Het is dan ook een boek dat evenveel vragen oproept als onbeantwoord laat. Vooraf kan je de bui eigenlijk wel zien hangen als je het thema verneemt. Maar dan raakt het je zo hartverscheurend diep, dat je denkt: ik ben toch meer blanke pit en ruwe bolster dan ik dacht.

Toni Morrison is hier niet zo heel bekend. Correctie: niet even bekend als ze verdient. Gelukkig werd ze voor haar oeuvre in 1993 wel bedacht met de Nobelprijs voor Literatuur en won ze met Beloved de Pulitzer. Toch zal je haar op weinig literatuurlijstjes van middelbare scholen terugvinden.

Een beetje logisch. We hebben hier niet zo’n traditie van lokale epische ‘zwarte’ literatuur en laat nu dit boek haar meest bekende zijn, het is zeker niet het meest toegankelijke.

Het deels op waargebeurde feiten gebaseerde verhaal in een notendop: in het Amerika van vlak na de burgeroorlog, wordt de ontsnapte slavin Sethe opgejaagd. Sethe doodt haar dochter en probeert ook haar andere drie kinderen om te brengen, om te vermijden dat ze als slaven moeten leven.

Jaren later staan de spoken uit haar verleden letterlijk bij haar aan de deur. Een vrouw die Beloved heet, komt spoken bij Sethe. Er vliegen nogal wat voorwerpen door de lucht en het spook probeert op alle mogelijke manieren te vermijden dat het verleden vergeten wordt.

Dit doet ze onder andere door Paul D., een nieuwkomer in het huis die een frisse wind probeert te laten waaien, buiten te pesten. Hij komt uiteindelijk te weten hoe Sethe Beloved ombracht en vertrekt.

Dit laat Sethe helemaal over aan de grillen van het spook waarvan zij overtuigd is dat het haar dochter is. Het einde is tamelijk open. Is Beloved nu een geest, of is ze een meisje dat in de buurt rondzwierf? Is het antwoord bovennatuurlijk of voor de hand liggend?

Er komen in elk geval nogal wat zware thema’s langs. De relatie tussen Sethe en haar kinderen is niet licht verteerbaar. Ondanks de tijdsgeest en de verschrikkelijke gebeurtenissen voel je de rauwe liefde van Sethe voor haar kinderen. Ook haar wanhoop en een boel andere harde gevoelens.

Je kan dit allemaal moeilijk lezen zonder na te denken over een aantal ethische en morele dilemma’s, zoals de invloed van de slavernij op de psyche van de slachtoffers en de vrouwen- en moederrol.

Beloved is een boek dat je enkel kan snappen als je je kan inleven in een universeel liefhebbende moederfiguur en waar je dus misschien beter niet te jong en / of onervaren voor bent. En zelfs voor de ervaren lezer(es) een boek dat je niet kan verdragen, dat zwaar op je maag,  lever en hart blijft liggen.