De humanitaire ngo Emergency International is al jaren aanwezig in de Zuid-Italiaanse regio Calabrië, ondermeer met een huisartsenpraktijk in de gemeente Polistena. Daar biedt de organisatie gratis medische zorg, in de velden rond de stad Gioia Tauro, waar elk jaar duizenden migranten aankomen voor de citrusoogst – en waar zij overigens werken in mensonterende omstandigheden. Die gratis zorg voorziet Emergency ook voor de meest behoeftigen.

In het licht van de pandemie heeft Emergency echter een nieuwe uitdaging aangenomen: het beheer van een tot nu toe verlaten afdeling van het openbare ziekenhuis van Crotone, een kleine stad aan de Ionische Zee.

“De civiele bescherming contacteerde ons om bijstand te verlenen tijdens de noodsituatie door Covid-19. Wij hadden echter nog nooit vanuit een openbaar ziekenhuis geopereerd”, zegt Rossella Miccio, woordvoerster van Emergency na haar ervaring in het ziekenhuis van Crotone.

Cataldo Curia, een van de bezetters van het ziekenhuis in Cariati. Foto: Giacomo Greco

“We wilden geen tenten voor de patiënten. Het was immers winter, het regende en het was koud. We konden wel een leegstaande afdeling van een ziekenhuisgebouw overnemen en de Covid-voorschriften met de ziekenhuisdirectie doornemen. Daarna stelden we een samenwerking op met het aanwezige (para-)medische personeel.

Vanuit menselijk en professioneel oogpunt bleek het een grote test. “Ik herinner me nog het warme welkom in de straten toen de inwoners ons herkenden”, zegt de vrouw. “We hopen dat we iets positiefs op poten hebben gezet voor de toekomst. Deze ervaring leert ons dat de volksgezondheid versterkt moet worden.”

De woordvoerster van de spoeddienst gaat verder: “Dokters en verpleegsters zijn zowel goed voorbereid als zeer toegewijd. Zij hebben alles gedaan om aan de behoeften van de mensen te voldoen. De jarenlange besparingen in volksgezondheid laten echter sporen na. Deze spoedhulp was van fundamenteel belang, des te meer in een context waar geen personeel meer beschikbaar is.  De interventie van Emergency was eveneens cruciaal omdat zorginstellingen waren opgedoekt door politieke besluiten van vertegenwoordigers die niet geïnteresseerd zijn in de gezondheid van hun burgers.

Tussen 2010 en 2019 heeft Italië besloten te bezuinigen op de volksgezondheid, een van de grondrechten van de mens. Dat gebeurde in perfecte overeenstemming met het beleid van inkrimping van de uitgaven dat vooral door de regeringen Berlusconi en Monti werd gevoerd.

Volgens het rapport 7/2019 van de Fondazione Gimbe (een non-profit onafhankelijke onderzoeksorganisatie voor een beter systeem van gezondheidszorg) werd de afgelopen tien jaar 37 miljard euro minder uitgegeven aan gezondheidszorg door de Italiaanse overheid. Deze halvering van de middelen heeft geleid tot een drastische vermindering van het aantal bedden voor de meest kritieke patiënten.

Er werd ook gesnoeid in jobs voor medisch en paramedisch personeel. Bovendien werd geen nieuw personeel aangeworven. Terwijl de rest van de EU gemiddeld per persoon 2.572 euro uitgeeft aan gezondheidszorg, investeert Italië slechts 2.473 euro in de zorg van mensen (Health at a Glance Europe, 2020, OESO).

De pandemie heeft de ernst van deze tekortkomingen aan het licht gebracht. Hoewel het gezondheidsstelsel een nationale bevoegdheid is, beslist elke Italiaanse regio autonoom over zijn gezondheidsbeleid. Enerzijds zorgde dat voor meer bewegingsruimte, maar anderzijds creëerde het grote verschillen tussen de rijkste en de armste regio’s. Calabrië, ooit de bakermat van het Groots-Griekse rijk is nu een van de armste regio’s van Italië.

Na jaren verspilling kampte Calabrië in 2010 met een openbare schuld van 187,5 miljoen euro. Het financiële tekort was enorm. Daarom benoemde de nationale regering een overheidscommissaris met de opdracht dit tekort terug te dringen.

De jaren verstreken, de commissarissen volgden elkaar op, maar het begrotingstekort van de regio Calabrië bleef groeien. Over elf jaar werden achttien openbare ziekenhuizen ontmanteld, hoofdzakelijk in de Calabrische provincie Cosenza, een van de dichtstbevolkte gebieden van de regio.

In de gemeente Praia a Mare, aan de Tyrreense kust, werd het openbaar ziekenhuis in 2011 gesloten ondanks een begrotingsoverschot. “Er moet een einde komen aan deze financiële aderlating die wordt veroorzaakt door de ndrangheta[1], privatiseringen en een passief openbaar gezondheidsstelsel”, verklaart Giovanna Pedullà van de organisatie Sanità è vita (‘gezondheid is leven’).

Een patiënte wacht op de arts in de wachtzaal van het hospitaal. Foto: Giacomo Greco

De sluiting of inkrimping van de openbare voorzieningen heeft veel problemen veroorzaakt voor de bewoners die zich nu laten behandelen in andere Italiaanse steden – als ze zich dat kunnen permitteren. De behandeling van patiënten uit de regio Calabrië in Milaan, Rome en Bologna kost Calabrië 220 miljoen euro per jaar.

Met andere woorden, het blijven uitgaven waar de Calabriërs zelf voor instaan. Zij leven echter in de op twee na armste regio van de EU en de armste van Italië. Zo noteerde men er in 2020 een werkloosheidscijfer van 20,1 procent (Eurostat, 2020).

De situatie in de gemeenten Praia a Mara en Cariati, een paar kilometer ten noorden van Crotone, is vergelijkbaar. Het ziekenhuis daar is al tien jaar gesloten. Het was de enige nog overblijvende gezondheidsdienst door plaatselijke overheden langs de 105 kilometer lange Ionische kust van de provincie Cosenza.

Zorgverstrekkers van de Associazione Sanità è Vita Onlus. Foto: Sanità è Vita Onlus

De enige nog bestaande zorgdiensten van de overheid bevinden zich nu in de stad Rossano. “Eerste hulp is nergens dichtbij. Wij eisen niet in elke stad een groot ziekenhuis, maar wel op een aantal strategische plaatsen,” zegt dokter Cataldo Formaro, gepensioneerd radioloog die tijdens de pandemie opnieuw aan het werk ging. Samen met tientallen anderen behoort de arts tot de activisten van de comités die sinds november jongstleden vanuit het oude ziekenhuis in de gemeente Cariati demonstreren.

“Als voor sommige pathologieën pas na een uur onderzoek kan worden verricht, dalen de overlevingskansen tot 10 of 20 procent. Dit toont aan dat snelle hulp in spoedgevallen niet langer gegarandeerd is”.

Hij voegt daar aan toe: “De nationale Italiaanse norm is 3,2 beschikbare bedden voor kritieke patiënten per duizend inwoners, terwijl de EU 4,65 bedden als norm vooropstelt. Aan de Ionische kust is dat slechts 0,94. Zelfs zonder de huidige sanitaire noodsituatie zou dit niet onvoldoende zijn”.

De sit-in in het oude ziekenhuis van Cariati duurt reeds maanden en is verweven met protesten, wegblokkades en optochten die sinds de herfst van 2020 de pleinen van Calabrië in vuur en vlam zetten. “Omdat er geen ziekenhuis  beschikbaar is, werden we met iets meer dan honderd infecties reeds een “rode zone”, “, zegt Vittoria van Fem.In Cosentine in Lotta, een feministisch collectief dat zich al lang inzet om de tekortkomingen van de openbare  gezondheidszorg en het medeplichtig beleid aan de kaak te stellen.

“Patiënten moesten wachten in de ambulances voor het ziekenhuis van Cosenza. Daar zijn mensen in gestorven en dat is onaanvaardbaar. De centrale regering moet ingrijpen. Ze moet de volksgezondheid weer onder controle krijgen, zodat er geen regio’s van de eerste, tweede of derde categorie meer zijn”, dringt Vittoria aan.

“Wij eisen dat er een einde komt aan het buitengewoon commissariaat. Wij eisen openbare gezondheidszorg en geen overeenkomsten met privéziekenhuizen. Die hebben in de loop der jaren een parallel gezondheidsstelsel gecreëerd waarrond plaatselijke politici campagne voerden om hun eigen cliënteel te creëren.”

“Calabrië verdient respect”, besluit zij. Onze medische praktijk wil een klap in het gezicht zijn van zij die jarenlang de volksgezondheid hebben verkwanseld door enorme bedragen te verspillen. Met ons vrijwilligerswerk steunen we hier al diegenen die zich geen medische behandeling kunnen veroorloven. Collectieve mobilisaties heeft medicijnen beschikbaar gemaakt. We hebben ook een contactcentrum.

“We hebben netwerken nodig die de streek en de mensen kennen. De staat, die ons al jaren negeert, moet deze plek heropenen”, illustreert Stefano vanuit het zelfbeheerd ziekenhuis in het historische centrum van Cosenza. De demonstraties en woede getuigen van een groot verlangen naar verandering, voor een bevolking die al lang op zoek is naar verlossing uit de toestand die een onbekwame leidende klasse hen oplegt. Het is tijd om van koers te veranderen. “We moeten opnieuw beginnen, vooral wat betreft gezondheid, dat gaat over ons leven”, zoals Rossella Miccio, woordvoerster van Emergency, ons vertelt.

Note:

[1] De ndrangheta is de naam van de Calabrische maffia (waarschijnlijk oud-Grieks voor ‘moedige mannen’).