Als we even teruggaan op de tijdlijn zien we in de USA een grote campagne van staatswege om, tijdens de tweede wereldoorlog, vrouwen aan het werk te krijgen om de mannen te vervangen die naar het front gestuurd waren. Het ging dan vooral om de oorlogsindustrie. Vrouwen maakten vliegtuigbommen en militaire machines.

Foto: Mike Beauregard, Pxhere

De poster ‘Yes we can do it’ werd gemaakt om vrouwen aan te moedigen deze ‘mannenarbeid’ op te nemen. Er werd zelfs een song over gemaakt: ‘Rosie the Riveter’, een fabrieksarbeidster en later, in 1944, een film met de zelfde titel.

Het was dus oorlogspropaganda. Zodra de oorlog voorbij was, startte de overheid een grote campagne om die vrouwen terug aan de haard te krijgen. Een deel aanvaardde dit, een deel bleef aan het werk.

Zodra de oorlog voorbij was, startte de overheid een grote campagne om de vrouwen terug aan de haard te krijgen.

Toen een 42-jarige journaliste bij syndicale kranten, Betty Friedan, tijdens een reünie van haar studiegenoten, niets dan treurige, gefrustreerde verhalen hoorde, nam ze een besluit. Ze wilde degelijk uitzoeken wat er met die vrouwen intussen gebeurd was.

Ze deed een grootscheepse enquête en stelde vast, tot haar eigen verbazing, dat de meesten onder hen gehuwd waren, in de betere suburbs woonden, met of zonder kinderen, maar wanhopig eenzaam. Sommigen hadden zelfs troost gezocht in de drank.

De reden was dat de mystiek van het huwelijk niet zo goed meegevallen was. Hun carrièredromen hadden ze opgegeven, hun echtgenoot was meer weg dan thuis; ze hadden geen eigen inkomen.

‘The Feminine Mystique’

Betty Friedan besloot op 19 februari 1963 – zestig jaar geleden – hierover een boek te publiceren, dat ze ‘The Feminine Mystique’ noemde. Het boek werd eerst aarzelend onthaald; het was volledig in strijd met het algemeen verwachte gelukkig huwelijk en gezinnetje.

Vrouwen hadden hun carrièredromen opgegeven, hun echtgenoot was meer weg dan thuis; ze hadden geen eigen inkomen.

Maar toen vrouwen het begonnen te lezen, werd het een daverend succes, vanwege de algemene herkenning van het probleem. Eindelijk was er iemand zo vrank en vrij geweest de reële situatie van gehuwde vrouwen te beschrijven.

Op basis van dit succes besloot Betty Friedan een organisatie op te richten, de National Organization of Women’ (NOW), om pamfletten te schrijven en petities in te dienen bij wetgevers om vrouwen gelijke rechten te geven als mannen.

Deze eis sloot aan bij de vraag naar de ratificatie van de ‘Equal Rights Amendment’. Dit Amendment was een voorstel van aanvulling op de grondwet gelijke rechten voor vrouwen en mannen te garanderen. Voortaan zou discriminatie op basis van sekse dus verboden zijn.

Dit Amendment werd ingediend in het parlement in 1923 en werd pas goedgekeurd in 1972, maar moest nog door drie vierden van de staten geratificeerd worden tegen een bepaalde deadline. Dit verliep uiterst langzaam, maar de NOW wilde daar toch voor ijveren, ondanks de vele vormen van weerstand. Finaal werd dat Amendment een lege doos.

Intussen waren vrouwen van een jongere generatie dan Betty Friedan aan de slag gegaan om niet alle troeven op dat Amendment te plaatsen, maar veel radicaler op straat te komen: de women’s liberation movement was geboren en kende doorheen de hele 1960’s en 1970’s razend snel succes in het hele land.

Women’s liberation movement

De women’s liberation movement was geboren en kende doorheen de hele 1960’s en 1970’s razend snel succes in het hele land.

Gloria Steinem. Foto: Frank Wolfe, Flickr / Public Domain Mark 1.0

Eén van de vurige spreekbuizen ervan was Gloria Steinem (°1939) die haar peilen richtte op de media en, samen met Jane Fonda en Robin Morgan, het ‘Women’s Media Center’ oprichtte om de pers meer in handen te geven van vrouwen en vrouwenbelangen.

Zelf startte ze het magazine ‘MS’ op dat eveneens een zeer snelle bloei kende en tot vandaag wereldwijd verspreid wordt. De feministische beweging kreeg meerdere takken: de zogenaamd gematigde tak, met blanke middenklasse vrouwen zoals Friedan, de zwarte vrouwenbeweging die vanuit de armere klassen hun stem opeisten, de Lesbische beweging, nog later LBGTQ+, enz.

Voortaan kwam de activistische kant van het feminisme op de voorgrond. Toch werden de meest radicale feministen van hun stoel geblazen met het aantreden van de Australische feministe Germaine Greer (°1939) en haar boek ‘The female eunuch’ (1970). Het boek werd vertaald in het Nederlands als ‘De vrouw als eunuch’.

De passiviteit van vrouwen in hun liefdesleven is te vergelijken met een eunuch, een rol die hen is opgedrongen in de loop van de geschiedenis. In lezingen nam Germaine Greer geen enkel blad voor de mond.

In haar boek van 1999 ‘The Whole Woman’ (‘De hele vrouw’ in het Nederlands) stelde zij dat de vrouwen zich hadden laten vangen door de gematigde eisen van Friedan en het streven naar gelijkheid met mannen. Vrouwen moesten in de eerste plaats hun seksuele vrijheid ontdekken en hun eigen leven beslissen, zonder te wachten op allerlei wetten.

Een feministe van de nog jongere generatie, Julia Reichert, besliste om, via documentaires, het ware verhaal te achterhalen van de feministische bewegingen en startte met de documentaire ‘Growing up Female’.

Vrouwen moesten in de eerste plaats hun seksuele vrijheid ontdekken en hun eigen leven beslissen, zonder te wachten op allerlei wetten.

Na meerdere documentaires over vrouwen in vakbonden en de communistische partij (Seeing Red), Union Maids’, en vele andere, maakte ze, samen met Steven Bognar, in 2020 ‘9 to 5: The Story of a Movement’. Daarin volgde ze de beweging ‘9 to 5’, genoemd naar het gelijknamige bekende lied van Dolly Parton.

Dit is het verhaal van secretaressen en vrouwelijke bedienden die in verzet kwamen tegen hun mannelijke, exploiterende bazen. Ze eisten betere arbeidsvoorwaarden en sancties voor seksuele intimidatie. Een aanrader voor iedereen die de Amerikaanse feministische beweging beter wil leren kennen.

Zowel Betty Friedan als Gloria Steinem, Germaine Greer en Julia Reichert zijn pioniersters geweest van de Amerikaanse feministische beweging. Aan Julia Reichert, de jongste van de drie, en mijn vriendin, draag ik deze bijdrage op. Ze overleed in december 2022. Betty Friedan overleed in 2006, nogal ontevreden met de radicale koers die de feministische beweging genomen had.

Tenslotte, voor de volledigheid, nog andere titels van Betty Friedan, waarvan er meerdere vertaald werden. In het Nederlands zelfs tweemaal: Het misverstand vrouw (1972) en De mystieke vrouw (1985).

The second stage (1983), vertaald als De tweede fase (1982); Beyond Gender: the new politics of work and family, samen met Brigid O’Farrell (1997); It changed my life: writings on the women’s movement (1976).

Dus alle redenen om op 19 februari het 60-jarig bestaan te vieren van de boeken van Betty Friedan en alle andere pioniersters.

Monika Triest is feministe en auteur