Opinie, Nieuws, Wereld, Europa, Economie, Politiek - Tijmen Lucie

Belastingontwijking is diefstal van de maatschappij

Terwijl multinationale ondernemingen nauwelijks belasting betalen in Nederland, draaien arme landen, werkers en kleine bedrijven hier voor de kosten op. Het kabinet Rutte-Asscher heeft de afgelopen jaren veel te weinig gedaan om belastingontwijking aan te pakken. Daardoor blijft Nederland een belastingparadijs voor multinationals. Alleen strijd van onderop zoals Britse voorbeelden laten zien, kan politici ertoe bewegen om in actie te komen tegen belastingontwijking.

dinsdag 7 maart 2017 13:36
Spread the love

Mede dankzij Nederlandse regelgeving verliezen ontwikkelingslanden jaarlijks naar schatting 100 miljard dollar aan belastinginkomsten. Met dit enorme bedrag zouden 2,2 miljard mensen in arme landen van veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen voorzien kunnen worden.

Malawi, een van de armste landen ter wereld, liep de afgelopen zes jaar zo’n 27,5 miljoen euro mis, doordat het Australische mijnbouwbedrijf Paladin een Nederlandse belastingontwijkingsconstructie kon gebruiken. Hiermee had het land volgens Oxfam Novib 10.000 verpleegkundigen een jaar lang kunnen betalen.

Ook Nederland zelf verliest jaarlijks tenminste 5,5 miljard euro, doordat het bedrijven belastingvoordelen gunt én doordat Nederlandse multinationals net zo hard belasting ontwijken als hun buitenlandse collega’s, bijvoorbeeld via België.

Dat laatste blijkt uit onderzoek van SOMO in opdracht van FNV onder 151 Nederlandse grote bedrijven. Als gevolg van belastingontwijking door deze bedrijven, loopt de Nederlandse schatkist jaarlijks 1,5 miljard euro mis. Gevolg is dat elke werknemer elk jaar minstens 200 euro meer belasting moet betalen, zo berekende FNV.

Europees kampioen belastingontwijking

Op de lijst van belastingparadijzen die Oxfam Novib in december publiceerde staat Nederland na Bermuda en de Kaaiman Eilanden op de derde plaats. Onderzoek van de Europese Commissie wees eerder al uit dat Nederland van alle EU-landen aan internationale bedrijven het rijkste aanbod biedt aan mogelijkheden om belastingen te ontwijken. Ook het IMF beschouwt Nederland als een belastingparadijs, of beter gezegd als een ‘doorsluisland’, omdat de buitenlandse investeringen in geen verhouding staan tot het bruto nationaal product, wat volgens het IMF duidt op belastingontwijking.

Toch blijven zowel de Nederlandse overheid als Nederlandse instanties zoals de CPB en de Algemene Rekenkamer ontkennen dat Nederland een belastingparadijs is. In 2013 nam een Kamermeerderheid van PVV, SGP, CDA, VVD, 50Plus, D66 en PvdA zelfs een tamelijk bizarre motie van de PVV aan waarin de regering werd opgeroepen afstand te nemen van de kwalificatie ‘belastingparadijs’ voor Nederland.

Naar aanleiding van de publicatie van de Panama Papers in het voorjaar van 2016, leek het kabinet zijn leven te beteren toen minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem (PvdA), erkende dat Nederland in het verleden vaak onderdeel is geweest van het probleem rondom belastingontwijking. Volgens hem zou Nederland in de toekomst onderdeel van de oplossing moeten worden.

Maar in december was Nederland alweer onderdeel van het probleem. Dijsselbloem lag namelijk dwars in de Europese raad van ministers van Financiën. Als enige wilde hij Amerikaanse multinationals uitstel geven tot 2024 om hun fiscale structuren om belastingen te ontwijken aan te passen. Ondanks dat een Kamermeerderheid hem had opgeroepen dit niet te doen.

Deze dubbele moraal is kenmerkend voor Nederland, maar zeker ook voor de PvdA. Decennialang heeft de PvdA immers belastingontwijking gefaciliteerd, maar nu het verkiezingstijd is spreken de sociaaldemocraten zich er in harde bewoordingen tegen uit. Zo roept Jeroen Dijsselbloem nu dat internationale bedrijven meer belasting moeten betalen, terwijl hij in november nog zei dat het winstbelasting van grote bedrijven de komende jaren verlaagd moest worden om internationaal concurrerend te blijven.

Strijd van onderop

Praatjes vullen geen gaatjes. Nederland moet stoppen met constructies en verdragen waarmee multinationals en superrijken belastingen kunnen omzeilen of ontduiken. Daarnaast moet ons land in Europa voorop lopen in een gezamenlijke aanpak van belastingontwijking, in plaats van maatregelen te frustreren.

Dat zal niet vanzelf gaan, want de macht van het fiscaal-financieel complex is groot. Strijd van onderop is daarom noodzakelijk om politici te bewegen om in actie te komen tegen belastingontwijking. 

Een mooi voorbeeld daarvan is de grassroots-beweging UK Uncut. Deze Britse actiegroep, die de bezuinigingen op publieke voorzieningen ongedaan wilde maken, voerde sinds de herfst van 2010 op veelal ludieke wijze actie tegen multinationals die belastingen ontwijken of ontduiken.

Het begon allemaal in een pub in Londen waar een groepje activisten besloot winkels van Vodafone te bezetten, omdat de telefoonmaatschappij zich schuldig had gemaakt aan belastingontduiking van maar liefst zes miljard pond. Toen dit bedrog uitkwam hoefde Vodafone de Britse fiscus slechts 1,6 miljard pond terug te betalen, het resterende bedrag mocht het bedrijf houden.

De actie sloeg aan en al snel waren er dertig groepen, die sit-ins hielden bij een bank als HSBC en bij een apothekersketen die geen belastingen betaalde. Na drie weken waren er al zeventig groepen over heel Groot-Brittannië. Ze gingen viral. En binnen een jaar betaalden al die bedrijven waar UK Uncut actie tegen voerde meer belasting.

Een ander inspirerend voorbeeld is het dorp Crickhowell in Wales waar lokale winkeliers net als multinationals ‘offshore’ zijn gegaan, omdat zij boos waren dat grote bedrijven als Facebook, Amazon, Starbucks en Google nauwelijks belasting afdragen, terwijl zij wel het volle pond moeten betalen. Met deze actie wilden zij duidelijk maken dat voor multinationals dezelfde regels moeten gelden als voor hen.

De BBC maakte er een documentaire over getiteld The Town that Took on the Taxman, die de nodige aandacht kreeg. Onder leiding van Steven Lewis, oud-militair en eigenaar van een coffeeshop, zetten de winkeliers uit Crickhowell de strijd voort tegen multinationals die nauwelijks belasting betalen door ze met ludieke acties te laten voelen dat ze fout zitten.

Als we ook in Nederland willen dat grote bedrijven niet langer getrakteerd worden op belastingcadeaus, dan moeten we daar collectief tegen in verzet komen. Een eerste stap daartoe kan op 15 maart gezet worden door massaal op een partij te stemmen die prioritieit geeft aan de aanpak van belastingontwijking.

take down
the paywall
steun ons nu!