De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Nahid Shaikh
Interview -

Belgisch-Pakistaanse vrouwen ontkrachten de clichés: “In België beseffen mensen niet hoeveel moed het vraagt om te migreren”

Wie ‘Pakistaanse vrouwen’ googelt, krijgt meestal niet zo’n vrolijke zoekresultaten. Titels als ‘Onderdrukking in Pakistan’, ‘De tien gevaarlijkste landen voor meisjes en vrouwen’ en ‘Geweld tegen vrouwen in Pakistan’ verschijnen op je scherm. De Belgisch-Pakistaanse vrouwen Nahid Shaikh, Amara Reta en Shaireen Aftab tonen een heel ander Pakistan als ze vertellen over hun jeugdjaren, ambities en het doorprikken van clichés. 

maandag 31 augustus 2020 16:13
Spread the love

 

Nahid Shaikh (41) is documentairemaakster en reporter. Ze werkte een tijdje voor BBC en ging vervolgens aan de slag bij Canvas. Samen met Phara de Aguirre maakte ze de reeks Amazones, een driedelige documentaire met in de hoofdrol vrouwen uit Iraaks Koerdistan, Colombia, Israël en Palestina die mee strijden in gewapende conflicten. Voor de Canvas-reeks 4 X 7 regisseerde Shaikh La facture, een kort portret van haar Pakistaanse vader die op 17-jarige leeftijd zijn land verliet. Met ons praat ze over haar dubbele identiteit, de moed om te migreren en de vooroordelen waarmee ze wordt geconfronteerd.

‘Gij zijt zeker niet van hier?’

“Als kind schaamde ik me voor mijn Pakistaanse achtergrond”, zegt Shaikh. “Ik wou net zoals de anderen zijn, maar ik was de enige in de klas met een migratieachtergrond. Ik herinner me nog dat ik het gênant vond dat mijn vader me kwam ophalen van school. Daar stond hij me dan, in een volledig Pakistaans ornaat, op te wachten aan de schoolpoort. Op de middelbare school vroeg ik aan mijn vader of hij de auto om de hoek van de straat kon parkeren, zodat mijn vrienden hem niet zouden zien. Toen ik klassieke filologie ging studeren, vroeg een prof tijdens een mondeling examen me ooit: “Gij zijt zeker niet van hier?” Dat vond ik zo bot. Het heeft me diep geraakt.”

“In Brussel, waar we toen woonden, hadden we weinig contact met andere Pakistaanse families. Mijn moeder is zelfs een keertje naar de Pakistaanse ambassade gegaan, om te vragen of haar kinderen lessen Urdu konden volgen. Daar vonden ze het gek dat een Belgische vrouw zoiets kwam vragen. De ambtenaren hebben haar toen letterlijk in haar gezicht uitgelachen. Ze raadden haar dan maar aan om ons naar een madrassa (een religieuze school waar de islam wordt onderricht, red.) te sturen, maar dat zag mijn moeder niet zitten. In Brussel was de Pakistaanse gemeenschap toen niet georganiseerd.”

Nusrat Fateh Ali Khan

“Op een dag was ik met een vriend in Leuven aan het winkelen in de boekhandel Fnac. Er speelde prachtige muziek in de winkel. Ik vroeg aan mijn vriend of hij de zanger kende. “Nusrat Fateh Ali Khan”, zei hij. Het bleek een bekende Pakistaanse zanger te zijn. De muziek was overweldigend mooi. Ik denk dat dàt voor mij de trigger was om op zoek te gaan naar mijn identiteit, en om meer te weten te komen over de Pakistaanse cultuur.”

“Daarna ging het snel: ik ontdekte het allemaal: dichters, filosofen, kunstenaars. Ik was opeens zo trots. Ik besefte toen pas wat voor een verrijking het is om in twee culturen op te groeien. Ook mijn vader zag dat ik meer interesse begon te vertonen in Pakistan en was daar heel blij mee.”

Dolverliefde ouders

“Thuis hebben we nooit Suikerfeest gevierd of deelgenomen aan de ramadan. Mijn moeder wou met mijn vader trouwen, maar op één belangrijke voorwaarde: de kinderen moesten katholiek worden opgevoed. Mijn ouders waren dolverliefd. Voor mijn vader is het eigenlijk een schande dat zijn kinderen niet als moslim zijn opgevoed, maar ach, hij accepteerde het, uit liefde voor mijn moeder.”

“Maar Pakistan was zeer aanwezig in ons gezin: via het eten, de telefoon en de televisie. Ik ben opgegroeid met Bollywood-films. Mijn vader was een grote filmfanaat en nam ons elke week mee naar videotheken waar we zeker 5 à 6 films huurden. Ik knipte foto’s uit magazines van bollywood-acteurs en droomde ervan om zelf actrice te worden.”

Gastvrijheid

“Op zijn oude dag heeft mijn vader soms spijt dat hij zijn kinderen niet voldoende de Pakistaanse cultuur heeft meegegeven. Maar eigenlijk klopt het niet hoe hij denkt. Hij heeft ons veel bijgebracht. Hij heeft ons geleerd om gastvrij te zijn, het samen-zijn en de solidariteit die zo belangrijk zijn in de Pakistaanse waarden. Die gastvrijheid vind ik waardevol. Op dat gebied voel ik me absoluut niet Belgisch. Dat is iets wat wij in de westerse maatschappij missen: het idee van ‘mijn huis is ook jouw huis’.”

“Ik ben voortdurend op zoek naar mensen die dezelfde achtergrond hebben als ik. Ik ben blij met mijn dubbele achtergrond, omdat het me toelaat verschillende realiteiten te zien, maar soms voelt het alsof ik mijn stam niet vind. Ik heb veel vrienden uit verschillende landen. Vaak zijn het mensen die ook in een dubbele cultuur leven. Ik heb bijvoorbeeld een vriendin uit Libanon. Toen ik haar leerde kennen, voelde het vertrouwd, omdat zij die typische gastvrijheid ook kent. Bij haar is het wel normaal om onverwachts op bezoek te komen en samen in de keuken in de potten te roeren en de kasten open te trekken als je iets nodig hebt. Zij maakt ook altijd te veel eten klaar, zodat als er onverwacht bezoek is, die persoon ook mee aan tafel kan schuiven.”

Migratie = moed

“Na mijn studies filologie heb ik een tijdje les gegeven. Ik startte met een opleiding striptekenen aan de kunstacademie. Ik had een plan in mijn hoofd: ik wou heel graag het verhaal van mijn vader vertellen. Op de kunstacademie ontdekte ik dat ik eigenlijk documentaires wilde maken. Mijn vaders verhaal is voor mij het ultieme verhaal. Maar soms vraag ik me wel eens af: wat als ik het verhaal van mijn vader heb verteld? Ben ik dan uitverteld? Mijn vader reflecteert op zijn oude dag over zijn leven en de keuzes die hij heeft gemaakt. Hij vraagt zich af of het wel de juiste beslissing was om te migreren. Ik zie hem worstelen met de conflicten die hij in zichzelf draagt.”

“In België hebben mensen een verkeerd beeld van wat het betekent om te migreren. Ze beseffen niet wat je moet opofferen. Ze kijken bijvoorbeeld naar Syriërs die vluchten van een oorlog en beseffen niet hoe moedig en dapper die mensen zijn. Wat betekent het om alles achter te laten en moederziel alleen een leven van nul op te bouwen? Als je een kind bent van migranten, ben je automatisch het kind van mensen die enorm moedig zijn. Het is door die achtergrond dat ik documentaires wil maken.

Vrouwenrechten

“Pakistan is een interessant land. Er valt veel over te schrijven en te maken. Het probleem is dat het al snel redelijk duur wordt, omdat het ver weg ligt. Het is voor de VRT ook minder relevant om te investeren in documentaires over Pakistan, omdat er geen grote Pakistaanse diaspora is in België. Voor de BBC is dat wel interessant, omdat er een grotere gemeenschap aanwezig is in Groot-Brittanië’.”

“Drie jaar geleden ben ik met Phara de Aguirre naar Irak gegaan, in het grensgebied met Iran. Daar heb ik Iraanse meisjes ontmoet en ik ontdekte dat er heel wat raakvlakken zijn tussen de Iraanse en de Pakistaanse cultuur. Ik keek geboeid en met volle interesse naar het leven van die meisjes. Ik besefte, dat als ik in Pakistan was geboren, mijn leven er waarschijnlijk gelijkaardig had uitgezien. Die meisjes waren op jonge leeftijd al getrouwd. Ze probeerden aan hun leven te ontsnappen door mee te strijden met de PKK (de arbeiderspartij van Koerdistan, red.)’.

“Mijn vader komt uit een klein dorpje dichtbij Islamabad. Twee jaar geleden ben ik met hem en met mijn twee broers naar daar gegaan en heb ik mijn familie beter leren kennen. Ik heb ook mijn vaders jeugdvrienden ontmoet. Dat was fantastisch, nu voel ik een sterke band met Pakistan. Tegelijkertijd was het ook heel confronterend om te zien dat er zoveel mensen in armoede leven. Mijn neven en nichten hebben kunnen studeren omdat mijn vader geld opstuurde. Anders hadden ze dat nooit gekund. Ik heb ook positieve dingen gezien. Mijn tante is bijvoorbeeld de allereerste vrouwelijke burgemeester van het dorp!”

 

Amara Reta

Amara Reta

Amara Reta (40) is de dochter van een Belgische moeder en een Pakistaanse vader. Ze studeerde in 2005 af als Master in de Dramatische kunst aan het RITS in Brussel. Haar eindwerk won de publieksprijs op het Voix Gras-festival in Leuven. Als theateractrice was ze te zien in producties van o.a. Villanella, de KVS, Theater Antigone en Het Paleis. Ze speelde ook mee in verschillende Vlaamse fictiereeksen. Momenteel is ze te zien in de theaterproductie Een jihad van liefde. Ze vertelt over haar band met Pakistan en haar vader, en over haar passie voor theater en film.

Zoekend naar een taal

“Iemand die met kunst bezig is, is per definitie een persoon die zoekende is”, zegt Amara Reta. “Op een of andere manier ben je op zoek naar een taal om je uit te drukken. Ik heb snel ontdekt dat theater mijn taal is. Als kind kon ik moeilijk mijn emoties uiten. Acteren was voor mij een manier om dat tot uitdrukking te brengen. Ik was zes jaar oud en theater spelen zat al in mijn bloed. Op mijn dertiende heb ik me aangesloten bij een theatergezelschap en ontdekte ik wat theater voor mij betekent.”

‘Ik was goed in wiskunde en wetenschappen. Mijn vader wou dat ik dat pad zou bewandelen. Toen ik op mijn dertiende auditie deed voor een theatergezelschap en ik werd toegelaten, verbrokkelde dat toekomstplaatje voor hem. Elke zondagavond ging ik naar repetities. In het begin loog mijn moeder tegen mijn vader over waar ik was. Maar na een tijdje begint het natuurlijk op te vallen dat je dochter elke zondagavond weg is.”

Passie voor theater

Mijn tante nam mij als kind een paar keer mee naar het theater, daar kreeg ik al meteen kriebels in mijn buik: mijn passie voor theater was begonnen. De Blauwe Maandag Companie maakte als eerste een grote indruk op mij en de versie van Romeo en Julia van Dirk Tanghe blies mij van mijn sokken. Tot op vandaag heb ik nog steeds een zwak voor klassiekers.

In het middelbaar wist ik het zeker: ik wilde naar de toneelschool. In juni was het toelatingsexamen, ik slaagde en mocht in september terugkomen voor een werkweek aan het RITS in Brussel. Maar voor die begon, werd ik benaderd door een groep afgestudeerden die mijn toelatingsexamen gezien hadden. Samen met hen maakte ik mijn eerste professionele stuk. Tijdens mijn opleiding voelde ik dat ik helemaal open bloeide. Ik kon experimenteren en zelf dingen maken. Mijn mooiste herinnering tot op vandaag is The Bult and the beautiful, een productie met acteur Marc Verstraete en regisseur Bart Meuleman. Een man belt naar een sekslijn en dat gesprek meandert naar alle mogelijke menselijke aspecten. Het leverde ons een plaats op in het Theaterfestival.

Sinds 2014 geef ik ook les aan de Kunsthumaniora in Antwerpen en aan de Academie van Wilrijk. Dat doe ik met veel passie en goesting.

Verbonden met Pakistan

“Toen we klein waren, woonden we in Turnhout. Daar kende ik geen andere Pakistaanse families. Mijn vader wou mij een islamitische opvoeding geven, maar ik zette me daar als puber tegen af. Ik voelde me vaak eenzaam en een buitenbeentje. Ik heb er eerlijk gezegd nooit over nagedacht of mijn jeugd anders zou zijn geweest als er meer moslimvrouwen in de media aan bod kwamen. Misschien had ik me dan minder eenzaam gevoeld. Ik ben net 40 geworden en pas nu besef ik dat.”

“Vrouwen met islamitische roots komen te weinig in de media. Op dat gebied is het hier een beetje arm Vlaanderen. En àls ze dan in beeld worden gebracht, is het voorzichtig en pover. In het theater krijgen ze alleen kleine rollen. Ik heb nog nooit een moslima de hoofdrol zien spelen. Fictie hoeft geen weerspiegeling te zijn van de maatschappij, maar mag dat wel zijn. En dat mis ik wel.”

“Ik voel me nog steeds verbonden met Pakistan, ook al heb ik geen contact meer met mijn vader. Ik volg het land met grote interesse. Ik kan het niet verstoppen dat ik Pakistaanse roots heb en ook als kind gingen we vaak in de zomer op vakantie naar Pakistan. Nu ik volwassen ben, zie ik het als een win-win situatie om in twee culturen op te groeien. Je krijgt ontzettend veel mee. Voor mijn ouders moet het niet gemakkelijk geweest zijn om een kind op te voeden in twee culturen. Het zorgt ook voor conflicten en strijd.”

“Het weinige dat ik weet, probeer ik door te geven aan mijn eigen kinderen. Ik vertel hen over mijn vader en mijn herinneringen aan Pakistan. Ik probeer hen op mijn eigen manier op te voeden. Het is dus niet zo dat ik bewust Vlaams ben. Als men mij kan garanderen dat Pakistan een veilig land is, zou ik heel graag met mijn kinderen naar daar gaan. Op dit moment ben ik daar nog een beetje te bang voor. Maar wie weet lukt het wel over tien of vijftien jaar, want ondertussen staat Pakistan ook niet stil en verandert er ongelooflijk veel.”

Actrice worden in Pakistan?

Ik spreek Urdu en ik droom ervan om die taal te mogen spreken in een theaterstuk, film of serie. Het Pakistan van vandaag is niet het Pakistan dat ik kende. Zo ben ik blij te horen dat taboes er steeds meer doorbroken worden. Dit vertaalt zich onder andere in series die bepaalde onderwerpen bespreekbaar maken. Vlaanderen bevindt zich in een verdeel – en heerssysteem maar Pakistan eigenlijk ook. Daarin vind ik de ruimte voor dialoog van een onschatbare waarde. Appreciatie voor elkaars cultuur is daarom van primordiaal belang.”

 

Shaireen Aftab

Shaireen Aftab (38) groeit op in Oostende in een gezin met Pakistaanse ouders. Ze studeert criminologie in Gent en stapt op haar 24ste de politieke wereld in. Ze is niet iemand die obstakels uit de weg gaat. Door in dialoog te gaan en op verschillende manieren naar moeilijke situaties te kijken, bereikt ze veel meer. Dat is wat Shaireen Aftab altijd heeft toegepast in haar professionele carrière als woordvoerder bij de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) en kabinetschef bij Tom Meeuws. Ook in haar privéleven verbindt ze verschillende werelden met elkaar.

Inspirerende vader

“Mijn vader heeft mij altijd ondersteund als jong meisje. Hij vond het belangrijk dat ik zou verder studeren en dat ik ambitie heb. Hij was zelf maatschappelijk betrokken en hij heeft dat aan mij doorgegeven. Het is ook door hem dat ik politiek actief ben geworden. Mijn droom was eigenlijk om bij de politie te werken.”

“Ik zat in mijn laatste jaar criminologie aan de Universiteit Gent toen ik meedeed met de verkiezingen. Tot mijn grote verbazing had ik veel stemmen en werd ik verkozen tot gemeenteraadslid. Ik moest mijn plannen plots veranderen, omdat je geen politiek mandaat mag hebben als je bij de politie werkt.”

“Ik heb nooit een masterplan gehad. Ik probeer altijd mezelf uit te dagen, en op die manier heb ik verschillende paden bewandeld in mijn leven. Ik ben dankbaar dat ik zo veel interessante uitdagingen heb kunnen nemen. Ik heb als stafmedewerker jeugd gewerkt bij Ella vzw, als woordvoerder bij de VDAB en nu werk ik als kabinetschef van de schepen sociale zaken in de stad Antwerpen. Een ongelofelijk interessante job. Je leert Antwerpen vanbinnen en vanbuiten kennen. Ik vind het boeiend om te zien hoe beleidskeuzes invloed hebben op het leven van mensen. Mijn vader heeft me opgevoed met een solidair hart. Hij was zelf ook actief bij de vakbond. Ik vind het belangrijk dat iedereen in onze maatschappij kansen krijgt en dat we herverdelen.”

Vooroordelen

“Ik herinner me nog dat de mensen in de politieke wereld dachten: ‘Wat komt die student van 24 jaar hier doen?” Ik was jong, ik was een vrouw, ik had een kleurtje. Dat was nieuw voor hen. Ik heb altijd functies gehad die niet vanzelfsprekend zijn. Ik heb het mij nooit persoonlijk aangetrokken, omdat ik ook besef waar andere mensen hun denken vandaan komt. Zij zijn dikwijls onwetend of hebben angst voor het onbekende. Ook vanuit de Pakistaanse gemeenschap kreeg ik opmerkingen. Ze vroegen aan mijn vader of dat wel verstandig was dat een meisje dingen deed zoals ik. “Is dat niet meer iets voor jongens?”, vroegen ze hem.”

“Toen ik thuiskwam met een Belgische man, schrokken mijn ouders wel eventjes. Ook de ouders van Jan hadden vooroordelen. Zij kenden ook wel de verhalen van strenge islamitische families. Mijn ouders wilden vooral dat ik gelukkig zou worden. Ik ben in dialoog met hen gegaan door te zeggen dat ik ook gelukkig kan zijn met een Belgische man, en dat ik daarvoor niet moet trouwen met een Pakistaanse man. Waarden en normen overstijgen tradities en gewoonten. Daarvan heb ik ze moeten overtuigen. Toen ze Jan ontmoetten en zagen hoe gelukkig wij samen waren, hebben ze het geaccepteerd dat wij voor elkaar hebben gekozen. Ik ben hen daar heel dankbaar voor, want ik ken ook vrouwen waarbij de ouders dat niet hebben aanvaard, en dat laat diepe sporen na.’

Twee werelden

“Ons trouwfeest was fantastisch. Er kwamen twee werelden samen. We zijn niet op een religieuze manier getrouwd, omdat wij onze verschillen willen respecteren. Ik ben er trots op dat Jan en ik er in slagen om te delen wat wij gemeenschappelijk hebben, en ons niet te focussen op onze verschillen. Dat proberen we ook door te geven aan onze kinderen. Ik ben met mijn gezin ook al twee keer naar Pakistan geweest. Het was heel bijzonder om mijn dochter in de straten van ons dorp te zien. En om haar te zien spelen met haar Pakistaanse nichtjes.”

“Ik heb zeker nog een band met Pakistan. Als kind ben ik vaak met mijn ouders op reis geweest naar Pakistan. Ik spreek de taal nog en ik ken de culturele codes. Mijn man moest zich aanpassen aan de plaatselijke gebruiken, terwijl dat voor mij als een tweede natuur voelt. Ik zou mezelf omschrijven als een Belgische met Pakistaanse roots, want ik voel me thuis in België. Ik ben hier opgevoed. Hier heb ik mijn leven opgebouwd. Ik zou niet zomaar in Pakistan kunnen wonen, dan moet ik helemaal terug opnieuw beginnen. Alhoewel, je weet maar nooit, ik ga geen uitdagingen uit de weg (lacht).”

Elkaar leren kennen

“Doorheen mijn professionele loopbaan heb ik ervaren hoe moeilijk sommige groepen het hebben om hun cirkel te doorbreken. De maatschappelijke realiteit is niet evident. Zoals die van jongeren met een migratieachtergrond op de arbeidsmarkt. Zoals die van alleenstaande ouders in armoede. Er zijn geen pasklare antwoorden omdat het een complex probleem is. We hebben als maatschappij een verantwoordelijkheid naar die groepen toe, want niet iedereen heeft het geluk om in een warm nest op te groeien bij kansrijke ouders.”

“Ik geloof sterk dat je er zelf ook op een andere manier naar kunt kijken in plaats van te blijven zitten en mokken over de kansen die je niet hebt gehad of de keren dat je afgewezen bent. Vandaag ben ik blij dat ik ook kan meewerken op beleidsniveau om die cirkels te doorbreken. Zoals de praktijktesten die worden doorgevoerd in Antwerpen. Het belangrijkste is doordoen en blijven praten met elkaar. Alleen met die houding zullen we de verandering kunnen brengen.”

 

© 2020 – StampMedia – Noreen Muhammad & Hadjira Hussain Khan

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!