Interview met Olivier Beys, mede-oprichter van Tournevie

Tournevie omschrijft zichzelf als ‘de betaalbare en ecologische bibliotheek voor werktuigen in Brussel’. Volgens het principe ‘sharing is caring’ kan je bij hen terecht voor hamer, slijpschijf, hakselaar, maar ook voor een beetje gemeenschapsgevoel.

Olivier Beys is één van de trekkers van het project. Na een tijdje aan de slag zijn geweest als parlementsmedewerker voor Groen in het Federale parlement ging hij op zoek naar een instant gratification: de directe voldoening die je krijgt als je de handen uit de mouwen steekt.

Wisdom of the crowds

Na zich te verdiepen in de theorie over the commons (‘het gemeengoed’) kwam Olivier tot het idee om een uitleendienst voor werktuigen in Brussel op te richten. Geen commerciële dienst, maar een bibliotheek die ‘van iedereen is’.

Toen hij iemand ontmoette met de juiste mindset en hands-on kennis van werktuigen, werden de eerste bouwstenen van Tournevie gelegd.

Niet veel later startten ze een crowdfunding. Eerst en vooral om zichzelf in de kijker te zetten. Ten tweede om te peilen of er überhaupt wel vraag was naar zo’n dienst. En ten derde – uiteraard – voor de centen. Het handige aan zo’n crowdfundingcampagne is dat er geld wordt opgehaald met weinig strings attached. Bij fondsen – waar Tournevie ook op kan rekenen – moet je immers steeds nauwgezet verantwoorden wat je met het geld doet.

Muurkes slopen

Tournevie is van iedereen. Uiteraard heb je ‘trekkers’ en ‘vrijwilligers’, maar er is niemand die het project kan claimen: geen bureaucraat, geen ambtenaar, geen offshore kapitalist of wat dan ook. Volledig volgens de filosofie van the commons.

The commons, letterlijk vertaald als ‘het gemeengoed’, kan verschillende vormen aannemen. Van de lucht die je inademt, het water dat je drinkt tot een soort ‘kenniscommons’. De kennis om iets te repareren is bijvoorbeeld universeel: niemand kan het claimen, niemand kan daar een patent opnemen. Probleem is dat die kennis niet steeds iedereen bereikt. Er worden nog te vaak ‘muurkes opgetrokken’ aldus Olivier. Tournevie wilt mensen in staat stellen die kennis wel te gebruiken, door ze op een financieel en praktisch laagdrempelige manier de tools, het gereedschap, te geven om die gemeenschappelijke kennis te benutten.

“Het wordt zo gehypet als iets, maar kijk maar rond: kennis wordt onze bron van welvaart. Is dat eigenlijk al voor een groot stuk. En ja, als die kennis bijna aan zero marginal cost gekopieerd kan worden, heeft het dan nog zin om ze te gaan patenteren? Om daar muurkes rond te zetten? Iedereen voelt aan dat dat model in moeilijke papieren zit.”

Daarnaast is er ook het materiële aspect, het fysiek delen van de werktuigen. Dat vormt de kern van Tournevie. Door je aan te sluiten bespaar je jezelf een ‘garage vol gerief’ dat je toch maar een handvol keer gebruikt. Bovendien huur je bij Tournevie kwalitatieve werktuigen. Het idee van ‘toegang hebben tot gemeengoed’ staat met andere woorden haaks tegenover een consumptieve wegwerpcultuur.

Niet alleen voor hipsters

Tournevie is één van de vele hippe start-ups die Brussel rijk is. In de eerste plaats steunt zo’n project op de friends, family en fools: het eigen netwerk. De uitdaging bestaat erin om die groep uit te breiden. Dat lijkt aardig te lukken, al bij de crowdfunding was het duidelijk dat het concept van Tournevie aanslaat. De organisatie is daarbovenop bezig met haar sociale doelstellingen uit te rollen. Ze netwerkt met armoedeorganisaties om ook de behoeftigen te bereiken. Een belangrijke doelstelling, aldus Olivier:

“Ik wil niet dat het een goedbedoeld, naïef initiatief is dat in zijn niche blijft, enkel de gegoede medemens bereikt en maatschappelijk weinig weegt. Er zit dus zeker een idealistische kant aan.” 

Het project is op meerdere vlakken sociaal te noemen. Een groot verschil met commerciële initiatieven is bijvoorbeeld de sfeer. Het voordeel van werken met vrijwilligers is dat er geen onevenwichtige relatie verkoper-klant ontstaat. Bij Tournevie ontmoet je elkaar als peers – gelijken, zeg maar. Ook zijn er geen personeelskosten en zijn er geen aandeelhouders die gepaaid moeten worden. Door extra activiteiten aan de bibliotheek te koppelen zou er in de toekomst eventueel wel ruimte zijn voor een (administratieve) werkkracht. Daar heeft Olivier ideologisch ook niks op tegen. Al is hij wel voorzichtig: de aard van het project mag niet veranderd worden. Daarin spelen vrijwilligers een ontzettend belangrijke rol.

Een utopische bril

Olivier blijft met een dubbel gevoel zitten als het gaat over de ondersteuning vanuit politieke hoek. Enerzijds is er wel degelijk interesse in gemeengoedprojecten. Politieke partijen hebben er standpunten over en wijden er zelfs seminaries aan. Toch is het niet duidelijk of ze het écht serieus menen. Gemeengoed zit nog niet echt in het DNA van de Belgische politiek.

Het beleid zou in elk geval nog veel meer kunnen doen om dergelijke initiatieven te faciliteren. “Maar,” zegt Olivier er direct ook duidelijk bij, “please don’t claim it”.

Projecten zoals Tournevie gaan ‘het systeem’ niet abrupt veranderen, weet Olivier. Maar ze laten ons wel op een andere manier naar onze economie kijken. Het is ondertussen wel duidelijk dat zowel teveel markt als teveel staat tot excessen leidt. Gemeengoedprojecten kunnen een buffer vormen tussen die twee. Daarnaast brengen ze ook een nieuwe manier van denken met zich mee. Het is eens iets anders dan de eeuwenoude discussie of we nu meer of minder belastingen moeten heffen.

Naast een gezellig gemeenschapsproject zit er toch ook wat politiek achter Tournevie: “Wat we eigenlijk willen doen is een mentaliteitsverandering brengen dat dingen repareren meer aanvaard wordt, dat we niet gewoon dingen kopen en terug wegsmijten. Dat niet bezit, maar toegang tot die commons de norm wordt.”

Meer info op www.tournevie.be