Bron: ACOD Cultuur
Opinie - ACOD Cultuur

Bestuur AIR Antwerpen ontslaat klokkenluider

Sinds de zaak-Fabre weten we dat een toxische bedrijfscultuur lang kan overleven. En Let’s Go Urban leerde ons dat sommige subsidiërende politici het niet nauw nemen met de opvolging van goed bestuur. De Stad Antwerpen hanteert goed bestuur nog steeds niet als een subsidiecriterium. Uiteindelijk waren er klokkenluiders nodig om iets in beweging te krijgen.

maandag 31 mei 2021 17:24
Spread the love

 

In vzw AIR Antwerpen (die samen met de vzw Studio Start instaat voor de artistieke residentie- en atelierwerking AAIR) hangt er ook al jaren een geurtje in de bestuurskamer. Twee bestuurders, de voorzitter en advocaat Olivier Onghena en kunstenaar Philip Huyghe, domineren de winkel uit eigenbelang, waardoor de volledige werking onderuit gaat. Leidinggevenden die problemen aankaartten? Ontslagen of buiten gewerkt. De aanhoudende spanningen resulteerden in personeelsverloop en langdurige ziekte. Daar zijn de residerende kunstenaars uiteindelijk de dupe van.

Wie zelf wil stoppen, kan ontslag krijgen na het ondertekenen van een verklaring dat het ontslag niet voortkomt uit onvrede met het bestuur. Je zo willen indekken als bestuur, het is op zich een schuldbekentenis. Sommige bestuurders van de betrokken vzw’s vertrokken zelf uit onvrede, er kwam geen afdoende vervanging. Klachten werden systematisch verticaal geklasseerd of simpelweg verzwegen, want de ego’s van de bovenvermelde bestuurders laten geen ruimte voor kritiek of een constructief gesprek.

Het laatste wapenfeit in machtsmisbruik? Artistiek directeur Caroline Dumalin die het wanbeheer zoals dat hoort via de preventiedienst en de Vlaamse Ombudsdienst signaleerde, kreeg gisteren ook prompt haar ontslag uit wraak. Het bestuur zoekt nu snel naar een ad interim-vervanger om nog voor het einde van het jaar een nieuwe subsidieaanvraag uit te werken. Deugdelijk bestuur?

Negatief rapport

De analyse die de preventiedienst dit jaar maakte op basis van gesprekken met alle medewerkers heeft het over voortdurende en ongezonde spanningen. De Vlaamse Ombudsdienst kwam in haar publiek rapport van 12 mei 2021 tot een gelijklopend klachtenbeeld en ‘herkent bij sommige getuigen ook vandaag nog acute schade’.

Dat uitvoerig verslag legt veel problemen bloot – ‘overschreden grenzen, machtsposities, spanning met de principes van cultural governance en algemener rond een ongezond klimaat’ – met als conclusie dat een verzoening onhaalbaar bleek. Het rapport bevat ook terreinsignalen naar de subsidiënten (Vlaamse Gemeenschap en stad Antwerpen): de eenmaking van de beide vzw’s, die al tien jaar gepland is, zit in het slop. Het lijkt erop dat het bestuur van AIR Antwerpen dit onmogelijk maakt omdat ze alle macht naar zich toe wil trekken.

De Vlaamse Ombudsdienst stelt ook vast dat het werkingsverslag van het bestuur aan de overheid al de vermelde problemen negeert: ‘door niet eens de minste verwijzing op te (kunnen) nemen naar deze risicoanalyse [van de preventie-adviseur, nvdr.] en naar de spanning op het terrein, biedt het aan de subsidiënt de Vlaamse Gemeenschap geen accuraat beeld van wat werkelijk op personeelsvlak gaande is’.

Bemiddeling niet meer mogelijk

De Ombudsdienst oordeelt ‘geconfronteerd te zijn met een ernstige en acute situatie waarbij telkens nieuwe escalaties opduiken. Dit komt de werking, de samenwerking, de gezondheid van alle betrokkenen en de toekomst van de organisatie(s) in geen geval ten goede. Er is vandaag niet langer de ruimte om te wachten op het reguliere evaluatiemoment. Ook een bemiddeling over de ervaren spanningen lijkt op dit moment niet langer tot de mogelijkheden te behoren’.

De Vlaamse regering heeft terecht een adequate ombudsdienst geïnstalleerd om over de integriteit van organisaties te kunnen waken. Het is dus een kwestie van politieke verantwoordelijkheid de aanbevelingen van dit rapport zo snel mogelijk op te volgen: ‘de relaties op bestuursniveau [zijn] dermate vertroebeld dat het aangewezen is om (tijdelijk) plaats te bieden aan een neutraal crisisbestuur dat orde op zaken kan stellen.’

Als cultuurvakbond willen we dit concreter formuleren: in het belang van de toekomst van de artistieke werking van de residentie- en aterlierwerking is het noodzakelijk dat het bestuur van de vzw AIR Antwerpen opstapt. Ofwel dat de vzw AIR Antwerpen volledig aan de kant wordt geschoven in het samenwerkingsverband AAIR zodat de vzw Studio Start, die wel werk maakt van goed bestuur en steeds prima samenwerkte met AIR’s artistiek directeur Caroline Dumalin, autonoom een doorstart kan maken met de beschikbare overheidsondersteuning.

Nood aan structurele oplossingen

Los van de concrete toekomst van deze cultuurorganisatie zijn er lessen te trekken voor het ruimere culturele veld. Zo is het onaanvaardbaar dat een klokkenluider die alle gangbare procedures volgt, uiteindelijk toch kan ontslagen worden. If you expose a problem you pose a problem, schreef de feministe Sara Ahmed al: it might then be assumed that the problem would go away if you would just stop talking about it or if you went away. Maar het probleem gaat natuurlijk niet weg door het te verzwijgen of de klokkenluider te ontslaan.

Al in haar eerste gesprek met vertegenwoordigers van het collectief Engagement een half jaar geleden zei Caroline Dumalin dat ze na haar confrontatie met het wanbeheer en de machtsspelletjes geen ontslag wou nemen maar in het belang van de organisatie via de beschikbare procedures naar een oplossing zou zoeken. Pas als ze ontslagen zou worden en dus niets meer kon doen, zou ze de impasse publiek maken. Op dat punt zijn we nu helaas aanbeland. Dat het hierbij blijft, mogen we als solidaire sector niet laten passeren! Eerherstel is noodzakelijk. Klokkenluiders moeten onze bescherming krijgen.

In haar opvolging van dit dossier, toonde de Genderkamer van de Vlaamse Ombudsdienst hoe belangrijk haar werking is voor de fair practice van gesubsidieerde organisaties. Het is dan ook onaanvaardbaar dat minister-president en cultuurminister Jan Jambon het plan heeft om de rechtstreekse financiële ondersteuning voor de Genderkamer vanuit de regering stop te zetten, zonder garanties over het voorbestaan van deze werking op het vlak van cultuur.

AIR Antwerpen toont opnieuw hoe kleinere organisaties waar ethisch leiderschap ontbreekt, kunnen ontsporen in het koninkrijkje van intimiderende persoonlijkheden die van mening zijn dat ze onaantastbaar hun gang kunnen gaan. Personeelsleden die hier in de problemen komen, moeten dan op individuele basis in verzet gaan, als ze daar al toe komen, waarna ze doorgaans fijngemalen worden, met grote gevolgen voor hun gezondheid en professionele loopbaan.

In deze kleine structuren is er daarom nood aan de uitbouw van een syndicale werking zodat personeelsleden samen, namens het team, met de nodige professionele ondersteuning en met de nodige ontslagbescherming, een democratisch dialoog op gang kunnen brengen om problemen niet alleen bespreekbaar te kunnen maken maar ook op te lossen. Deze collectieve organisatie is, zo leert de ervaring, ook een belangrijke hefboom als het probleem bij het bestuur blijkt te liggen. Op die manier vermijden we dat zieke organisatieculturen slachtoffers kunnen blijven maken en uiteindelijk pas worden aangepakt als het potje overkookt in de media.

Daarnaast is het hoogdringend dat de overheid werk maakt van de nodige juridische maatregelen waarbij de leden van een raad van bestuur aansprakelijk gesteld kunnen worden als ze niet optreden tegen, of schuldig zijn aan inbreuken op de integriteit of machtsmisbruik.

 

Robrecht Vanderbeeken, Vakbondsverantwoordelijke cultuurwerkers, ABVV-ACOD Cultuur.

Petra Van Brabandt en Sirah Foighel Brutmann, leden van het collectief Engagement Arts

 

Meer info:

https://www.engagementarts.be/en

 

Dit artikel is een overname van de website van ACOD Cultuur.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!