Groen-voorzitster Meyrem Almaci (1)
stelt als diagnose voor ‘ons wankelend fiscaal huis’ een diep
doordrongen betonrot, dat niet door wat oplapwerk of tijdelijk
opsmukwerk zal kunnen gekeerd worden.

“Swissleaks toont nog maar eens de
omvang van de belastingontduiking aan, die actief georganiseerd door
de banken zelf … en dwingt tot een grondige renovatie tot op de
ruwbouw. De roep om eerlijke belastingen is nog nooit zo luid en
massaal geweest”.

En toch, stelt Almaci vast, “brengt
de strijd tegen fiscale fraude amper iets op, weigert men vanuit
regeringskant transparantie te geven over deals met multinationals en
is er de oorverdovende stilte over Swissleaks”.

Die selectieve stiltes in media en
politiek zijn echter niet zo verwonderlijk. Eén voorbeeld : Peter
Osborne stapte op als politiek commentator van het Britse The
Telegraph omdat hij ontdekte dat
zijn krant om commerciële redenen negatief nieuws over HSBC genegeerd had (2).

Osborne
maakt zich immers zorgen over de objectiviteit van zijn krant sinds
die in 2004 overgenomen is door de Barclays Brothers, tweeling en
steenrijke en mediaschuwe Britten die de laatste levensmaanden van
Margaret Thatcher in het Londense Ritz financierden (3). David en
Frederick Barclay werden in 2000 Sir David en Sir Frederick,
geridderd vanwege hun genereuze schenkingen aan goede doelen. Zij
werden nooit betrapt op politieke uitspraken. De eerbiedwaardige maar
niet al te rendabele The Telegraph was
voor hen op de eerste plaats een potentiële geldmachine.

The Guardian viste
echter uit “dat de tweeling een persoonlijke financiële waarborg
hadden moeten geven om een lening van 250 miljoen pond door HSBC aan
hun verlieslatende pakjesbedrijf Yodel rond te krijgen. De conclusie
dat ze ook nog andere garanties hadden gegeven aan HSBC was snel
getrokken” (4).

In
zijn gesprek met Marc Reynebeau (5) noemt Umberto Eco deze
verwevenheid van economie en media de berlusconiteit.
“In Italië zijn alle kranten eigendom van mensen die vooral elders
in de economie hun geld verdienen, zoals Berlusconi, niet van
uitgevers… Hoeveel kwaad je ook over Silvio kunt vertellen,
eigenlijk interesseert hij mij niet. Hij is inwisselbaar. Hij is ook
maar de zoon van een systeem, niet de vader ervan. Wat mij
interesseert is wat hij vertegenwoordigt: de berlusconiteit.” (6)

Dezelfde
verwevenheid vind je ook terug bij politici (7). Econoom Paul De
Grauwe noemt de beslissing van de Vlaamse Regering over Uplace een
voorbeeld van ‘crony capitalism‘. Hij verwijst met die term onder
meer naar de Aziatische landen waar je kan spreken van een symbiose
tussen projectontwikkelaars en politici.

De
Grauwe vindt het dus “een groot probleem dat er een situatie
ontstaat waarbij projectontwikkelaars die commerciële belangen
hebben blijkbaar politici overtuigd hebben om publieke investeringen
te doen die de winstgevendheid van dat project moeten bevorderen”
(8). Laten wij het de verbarting van
onze nationale politiek noemen (al is ook hij slechts de zoon en niet de vader)?

‘Betonrot’ is de correcte term om dit aanvreten van
de fundamenten van de democratie te omschrijven. Het neoliberaal
dictaat legt al enige decennia wereldwijd  zware hypotheken en veroorzaakt zo een toenemende ongelijkheid en groeiende klimaatproblemen
(9).

Luc
Huyse (10) stelt dat deze marktlogica de kern van de democratie
aantast. Een virus dat ook cultuur, sport, onderwijs, milieu, welzijn
aantast. “Zelfs de overheid bekijkt de burger meer en meer als een
klant (11). Je ziet dat ook in de armoedebestrijding, de zorg voor
kwetsbare ouderen, gehandicapten en zieken. Honderd jaar geleden
vonden de bedrijfsleiders dat het hun probleem niet was, maar wel een
opdracht voor ziekenfondsen, gemeenten en de staat. Nu vinden ze dat
zij dat beter kunnen. Ik vertrouw die plotselinge liefde niet”.

Huyse
stelt bij dit alles een wijdverspreid gevoel van machteloosheid vast.
Is er wel iets aan te doen? Verzet en vernieuwing zal voor hem vooral
van onderaan, vanuit burgers en middenveld moeten komen: “we zijn
toe aan herinburgering”.

Zoals
wij leerden van Almaci’s betonrot moet dit verzet en deze
vernieuwing fundamenteel zijn. Het succes van Syriza (laten wij
duimen voor Podemos in de nabije toekomst) is tegelijk de
neergang van het sociaal-democratische PASOK: er is geen tijd meer
voor het morrelen in de marge. Verzet tegen de Europese Trojka en hun
stelling dat de oplossing is te besparen bij armen, bij de middengroep en de
overheid.

En ook
de vernieuwing moet deze eigenschap in zich dragen. Werken en
ondersteunen van alternatieven die gebouwd zijn op andere fundamenten
: scholen, media, ondernemingen, banken, cultuur en welzijn, voedsel- en
energievoorziening…

Weg
van de enge marktlogica zijn deze fundamenten te vinden in de tien
hartenwensen waarvoor wij op 29 maart gaan paraderen in Brussel.

(1) Opinie in De Morgen van 13
februari

(2) Een consortium van
onderzoeksjournalisten geeft gegevens van meer dan 100.000 klanten
(filmsterren, sporthelden, politici, criminelen, smokkelaars,
diamantairs, adel …) uit tweehonderd landen die jarenlang miljarden euro’s
hebben geparkeerd op geheime bankrekeningen bij HSBC Zwitserland.

(3) In 2012 wijdde de BBC een
Panorama-uitzending aan de belastingdeals van dat Ritz Hotel dat,
sinds het eigendom was van de Barclays, nooit vennootschapsbelasting
betaalde.

(4) De Standaard, weekend 21 en 22
februari.

(5) De Standaard weekblad, Nr 183 :
‘Umberto Eco en de berlusconiteit der dingen’.

(6) Het nulnummer, de
nieuwe Umberto Eco verschijnt op 4 maart bij Prometheus.

(7) Kleine noot : Silvio zag het dus wel dubbel: én media én politiek (een bezig baasje).

(8) Deredactie 14/02/2015 : ‘Te grote
verwevenheid tussen politici en projectontwikkelaars’.

(9) ‘Parijs 2015: mogen we nog hopen?’  (Blog van Stein, DeWereldMorgen, 23 febuari).

(10) In zijn boek De democratie
voorbij, Van Halewyck.

(11) ACV Visie, vrijdag 20 feburari.