Bernie Sanders (°1941) is de onafhankelijke senator voor de staat Vermont in de Amerikaanse senaat. Voor de presidentsverkiezingen in 2016 staat hij nu op de lijst van de Democraten. Sanders begon in 1972 met een greep naar het voorzitterschap van de voormalige socialistische partij Liberty Union Party. Hij protesteerde tegen de Vietnamoorlog en heeft zich ingezet voor de homobeweging. Tussen 1981 en 1989 was hij burgemeester van Burlington, de grootste stad van Vermont. In 1990 werd hij als volksvertegenwoordiger verkozen in het Huis van Afgevaardigden, dankzij een politieke boodschap die zowel bij Democraten als Republikeinen gehoor kreeg.

Socialist

Zijn winst in Vermont kwam door zijn imago. Sanders staat bekend als iemand die opkomt voor de zaak van de arme delen van de bevolking. De zelfbenoemde “socialist” verdedigt ideeën als gratis openbaar vervoer en openbare gezondheidszorg, gelijke kansen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, beteugeling van de macht van bedrijven in het politieke proces, en bescherming van klimaat en milieu.

Met deze sociaal progressieve boodschap lijkt er een alternatief te bestaan voor diegenen die uit iets meer willen kiezen dan alleen tussen de Democraten en de Republikeinen. Als kleine staat met openbare gezondheidszorg die uit de statistieken rolt als één van de staten met de hoogste levensverwachting doet Vermont het ook zo gek nog niet.

Nu verlaat Sanders zijn onafhankelijke post en voegt hij zich toe aan de lijst van de Democraten. De senator hoopt hiermee een concurrent voor Clinton te worden en haar stemmers naar de linkerflank van het Amerikaanse politieke spectrum toe te trekken.

Zijn sociaal progressieve boodschap levert hem de nodige miljoenen dollars op die hem verder op weg kunnen helpen naar de voorverkiezingen in 2016. Populaire nieuwsmedia, zoals de Washington Post, zijn geneigd om de eerste campagnesuccessen als “onverwachts” te bestempelen en Sanders als een gevreesde rivaal tegenover Hillary Clinton te plaatsen.

Chequeboekje

Hoewel geschat wordt dat haar campagneteam ongeveer 2.5 miljard dollar aan steungeld zal ophalen, weet Clinton dat sommige dingen niet in geld uit te drukken zijn. Het enthousiasme waarmee Sanders gemakkelijk zalen van duizenden mensen kan vullen bijvoorbeeld, stelt nieuwswebsite Salon op zondag 12 juli. Sanders bereikte in Winsconsin 10.000 mensen, in Iowa 2.500 en in Maine waren er 7.500 aanwezigen. Dit bereik zal ook voor Clinton wel een koud kunstje zijn, mits ze haar chequeboekje te voorschijn haalt.

Het specifieke verschil tussen Sanders en Clinton heeft te maken met het feit dat hun politieke boodschappen verbonden zijn met hun politieke verleden. Sanders stond naast de anti-oorlogsbeweging die tegen de aanval op Irak protesteerde in 2003, en hij heeft zich veel eerder ingezet voor homorechten.

Het Clinton-team probeert in de campagne sommige passages uit het verleden te herschrijven vervolgde Salon. En Hillary Clinton ontwijkt in TV-interviews voor haar lastige vragen. Sanders, daarentegen, “smult van elk interview”, wetend dat elk gegeven antwoord zijn basis heeft in de verhalen van duizenden burgers die hij op campagne (toe)spreekt.

 FDR

Sanders voelt zich gemakkelijk bij het uitdragen van zijn politieke boodschap. Consistentie in deze boodschap is Sanders’ sterktepunt. Ook wanneer het gaat om economische groei, schreef The Guardian op dinsdag 7 juli. Een moeilijk onderwerp voor de  presidentskandidaten, behalve voor Sanders:  “Onze economische doelen moeten zich richten op de herverdeling van een belangrijk deel van de welvaart dat nu geconcentreerd zit bij de top, de 1 procent”, zei hij.

Volgens sommige politieke commentatoren is de populariteit van Sanders een breuk met het verleden en ook een andere reflectie op economisch beleid van Amerikaanse burgers. Maar: “Zelfs FDR [Franklin D. Roosevelt] zou dit tijdens de Grote Depressie gezegd kunnen hebben”, zei politieke raadgever Rick Denver tegen Washington Post op maandag 13 juli.

Hoewel Clinton gezegd heeft dat economische groei beter verdeeld moet worden, neemt ze niet de volgende stap door te zeggen dat het ook beter is om eerst bronnen van economische groei nader te bestuderen, totdat men zeker weet of deze groei geen verdere ongelijkheid in de samenleving teweegbrengt.

Wall Street

Sanders wil die volgende stap graag nemen, vervolgde de krant. Economische groei mag alleen ten dienste staan van een betere levensstandaard voor de samenleving, vindt hij. Zijn agenda bevat: scherpe belastingverhoging voor de hoge inkomensverdieners, grote overheidsuitgaven van 1 triljoen dollar (!) voor de wederopbouw van de infrastructuur en het creëren van miljoenen banen, en heronderhandelingen over internationale handelsverdragen.

Terwijl Sanders onbevreesd de TPP-verdragen bekritiseert, kan Clinton dat niet doen omdat ze zich als voorstander heeft uitgesproken toen ze nog Minister van Buitenlandse Zaken was – 45 keer om precies te zijn. En terwijl Sanders Wall Street oproept om zich “verantwoordelijk” op te stellen, beschreef Politico in april 2014 Clinton als “het donkere geheim van Republikeinen uit Wall Street.”

Capitulatie

Maar er zijn ook uitdagingen, en scherpe kritiekpunten. Politieke commentatoren voorspellen voor Sanders een financiële capitulatie omdat hij niet genoeg geld zal hebben om zijn campagne te financieren. Een tweede vraag is of de zelfbenoemde “socialist” in de verkiezingsstrijd meerwaarde heeft als hij een Onafhankelijke presidentskandidaat zou zijn geweest. Door zich toe te voegen bij de Democraten bestaat de vrees voor afbreuk van zijn sociale agenda.

Al jaren hebben Democraten ongelijkheid in de Amerikaanse samenleving weggeschoven als een onbenullige discussie over “klassenstrijd”, waarna de Republikeinen hun kans schoon hebben gezien om het woede-sentiment van werkend Amerika gewiekst te gebruiken.

Een derde uitdaging gaat over het winnen van de stemmen van Afro-Amerikaanse en Latino burgers. Voor Sanders is dat “nieuw terrein”, meent Amerikaanse politicoloog Eric Davis. De diversiteit in Vermont is veel kleiner dan in New York waar Clinton tussen 2001 en 2009 senator voor was. Vanuit die positie heeft ze samen met Bill Clinton sterke banden met de zwarte gemeenschap kunnen smeden, ondanks het feit dat haar man voor enkele straffende wetten over criminaliteit en sociale zekerheid getekend had toen hij nog president was.

Zuiden

Deze wetten zijn er gekomen na de electorale steun van zuiderlingen die geloven dat Afro-Amerikaanse burgers inherent gevaarlijk en lui zijn en, daarom, gemakkelijk te mobiliseren waren met campagneverhalen over strenge sociale hervormingen, over veiligheid en over justitie. De zogenaamde Southern Strategy heeft dit mogelijk gemaakt. Een strategie die de Clintons in 1988 in de Democratische Partij introduceerden en waarmee ze stemmen wisten te trekken uit het blanke racistische segment van de arbeidsklasse in het zuiden van het land.

Niet verrassend, in Amerika heeft de rechtse politieke retoriek veertig jaar lang vrij spel gekregen in het politiek debat en beleid. In datzelfde jaar steunde Sanders de Afro-Amerikaanse Jesse Jackson in zijn presidentiële verkiezingsstrijd. Daarnaast past de Southern Strategy waarschijnlijk in de lijn van de lessen die Clinton in haar vroegere jaren kreeg.

Geboren in een politiek conservatief gezin uit de mid-west staat Arakansas  heeft Clinton haar eerste politieke stappen gezet tijdens een stage bij Barry Goldwater. Deze was een uitgesproken conservatieve figuur die als senator voor de staat Arizona zich ontpopte tot een virulente tegenstander van de vakbeweging, van de burgerrechtenbeweging, de vrouwenbeweging en de homobeweging.

“… meest blanke staat”

Ondanks deze kritische voetnoot bij Clinton, zien critici dat maatschappelijke kwesties waar Afro-Amerikaanse en Latino burgers mee rondlopen onderbelicht blijven in Sanders’ campagnetoespraken  en –artikelen. Als “blanke politicus uit de meest blanke staat in de VS” met een intense focus op economie heeft Sanders een incompleet verhaal, aldus Salon. Tegen de achtergrond van het politiegeweld dat burgerbeweging Black Lives Matter op het been zette en de racistische aanval op de zwarte kerk in Charleston in juni, wordt deze leemte opnieuw bruut onderstreept.

Een tweede kritiek punt is dat Sanders de Amerikaanse militaire aanwezigheid  in de wereld niet altijd of overal een slecht idee heeft gevonden. Hij vond de luchtaanvallen op Kosovo noodzakelijk, en hij steunde de aanval op Afghanistan  na 9/11. In 2003 daarentegen liep hij mee met de anti-oorlogsbeweging in de protesten tegen de aanval op Irak.

Wat betreft Israël en de bezette Palestijnse Gebieden rekent een groot deel van zijn linkse achterban Israël een reputatie van mensenrechtenschendingen aan, stelt Mondoweiss dit jaar vast. Sanders heeft in het senaat vriend en vijand verrast door zijn steuncoalitie voor Operation Protective Edge in Gaza afgelopen juli. Deze militaire aanval kostte ruim 2100 doden en telde 11.000 gewonden in de dichtbevolkte landstrook die Gaza is.

Feestje

Met de consistente lijn die in zijn politiek zichtbaar is en met het economische verhaal dat hij voor het binnenland te bieden heeft, kan Sanders bijzonder goed delen van de bevolking politiek activeren. Of Sanders hét progressieve alternatief voor Clinton kan zijn en een reële kans maakt op het presidentschap, is nog maar de vraag.

Feitelijk hebben we te maken met een doorwinterde politicus die een ietwat verfrissende bijdrage aan de politieke debat kan leveren. Want met de lage opkomstcijfers en de invloedrijke rol van het grote geld zijn de presidentsverkiezingen voor veel Amerikanen immers al decennialang geen feest voor de democratie meer.