van een meisje de andere kant van de wereld wiens vrijheid om te strippen bedreigd schijnt worden. Wanneer vrouwelijke vluchtelingen uit landen die door diezelfde lieden als barbaars worden bestempeld dreigen teruggestuurd te worden, blijft het echter ijzingwekkend stil. Ook wanneer moslimvrouwen tégen hun eigen wil verplicht worden (door de overheid nota bene!) om een kledingstuk uit te trekken willen ze hun job behouden, hoor je diezelfde vrijheidsstrijders zelden.
Hetzij dan met een paternalistisch imperialistisch discours als ‘ze beseffen het zelf niet dat ze slaven zijn, maar wij slimme westerlingen zijn er wel degelijk om hen te bevrijden, en hen te beschermen tegen hun barbaarse mannen’. Evenmin lijkt er veel bereidheid om massaal middelen vrij te maken om armoede wereldwijd te bestrijden. Vrouwen en kinderen zijn hiervan vaak het grootste slachtoffer en ze zijn daardoor extra kwetsbaar voor mensenhandel en seksuele slavernij (vaak in achterkamertjes of uitstalramen ten behoeve van westerse mannen).
Ook wanneer het om flagrant seksisme tegenover vrouwen van ‘eigen bodem’ gaat, hullen deze vrijheidsstrijders zich in een burka van stilzwijgen. Seksueel geweld binnens- en buitenshuis, prostitutie onder fysieke of economische dwang, geweld en vernedering in mainstream porno, het zelden vervolgen en bestraffen van verkrachters, de loonkloof, het glazen plafond, aanranding op de werkvloer, tegennatuurlijke schoonheidsidealen, … zijn allemaal fenomenen die bezwaarlijk met de gelijkwaardigheid en emancipatie van vrouwen kunnen verzoend worden. Toch komt er zelden grootschalig protest tegen dit alles.
Bij bepaalde vormen van seksueel geweld hoor je bovendien herhaaldelijk oneliners als ‘ze zal het wel uitgelokt hebben’ of ‘die vrouwen kiezen er zelf voor’ (de ene vrije wil is de andere blijkbaar niet …). Zelfs wanneer de vrouw in kwestie vlakaf zegt dat iets tegen haar wil gebeurde, wordt dat vaak niet serieus genomen. De vrouw ‘vroeg erom’ door haar kledij. Of het is maar een mopje dat feministische droogstoppels niet kunnen begrijpen.
Of het wordt vertikaal geklasseerd als een fait divers onder de noemer ‘een Sagannetje doen’. Zoals de Limburgse journaliste Hasna Ankal het op Twitter verwoordde; “Maghrebijn zegt ‘hoer’ = seksisme. Wielrenner betast vrouw = humor.”[1] Het is tegen dergelijke hypocrisie dat ik mij met klem verzet. Ik hoef als feministe jullie ‘steun’ niet indien die er alleen komt wanneer we als vrouwen met de kont naar achter wat met onze blote borsten schudden of wanneer er een kruistocht aandoend ‘blanke helden redden moslimvrouwen van hun barbaren’-discours wordt opgehangen.
Met objectivering tegen objectivering
Aansluitend bij bovenstaande bekommernissen vind ik het ook de hoogste tijd om een kritische stem te laten horen over FEMEN en dan meer bepaald hun methode van actievoeren. Het is immers moeilijk om een gedegen kritiek te formuleren op hun beweegredenen en eisenplatform want die lijken er nauwelijks te zijn.
Op hun site en FB-pagina’s zie je veel foto’s en holle slogans maar nooit een degelijk onderbouwde uiteenzetting van wat ze nu eigenlijk juist willen bereiken. Relevante informatie over het reilen en zeilen binnen de organisatie bereikt ons vooral via interviews met kopstukken[2], met ex-activisten[3] en via de Oekraïense journaliste Darina Chizh die vorige zomer infiltreerde in FEMEN voor een in september uitgebrachte kritische documentaire[4]. Zo kwam reeds naar boven dat FEMEN gefinancierd wordt door enkele miljonairs met dubieuze agenda, de vaste activisten lonen krijgen waar de gemiddelde Oekraïner slechts kan van dromen, er tot 1000 euro per activist per dag wordt verspild om een korte actie te doen de andere kant van Europa, wie mee wil doen bereid moet zijn om te strippen, ‘dikke lelijke’ vrouwen geweerd worden tenzij om mee te spotten, personencultussen hun handelsmerk lijken, ze Playboy een blad vinden met een diep respect voor vrouwen en de leidster van FEMEN Brazilië niet te verlegen is om er daarom naakt voor te poseren. In augustus kregen ze wereldwijd veel kritiek toen ze ter ‘ondersteuning’ van Pussy Riot een oorlogsmonument vernietigden[5]. Excuses kwamen er nooit.
Wel werd het voorval commercieel uitgebuit door passende T-shirts te creëren waaruit blijkt dat ze hun laf respectloos vandalisme nog steeds als een heldendaad beschouwen. Waar het zoeken blijft naar een goed onderbouwd inhoudelijk standpunt, gaat het creëren van een uitgebreide merchandising deze dames blijkbaar beter af. In hun webshop vind je onder andere een uitgebreide collectie T-shirts en voor de echte fans die er wat meer geld voor over hebben zelfgemaakte ‘kunst’ met hun borstafdrukken.[6]
Wat mij echter het meest tegen de borst stuit, is de arrogante houding waarbij ‘klassiek feminisme’ zonder nuance van tafel wordt geveegd als passé, niet werkend, preuts, academisch geleuter, en dit gecombineerd met heel wat westerse blinde vlekken. Naar aanleiding van hun laatste acties waarin moslimvrouwen steevast werden opgeroepen om naakt te gaan, zijn er wereldwijd heel wat kritische geluiden vanuit die hoek.
Volgens de FEMEN-leidster Inna Shevchenko moeten we de kritiek van moslimvrouwen echter niet serieus nemen want achter hen schuilen “bearded men with knives”[7] die hen daartoe dwongen. Verder wist ze ook te melden aan HuffPost UK dat “They say they are against Femen, but we still say we are here for them. They write on their posters that they don’t need liberation but in their eyes it’s written ‘help me.'”[8]
Bij vele westerse eurocentrische burgers gaat zo’n paternalistisch verhaal er natuurlijk in als zoete koek, en in combinatie met een stel blote borsten wordt het bij veel mannen onder hen al helemaal om van te smullen. Hiermee lijkt ook de rol van de ‘activistische’ mannen binnen de FEMEN-beweging samengevat te zijn.
Vanaf de zijlijn wellustig starend naar al dat bloot, pikante foto’s verspreiden via sociale media, vrouwen (liefst nog jong genoeg, beantwoordend aan stereotiepe schoonheidsnormen en niet te kritisch) ronselen om ook met de borsten bloot te gaan voor de ‘goede zaak’ en voor de dappersten onder hen de boel coördineren vanachter hun computer. Zelf eens gaan strippen voor de ‘goede zaak’ dat vinden ze dan weer niet nodig. Het schijnt zelfs niet in hen op te komen hoe compleet normbevestigend dit alles is; de vrouwen doen topless een showtje met de plotsklaps tot het feminisme bekeerde mannen als hevigste supporters en met de klassieke media als aasgieren om dit alles op beeld te vereeuwigen. Veel kritische vragen worden hier door hun fans niet bij gesteld maar dat is ook niet nodig; FEMEN is immers een organisatie ‘van de actie’ en niet van ‘boekenverheerlijkende academische leuteraars’, zoals een mannelijke FEMEN-fanaat het op Facebook verwoordde.
Wat ze met die acties bereiken is nog maar de vraag. Resultaten schijnen er alvast niet te zijn, wel polarisering. Ze lijken bovendien een steeds groter deel van de feministische en bredere progressieve beweging tegen zich in het harnas te jagen. Ook veel van de moslimvrouwen die ze beweren te vertegenwoordigen worden het stilaan moe dat ze steeds als ‘domme sloren’ worden neergezet die een voogd nodig hebben die in hun naam spreekt. Daarnaast lijken ze door hun methodes van actievoeren juist westerse seksistische stereotypen te herbevestigen.
Wanneer een dierenrechtenorganisatie stierengevechten zou organiseren om met de opbrengst ervan dieren te gaan redden, iedereen zou hen als ongeloofwaardig en bespottelijk neerzetten. Geloofwaardigheid dwing je immers af door de middelen min of meer in overstemming te brengen met de doelen van de organisatie. In het ‘nieuwe feminisme’ van Shevchenko en consorten is qua middelen schijnbaar alles geoorloofd om in de picture te komen.
Ja, de FEMEN-vrouwen staan inderdaad volop in de spotlights, dat moet je hen nageven. Maar is het echt een daad van verzet of een maatschappelijke verwezenlijking om de (vooral mannelijke) aandacht te trekken door te strippen en volop alle stereotypen van een pornocultuur te imiteren? Het toont mijns inziens niet aan hoe bevrijd wij westerse vrouwen intussen zijn maar wél hoe diep ingebakken het seksisme en de objectivering van vrouwen binnen onze maatschappij nog steeds zijn, en welke lange weg ook wij in het westen nog hebben af te leggen.
[1] https://twitter.com/HasnaAnkal
[2] http://www.femenbrazil.com/femen-brazil-entrevista-a-playboy/
[3] http://operamundi.uol.com.br/conteudo/entrevistas/24385/femen+brazil+nao+tem+propostas+feministas+acusa+ex-numero+2+do+grupo.shtml
[4] http://www.newsru.com/world/21sep2012/femenzp.html
[5] https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/08/22/gaat-femen-voor-het-seksistische-archetype-van-dom-blondje
[7] http://www.huffingtonpost.co.uk/2013/04/08/inna-shevchenko-muslim-women-femens-open-letter-amina-tyler-topless-jihad_n_3035439.html
[8] http://www.huffingtonpost.co.uk/2013/04/05/muslim-women-against-femen-facebook-topless-jihad-pictures-amina-tyler_n_3021495.html
