Plastic is praktisch, goedkoop en dus alomtegenwoordig. Jaarlijks wordt er wereldwijd meer dan 350 miljoen ton geproduceerd. De bezorgdheid groeit over de impact van die enorme afvalberg voor het milieu. Maar er is nog een tweede probleem, stelt onderzoek door de Technische Universiteit Zürich (ETH).

Plastic bevat namelijk een enorme verscheidenheid aan chemicaliën, die gebruikt worden om het plastic bijvoorbeeld buigzaam, hittebestendig of transparant te maken. Daarbij zijn heel wat stoffen die een risico vormen voor mens en milieu. Toch is amper een fractie van die chemicaliën bekend, laat staan uitgebreid bestudeerd.

Database

De Zwitserse wetenschappers hebben een eerste uitgebreide database samengesteld van plastic monomeren en additieven die gebruikt worden bij de productie en verwerking van kunststoffen op de wereldmarkt. In de database deelden ze de stoffen in op basis van gebruikspatronen en risico’s.

Het team identificeerde zo’n 10.500 chemicaliën in plastic producten zoals verpakkingen (2489), textiel (2429) en toepassingen die in contact komen met levensmiddelen (2109). Minstens 522 van de stoffen zijn gebruikt in speelgoed en 247 varianten in medische hulpmiddelen, waaronder mondmaskers. Van de 10.500 stoffen worden er 2480 als “potentieel zorgwekkend” bestempeld.

“Dit betekent dat bijna een kwart van alle chemicaliën die in plastic worden gebruikt ofwel zeer hardnekkig zijn, zich ophopen in organismen of giftig zijn”, zegt Helene Wiesinger, die het onderzoek leidde. “Deze stoffen zijn vaak giftig voor het waterleven, veroorzaken kanker of beschadigen specifieke organen.” Ongeveer de helft van die zorgwekkende stoffen zijn chemicaliën met hoge productievolumes in de EU of de VS.

Weinig controle

“Bijzonder opvallend is dat veel van de dubieuze stoffen nauwelijks gereguleerd zijn, of alleen vaag omschreven worden”, zegt Wiesinger. In werkelijkheid is 53 procent van alle mogelijke zorgwekkende stoffen niet gereguleerd in de VS, de EU of Japan. Nog verrassender is dat 901 van de zorgwekkende stoffen er zelfs zijn goedgekeurd voor gebruik in materialen die in contact komen met levensmiddelen. Voor ongeveer 10 procent van de potentieel zorgwekkende stoffen ontbreken wetenschappelijke studies.

“Tot nu toe hebben onderzoek, industrie en regelgevers zich voornamelijk geconcentreerd op een beperkt aantal gevaarlijke chemicaliën waarvan bekend is dat ze in kunststoffen aanwezig zijn”, zegt Wiesinger, zoals ftalaten of vlamvertragers. Maar eerdere studies hebben al aangetoond dat aanzienlijk meer plastic chemicaliën die wereldwijd worden gebruikt, potentieel gevaarlijk zijn.

Gebrek aan transparantie

Toch waren de onderzoekers verrast door de resultaten van hun inventarisatie. “Het onverwacht hoge aantal mogelijke risicovolle stoffen is zorgwekkend”, zegt medeonderzoeker Zhanyun Wang. Blootstelling aan de stoffen kan een negatief effect hebben op de gezondheid van consumenten en werknemers, en op ecosystemen.

Bovendien laat het onderzoek waarschijnlijk een onderschatting zien. “Geregistreerde gegevens over de potentiële gevaren van de stoffen zijn vaak beperkt en fragmentarisch”, zegt Wang. “Voor 4.100 of 39 procent van alle stoffen die we hebben geïdentificeerd, konden we het risico niet bepalen.”

Volgens de onderzoekers is het gebrek aan transparantie over de aanwezigheid van de stoffen in plastic een groot probleem. Daardoor is het voor de consument erg moeilijk om een geïnformeerde keuze te maken.