De meest drastische maatregel was uiteraard het sluiten van de scholen. In het begin waren veel kinderen en tieners blij. Niet naar school moeten gaan klonk voor hen als muziek in de oren … Voor eventjes dan … Het mentale welzijn van kinderen en jongeren leed hier echter zwaar onder, dat weten we allemaal. Maar er werd hier simpelweg te weinig aandacht aan gegeven. Leerstof moest er soms ingestampt worden, in plaats van aangeleerd. Bij sommigen lukte dat en bij sommigen totaal niet. Dit zorgde voor een enorme druk bij kinderen en jongeren: de prestatiedruk op maatschappelijk vlak, het hebben van een goed rapport, hoge scoren van hoge punten op die ene toets, …

Werd er iets gevraagd aan onze kinderen? Nee, helemaal niet.

Er werd bijvoorbeeld nauwelijks aandacht gegeven om de jeugd – op maat – meer uitleg te geven, er werd niet nagegaan hoe ze zich voelden, er werd weinig aandacht gegeven om te kijken hoe kinderen en jongeren moesten omgaan met het schoolwerk van thuis uit. Dit zorgde voor heel wat frustratie bij hen. Met de Gentse jeugdvereniging Risaala, waar ik zelf medeoprichter van ben, besloten we om te gaan polsen bij leerlingen en studenten over hoe zij zich voelden in deze situatie.

Enkele geluiden die we opvingen?

“Er is te weinig aandacht voor mij als persoon.” “Ik heb nood aan een leerkracht die luistert. “Ik heb maar 1 keer een mail gehad met de vraag hoe het met me gaat.” “De rest van de mails bevatten enkel weekplanningen.” “Het is niet alleen moeilijk voor leerkrachten …” “Ik zit soms te huilen puur omdat ik het niet meer weet.” “Er zou meer aandacht moeten zijn voor ons welbevinden.” “Vergeet de mentale ondersteuning van studenten niet.” Dit waren slechts enkele quotes van studenten en leerlingen.

De kracht van de stem van de jeugd wordt vaak onderschat.

Als pedagogisch coach heeft dit bij mij vooral doen beseffen dat het enorm belangrijk is om leerlingen en studenten inspraak te geven, om samen met hen te gaan polsen hoe bepaalde zaken meer draaglijk georganiseerd kunnen worden, bij een mogelijke, volgende lockdown. De jeugd is onze toekomst, het is dus erg belangrijk dat zij gehoord worden in crisissituaties en dat er niet enkel opgelegd wordt wat ze wel en niet mogen doen.

Het schoolleven is niet enkel om te leren …

School is niet alleen een plek om te leren maar ook een plek waar de sociale contacten worden uitgebouwd, minstens even belangrijk als het opdoen van kennis. Vaak is het zo dat jongeren en kinderen in een moeilijkere thuissituatie een toevlucht vinden binnen hun schoolkring op school. Een moeilijke thuissituatie, sociale contacten die vervagen en een berg schoolwerk maakte het voor deze groep enorm moeilijk.

Enorm veel jeugdwerkers trokken ook in deze periode aan de alarmbel, want de meest kwetsbare jongeren en kinderen (moeilijke thuissituatie, financiële problemen, leerachterstand, …) werden hierbij het hardst getroffen. Het was dan ook haast onmogelijk om deze jongeren nog te bereiken gedurende de lockdown.

Maar er werd nauwelijks gehoor gegeven aan de signalen

Mentale problemen zijn in onze samenleving reeds moeilijk bespreekbaar, en de coronaperiode maakt het – zeker voor kinderen – nog moeilijker. Er was veel focus op hoe leerlingen en studenten hun leerstof absorberen, wat uiteraard van belang is. Maar het is het minstens even belangrijk om hun gevoelens te laten ventileren binnen een veilige context. Laten we luisteren naar hoe zij zich ook voelen en waar specifiek hun noden liggen om deze periode door te komen.

Jongeren worden te vaak geviseerd wanneer het verkeerd loopt.

Het sociale aspect is zo ontzettend belangrijk, een plek waar jongeren en kinderen zich thuis voelen is niet altijd de eigen thuisomgeving. De lockdown heeft ervoor gezorgd dat bepaalde kinderen en jongeren nergens terecht konden. Het was betreurenswaardig om te zien dat er te vaak boetes werd uitgeschreven wanneer jongeren zich niet aan de regels hielden. Denk maar aan kinderen en jongeren die in (kans)armoede leven, kinderen en jongeren die thuis mentaal en fysiek worden mishandeld, etc. Zij kwamen meer in het vizier, en dit doet hun verhaal onrecht aan.

Bij deze nogal ongewone periode is het meer dan normaal dat er maatregelen worden getroffen, maatregelen die ervoor zullen zorgen dat iedere burger wordt beschermd. Het is meer dan normaal dat er ook sancties zijn voor degenen die zich niet aan de regels houden. Maar sanctioneer niet om slechts te sanctioneren. Het is belangrijker om eerst te kijken naar de context van jongeren wanneer ze de regels aan hun laars lappen. “Zit hier meer achter?”, zou de eerste vraag moeten zijn.

Laten we samen zoeken naar oplossingen.

Het is belangrijk om oplossingen te zoeken, zodat de komende periode – ondanks alles – dragelijker wordt voor iedereen, dus ook voor kinderen en jongeren. Laten we niet vergeten dat niet enkel de economie te lijden heeft.

Organiseer een veilige plek voor kinderen en jongeren waar ze hun bezorgdheden en noden kunnen uiten. En mochten de maatregelen in de toekomst opnieuw verstrengd worden, dan is het enorm belangrijk om ervoor te zorgen dat de sociale contacten van kinderen en jongeren niet opnieuw beperkt worden zoals in het voorjaar. Uiteraard moet alles zo veilig mogelijk georganiseerd worden. Met het juiste engagement en de wilskracht van iedereen is het absoluut mogelijk om hier door te komen.

Dit stuk is eerder gepubliceerd op www.spiranti.org