De klimaatverandering verandert de chemische karakteristieken van bergbodems en zal de ecosystemen in berggebieden binnen enkele decennia zichtbaar veranderen. Tot die conclusie komt een wereldwijd onderzoek, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Volgens een onderzoek door klimaatwetenschappers van de universiteit van de Amerikaanse staat Vermont en van Zweedse universiteit voor landbouwwetenschappen warmen de meeste berggebieden ter wereld tweemaal zo snel op als het wereldwijde gemiddelde. Als gevolg daarvan verschuift de chemische balans van de bodem in deze gebieden razendsnel tussen twee belangrijke voedingstoffen, naar minder stikstof terwijl de hoeveelheid fosfor dezelfde blijft.

De onderzoekers stelden die verschuiving in zeven bergketens overal ter wereld: in Nieuw-Zeeland, de VS, Canada, Australië, Europa, Japan en in de Argentijnse regio Patagonië. Ze voorspellen dat dergelijke ingrijpende veranderingen dieren- en plantensoorten zullen doen verschuiven en sommige zelfs helemaal doen verhuizen. 

Deze nieuwe studie overwon het tijdsprobleem waar veel klimaatonderzoekers mee kampen. De effecten van klimaatverandering voltrekken zich immers over een veel langere periode dan een kort eenmalig traditioneel onderzoek kan vaststellen. In de bergen konden de onderzoekers dat probleem gedeeltelijk omzeilen door dezelfde fenomenen op verschillende hoogtes te meten. Over een hoogteverschil van driehonderd meter zijn reeds vergelijkingen mogelijk met het warmere klimaat tegenover tachtig jaar geleden.

“Die aanpak liet ons toe om voorspellingen te doen over de effecten van de opwarming in bergachtige ecosystemen zonder de problemen waar experimenten in een lab mee gepaard gaan”, zegt Jordan Mayor, leider van de studiegroep.

Deze voorspellingen zijn zorgwekkend. Zo stellen de wetenschappers vast dat de stikstofcyclus sneller verloopt wanneer de temperatuur daalt, maar dat het fosforyclus gelijk blijft. “Met andere woorden, naarmate bergtoppen warmer worden, krijg je een ontkoppeling tussen de twee voedingscycli die nodig zijn om plantenleven mogelijk te maken”, zegt Aimée Classen, medeauteur van de studie. “Alle klimaatmodellen gaan ervan uit dat planten gewoon naar hogere regionen kunnen migreren wanneer het lokaal klimaat warmer wordt”, zegt Classen. “Deze studie toont aan dat dat misschien niet zo evident is.”

Zuiver water schaarser door klimaatopwarming

“De mensheid is afhankelijk van de bergen”, zegt Nathan Sanders, hoogleraar ecologie aan de Universiteit van Vermont. “We stelden vast dat de stijgende temperatuur een heel aantal andere veranderingen aandrijft en zo de biodiversiteit in gevaar brengt. Dat kan een diepgaand effect hebben op de zaken die het ecosysteem biedt aan de mens – zoals zuiver water.”

Dit onderzoek heeft niet alleen gevolgen voor berggebieden, stellen de wetenschappers. “Deze studie neemt bergen als voorbeeld van hoe ecologische links verbroken kunnen worden als het klimaat opwarmt”, zegt Sanders. “Ze toont tevens aan dat dit een wereldwijd fenomeen is.”

Berggebieden beslaan ongeveer 24 procent van de oppervlakte van de begane grond op aarde. Daar wonen 1,2 miljard van de in totaal 7,4 miljard mensen op aarde (VN-cijfers 2016).