Woensdag 5 december hebben er voor het eerst zware gevechten plaatsgevonden in Caïro tussen voor- en tegenstanders van Morsi. Beide groepen zijn slaags geraakt voor het presidentieel paleis en op het Roxyplein (Heliopolis/Caïro) en bestookten elkaar met stenen, molotovcocktails en hagel.

De politie is lang afwezig gebleven, maar de minister van Binnenlandse Zaken heeft rond middernacht dan toch een 3.000-tal agenten gestuurd om de beide groepen uit elkaar te houden. Er zijn honderden gewonden gevallen en voorlopig is de dood van vier mensen bevestigd.

Het is de eerste keer dat er zo’n zware gevechten uitbreken in Caïro tussen burgers onderling. Sinds de controversiële constitutionele verklaring (op 29 november 2012) zijn er al verschillende betogingen en tegenbetogingen georganiseerd. Tot een directe confrontatie kwam het eerder nog niet.

Verklaring van president Morsi ligt aan de basis van politieke impasse

De politieke impasse lag aan de basis van de verklaring van de president. De constituante is er de voorbije weken niet in geslaagd om overeen te komen. Ze dreigde zelfs ontbonden te worden. Morsi maakte het met zijn onverwachte verklaring onmogelijk de constituante en de islamitisch gedomineerde shoura (tweede kamer) te ontbinden en plaatste zichzelf zo boven de rechterlijke controle zolang er geen grondwet is.

Velen zagen hierin een staatsgreep van de moslimbroeders en riepen op om massaal naar het Tahrirplein te komen uit protest tegen de verklaring van de president.

De tegenstanders van de president, onder anderen de zogenaamde liberalen, socialisten en fulul (figuren van het vorige regime), hebben sinds de dag van de verklaring het Tahrirplein bezet. Twee keer was er sprake van dat de islamisten een miljoenenmars zouden organiseren om de sit-in op het Tahrirplein te breken. Maar die is er nooit gekomen.

Zondag 1 december hebben de islamisten nog een betoging georganiseerd aan de universiteit van Caïro om hun steun te uiten voor hun president en leider.

Anti-Moslimbroedergevoel neemt toe

Intussen worden over het hele land verschillende kantoren van de Moslimbroeders in brand gestoken en wordt het duidelijk dat de protesten niet enkel tegen de grondwettelijke verklaring gericht zijn, maar dat er ook een anti-Moslimbroedergevoel heerst.

Op het Tahrirplein getuigen diverse slogans niet alleen tegen de verklaring of tegen de president, maar ook tegen de Moslimbroederschap in het algemeen.

Om de toenemende spanning tussen voor- en tegenstanders te breken, riep Morsi op een referendum te houden over de grondwet, waarbij in het geval dat ze zou worden afgekeurd, de presidentiële grondwettelijke verklaring van kracht zou worden.

De tegenstanders voelden zich opnieuw schaakmat gezet en riepen dinsdag 4 december op tot een betoging voor het presidentieel paleis (Heliopolis/Caïro). De oproerpolitie was aanwezig, maar had het bevel gekregen enkel op te treden als het paleis zelf zou worden aangevallen, wat niet gebeurde.

De betoging bleef vreedzaam, maar een politiewagen werd overmeesterd en de politieagenten werden door de betogers buitengewerkt. Later op de avond was de politie volledig verdwenen en bleven de betogers alleen achter. Enkelen zetten er hun tent op en brachten er de nacht door.

Tegenbetoging tegen “onruststokers en misdadigers”

Diezelfde dag zegden de islamisten op woensdag een tegenbetoging te zullen houden voor het presidentieel paleis, om te garanderen dat de situatie onder controle blijft tot het referendum goed verlopen is. De woordvoerder van de Moslimbroederschap (Mahmoud Gozlan) beschrijft de betogers als “onruststokers en misdadigers die de orde willen verstoren en denken hun mening zomaar te kunnen opdringen aan de rest van het land”.

De Moslimbroeders, Hizb al-Nur van de salafisten en de al-Jama’a al-Islamiyya zeggen deel te nemen aan de tegenbetoging. De Moslimbroeders zouden op woensdag de betogers aan het paleis omsingeld hebben en geprobeerd hebben hun tenten af te breken. Daarop zouden de gevechten begonnen zijn.

Het uitblijven van een reactie van Morsi en het feit dat zijn verklaring de oorzaak is van de huidige verdeeldheid in het land, doen hem als president veel aan geloofwaardigheid inboeten.

In de loop van donderdag zou hij een speech geven.

Carl Cappelle

Carl Cappelle is arabist. Sinds september 2011 woont en studeert hij in Caïro. Verder doet hij onderzoek naar het verhaal van de martelaren sinds het begin van de revolutie.