In 2012 strandde het verbod op het ritueel slachten van dieren in het Nederlands parlement. Die wet moest het welzijn verbeteren van ruim twee miljoen dieren – die zoals de Partij voor Dieren stelt – door de onverdoofde slacht aan ernstige pijn, leed en stress worden blootgesteld. De Eerste Kamer ging daar dus niet mee akkoord en het dierenwelzijn moest wijken voor de godsdienstvrijheid van de rituele slachters.

Ook in ons land is er voor deze wet voorlopig nog geen meerderheid om dit soort slachtingen bij wet te gaan verbieden. De stad Antwerpen beschikte enkele jaren over een slachtvoer voor onverdoofd ritueel slachten, maar de budgetten voor deze maatregelen werden in de lente van 2013 ingetrokken omdat niemand er gebruik van wilde maken. Niet alleen de moslimgemeenschap is trouwens tegen een verbod op het ritueel slachten, ook de Joodse gemeenschap wil niet dat er zo’n wet komt.

Moreel besef

In dit boek gaan de auteurs dieper in op deze problematiek en wordt een en ander in een historische context geplaatst. Zo lezen we dat in de Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd dieren in zekere zin ‘serieuzer’ werden genomen dan nu vaak het geval is. Dieren werden een bepaalde mate van verantwoordelijkheid toegedicht, of althans een vorm van moreel besef. Dat leverde de dieren zeker geen rechten op, maar eerder plichten en als aan die plichten niet werd voldaan werd zo’n dier gestraft. Zo besloot de rechtenfaculteit van de Universiteit van Leipzig in 1621 dat een koe ter dood veroordeeld moest worden. Ze had een vrouw geduwd en die was, ten gevolge van haar val, overleden.

Zonde

Bij deze straf werd een bijzondere voorwaarde opgelegd: het vlees mocht niet geconsumeerd worden, zelfs de huid van het dier mocht niet gebruikt worden voor leer. Ook hier speelde religieuze redenen een grote rol. Het eten van geëxecuteerde dieren is verboden in Exodus 21:28: “En wanneer een os een man of een vrouw stoot, dat hij sterft, zal de os zekerlijk gestenigd worden en zijn vlees zal niet gegeten worden, maar de heer van den os zal onschuldig zijn.” Het verbod werd overigens niet overal even goed in acht genomen: met name in en – hoe verrassend ook – ‘de Lage Landen’ waar men het verbranden van vlees toch wel erg ‘zonde’ vond en het vlees geregeld verdeeld werd onder de armen.

Dierenprocessen

Dit voorbeeld bewijst dat religie door de eeuwen heen sterk bepaalde hoe de mens met dieren omging en in feite is dat, gezien het publieke debat over het ritueel slachten dat jaarlijks naar aanleiding van het Islamitische Offerfeest opduikt, vandaag nog steeds het geval. Gelukkig is veel onzin in verband met dierenplichten en dierenrechten uit de wet verbannen. Als een hond in de Middeleeuwen een kind had gebeten, kreeg het dier een heus proces met advocaat en al. Tegenwoordig wordt een valse hond zonder pardon afgemaakt. Anderzijds trachten allerlei organisaties de rechten van dieren te verdedigen door publieke en politieke druk op de samenleving uit te oefenen, en alzo de manier waarop we omgaan met slachtvee, consumptiedier of labodieren, te verbeteren.

Goudvis

Zwitserland, leer ik in dit boeiend boek, is de onbetwiste koploper qua dierenrechten. Het is volgens de auteurs het beste land ter wereld voor dieren, die om welke reden dan ook in de buurt van mensen (moeten) leven. Naast een vermelding van dieren in de constitutie, heeft de Tierschutzverordendnung uit 2008 aparte en gedetailleerde specifieke regels voor de meest uiteenlopende dieren, uitgewerkt. Een goudvis in Zwitserland bijvoorbeeld mag niet in een aquarium leven met louter transparante zijkanten: er moet ten minste één kant donkergetint zijn. Sociale dieren zoals honden mogen niet in hun eentje gehouden worden, maar ook paarden en geiten moeten er zicht-, hoor- en reukcontact hebben met soortgenoten. Wie in Zwitserland een hond wil houden moet eerst bewijzen dat hij of zij kennis over honden heeft. De Zwitsers nemen de dierenrechten dus wel erg serieus al staat ook hier het debat over de rituele slachtingen nog steeds ter discussie.

Voetnoten

En zo staat dit boek vol met weetjes en anekdotes over dieren en hun rechten. De auteurs nemen nooit stelling in, maar plaatsen de problematiek in het juiste juridische en wetenschappelijk kader, waarbij een omvangrijk bijvoegsel aan voetnoten verwijst naar de wetgeving door de eeuwen heen. Meegenomen is dat dit boek, ondanks die talrijke verwijzingen naar de vaak ingewikkelde wetten die op dieren van toepassing zijn, erg vlot leest. Een aanrader zeer zeker voor wie respectvol met dieren wil omgaan, maar ook gewoon voor al wie graag een interessant boek wil lezen.

Auteur: Bastiaan Rijpkema – Machteld Zee

Uitgeverij: Bert Bakker Amsterdam

ISBN: 978 90 351 39046