Er is de laatste dagen al meer dan genoeg kritiek geuit op de afhandeling van de crisis en het afgekondigde exitplan. De neiging om mee te huilen met de wolven in het bos is dan ook een ontzettend aantrekkelijk idee.

Nu, een zeer groot deel van die kritiek is ook meer dan terecht. Als men kijkt naar de maatregelen en het exitplan, dan valt er direct iets op:  “De Belgische aanpak is een sectoriële aanpak.” Dat zou los van ideologische voorkeuren, geen probleem stellen,
moest België, België niet zijn.

In complex België waar politieke moed en staatsmanschap meestal lege begrippen zijn. In bureaucratisch België waar vergunningen en regels talrijker zijn dan vrijheden en rechten. In afwachtend België waar pro-activiteit en innovatie vieze woorden zijn. In dàt België betekent een sectoriële aanpak niets anders dan plat corporatisme.

Corporatisme is volgens de definitie: “een maatschappijsysteem waarin de wetgevende macht en de staatsmacht gedeeld wordt met verscheidene onverkozen instituties die een beslissende rol spelen in het besluitmakingsproces, grote belangenorganisaties zoals werkgevers- en werknemersorganisaties, werken met elkaar en met overheid samen.”

An sich geen probleem, zou men op het eerste zicht kunnen stellen, ware het niet zo dat zélfs in crisistijd de belangen van de burger en het individu hierdoor op de laatste plaats komen. Als we de overheidsmaatregelen en het exitplan bekijken dan vallen er een paar zaken op:

• De noden van de onderwijskoepels gaan voor op de bezorgdheden van studenten en leerkrachten.
• De noden van Unizo, VBO en VOKA gaan voor op die van de kleine zelfstandigen en bijna failliete familiebedrijven.
• De noden van de HORECA-verenigingen  gaan voor op structureel risicomanagement.

De psychische gezondheid van de individuen, de stabiliteit van gezinnen, de organisatie van thuiswerk maar ook de rechttrekking van de verschillende conflicterende overheidsmaatregelen en hun ongrondwettelijke effecten blijken niet prioritair te zijn. Dit ongeacht de waarschuwingen over de echte psychologische, nihilistische en financieel-economische tsunami die ons nog te wachten staat. Benito Mussolini had over corporatisme nog het volgende te zeggen:“‘Fascism’ should be more appropriately called ‘corporatism’ because it is a merger of state and corporate power.”

Al goed dat ik weiger mee te huilen met de wolven in het bos, anders zou het nogal lijken op wat ik hier net neerschreef.
Nee, wat nodig is is niet meer kritiek, maar het faciliteren van maatschappijzin, innovatie en voluntarisme. Van “flattening the curve to being ahead of the curve”.

Being ahead of the curve wil zeggen dat we de problemen voor zijn, dat we creatief en innovatief naar oplossingen zoeken, maar ook dat we begrijpbaar en verhalend iedereen meekrijgen.

Afgezien van epidemiologen, moeten we beroep doen op wiskundigen, kinderpsychologen, psychiaters, filosofen en sociologen maar ook op scenaristen en dramaturgen. Doe een beroep op de cultuur voor haar verbeeldingskracht, niet alleen om dit draaglijk te maken, maar om dit begrijpbaar te maken, om mensen over de dagdagelijkse crisis heen te heffen. Doe een beroep op de verschillende tech-hubs, op de disruptieve start-ups, op de durvers en de jonge denkers.

Wist u bijvoorbeeld dat het Antwerpse Citycubes met haar prototype Dysinfect al ontsmettingscabines en hygiëne-automaten heeft ontwikkeld voor het reguliere post-lockdown leven? ’Nee’, wel toch is het zo. Er denken zeer veel hoofden oplossingen uit voor problemen waar de beleidsmakers  zélfs nog niet eens mee bezig zijn.

We horen vanalles over immuniteitscertificaten, strandvergunningen of tweeverblijverpremies. Tenzij je iets invoert zoals een maatschappelijke virusplicht, gaat die geleidelijke isolatie-werk-exit sowieso een verdelende uitzonderingssituatie worden. De aanpak gewoon zo laten doet zonder twijfel, afgunst, onbegrip en ongelijkheid toenemen. Zij die (groeps)immuniteit hebben verworven zouden in staat moeten zijn om de scheefgezakte maatschappij mee recht te trekken, zij kunnen dit doen door maatschappelijk werk te verrichten of mee te draaien in de kernsectoren die ons land draaiende houden.

Je kan zo’n maatschappelijke virusplicht ook bevrijdend maken.

Zij die zich inschakelen voor hun wijk, hun stad, hun buren of meehelpen in de zorg, kunnen worden vrijgesteld van de belastingbrief die volgt in juli. Gevangenen van de lichtste criminele soort zouden met een enkelband kunnen vrijwilligen bij het Rode Kruis, de EHBO of in de zorg in ruil voor strafvermindering.

Is een algehele belastingvrijstelling te verregaand of strafvermindering te liberaal, of kunnen de kosten van de staat dat niet aan? Laten we dan een essentiële denkoefening maken, welke grote achterliggende problemen pakt de staat nu niet aan:

• het psychisch welzijn van de burger
• de maatschappelijke vervreemding
• het stijgend huiselijk geweld
• de groeiende administratieve en juridische complexiteit door de coronamaatregelen
• het productieverlies door de besparingen en de subsidie onduidelijkheid

Is het dan zo’n gek idee om burgerzin écht te motiveren? Aangezien er in dit land al gemiddeld 50% wordt weggeschonken aan de staat en belastingen, kan er enkel maar meer worden opgelost als meer mensen hun handen uit de mouwen steken, wie niets heeft kan je niets vragen.

Verlaag de BTW naar minstens 6% voor alles wat te maken heeft met hygiëne, psychisch welzijn, gezondheid, juridisch advies, sportfaciliteiten, kunst en cultuur.

Creëer een duidelijk fiscaal kader voor economische randactiviteiten, zorg ervoor dat buren elkaar kunnen bijstaan met raad en daad, dat wijken en steden zich zo kunnen inrichten dat ze voor elkaar kunnen zorgen, los van een statuut of structuur.
Nu het Grondwettelijk Hof de vorige slecht opgestelde regelingen heeft afgevoerd, is duidelijkheid over de regels belangrijker dan ooit.

Als we nu de mensen verlichten als beloning voor het voldoen van onze burgerplicht, dan zal je zien dat de samenleving nog veel meer kan dragen, omdat we dan voor elkaar zorgen.

Wie gelooft dat de burger, die enkel als burger wordt beschouwd en niet als mens, braaf zijn belastingen zal betalen, braaf binnen zal blijven én enkel werkt of winkelt, is alle realiteitszin kwijt. De geschiedenis leert ons dat grote epidemieën altijd een voorbode zijn van een fundamentele globale omwenteling. Het post-corona tijdperk zal een nieuwe tijd zijn. Gaan we de boot missen óf halen wij eindelijk ons hoofd uit de struisvogelput en steken we de handen uit de mouwen?

De burgers hebben zich gedragen, “we flattened the curve”. Nu is het aan de staat om haar legitimiteit terug te verdienen. België, krijg ons “ahead of the curve”:

Eerst de mens, dan de burger,
Eerst uw gezondheid, dan de economie

Eerst de ethiek, dan de cijfers
Eerst vrijheid, dan verantwoordelijkheid

Eerst de belofte, dan de schuld

België, uw burgers wachten op U,
U kan beter!

Aimé Schrauwen is RvB-lid Jong VLD Nationaal, hoofdredacteur LVSV- Antwerpen en masterstudent Publiekrecht UA.