Het is een teken van de tijd. Op regelmatige tijdstippen roepen managers en hun lobbygroepen op om techneuten of experts een grotere rol te laten spelen in de politiek. De ceo van schoenen Torfs, Roland Duchâtelet, Marc De Vos van Itinera, Graaf Leopold Lippens, Johnny Thijs, Bernard Delvaux en Baudouin Meunier, de analyse van al deze heerschappen klinkt unisono.

De politiek faalt, de democratie is niet efficiënt genoeg. De oplossing is dan meer technocratie, minder democratie. Dergelijke oproepen zouden ons ongerust moeten maken, want onder sommige terechte bekommernissen en de aantrekkelijke praatjes, zijn dergelijke oproepen regelrechte aanvallen op de democratie.

De democratische burger en de democratische malaise

Het is tijd om met zijn allen na te denken over welke  democratie we willen in tijden van neoliberale globalisering. Want als wij – democratische burgers – het niet doen, zullen de managers het doen in onze plaats. Politici en vooral de burgers zouden dergelijke oproepen moeten aangrijpen om het debat over democratie as such aan te wakkeren. Het is immers een feit dat de Westerse democratieën niet in goede doen zijn.

Dergelijke oproepen van de elite zijn net zoals tegenbewegingen als Nuit Debout, Indignado’s, Occupy en Hart Boven Hard allen symptomen van een onderliggende malaise: de crisis van de democratie als ideologie  en de crisis van de nationale democratie. Waar de elite ze wil omvormen tot een technocratie, willen de bewegingen van onderuit meer echte democratie.

In het algemeen kunnen we stellen dat de koppeling tussen democratie en nationale staat een anachronisme is in tijden van globalisering. Onze economie opereert op een globale schaal. Migratie is een globaal fenomeen, de ecologische problematiek is een globaal gegeven en de oorlogen die we uitvechten zijn dat ook. Onze democratie en onze rechten zitten echter gevangen op een lagere schaal. We hebben maar rechten als nationale burgers, niet omdat we mens zijn. We hebben als bevolking geen democratische macht over de economie.

De politieke positie van de ‘experts’

Deze managers nemen dus helemaal geen neutrale positie in: hun positie is door en door politiek of beter gezegd ideologisch. Een aantal punten die zij aanhalen zijn terecht natuurlijk.

We moeten inderdaad van die kerncentrales af. We leven in een land dat onder druk van nationalisten een gigantische versnippering van bevoegdheden kent, een versnippering die resulteert in een gigantische over-populatie van politici en kabinetten. Dit zijn echter allen politieke problemen, die politiek oplossingen vragen.

De politiek oplossing van de werkgevers is radicaal: ze willen de democratie (deels) buiten spel te zetten. De burgers moeten zich – in naam van de efficiëntie – laten besturen door een groep (niet verkozen) ‘techneuten’ en specialisten. De staat en de democratie moeten we omvormen tot een bedrijf.

Dat is echter geen oplossing, het is deel van de crisis van de democratie als ideologie. Het creëert de illusie dat er niet-politieke antwoorden bestaan. Dat het allemaal een kwestie is van goed bestuur en niet van politieke keuzes.

Dat een deel van de huidige malaise bij de NMBS politieke en economische oorzaken kent, zien onze managers niet. Dat de NMBS lijdt onder te weinig investeringen en teveel besparingen mag niet gezegd worden. Dat dit net het gevolg is van hun neoliberale dogma’s (alles moet privaat georganiseerd worden) mag al helemaal niet benoemd worden.

Dat het geld voor de bedrijfswagens best geheroriënteerd wordt naar het openbaar vervoer willen onze ‘neutrale’ werkgevers niet geweten hebben. Hun positie verhult dat dit geen ‘technische kwesties’ zijn, maar politieke kwesties.

Veiligheid, een politiek gegeven

Idem met onze ‘veiligheid’. Uiteraard wordt veiligheid hier weer verengd tot de dreiging van terroristen van DAESH (IS). De groei van extreemrechts komt niet in het vizier. De onveiligheid door armoede komt niet aan bod. Ook de voedingsbodems van de radicalisering wordt niet besproken.

Deze managers willen dat we veiligheid enkel denken in termen van veiligheidsdiensten en hun efficiëntie in de strijd om het verhinderen van aanslagen op Belgische bodem. Dat veiligheid per definitie een politiek gegeven is, wordt niet gezien. Dat de aanslagen in grote mate een gevolg zijn van onze politieke positie in internationale conflicten van de laatste decennia mag niet benoemd worden.

Onze steun aan de vijanden van onze vijanden in het Midden-Oosten, onze politieke en economische banden met landen als Saoedi-Arabië, onze politiek van ongelijkheid in eigen land, en het politieke islamofobe discours zullen we maar wegdenken.

Privacy en rechten mogen niet vernoemd worden in deze debatten, veiligheid voor alles. Nochtans hebben klokkenluiders als Edward Snowden ons in detail getoond hoe de verhoging van de efficiëntie van de veiligheidsdiensten de democratie op een globale schaal uithollen.

En zoals altijd zit het venijn in de staart. Onze arbeidskosten zijn te hoog. We moeten volgens de managers als natie concurrentieel blijven in een neoliberale globale economie en dus moeten de arbeidskosten omlaag. Lees: het loon en het uitgesteld loon van de arbeider en bediende moeten naar omlaag.

De managers mogen daarentegen astronomische bonussen blijven binnenrijven. Dus ook hier geen politiek antwoord op een neoliberale economie, geen pleidooi om democratische macht te verwerven over die economie, maar net omgekeerd een pleidooi voor de almacht van de economie over de politiek en de mens.

Ziedaar het ‘neutrale’ experten-standpunt: om de democratie te redden, moeten we ze opheffen.

Ico Maly is docent nieuwe media en politiek aan de universiteit van Tilburg, auteur van ‘N-VA. Analyse van een politieke ideologie’ (Epo, 2012).