In een artikel in De Morgen van 25/11/2011 wordt met een kritisch oog gekeken naar het tv-programma ‘Superfans’ op VT4 Na de eerste aflevering ontstond al direct veel commotie. Het zou sensatie-tv zijn, waarin zwakzinnige belachelijk worden gemaakt en zo worden gebruikt voor entertainment. Leen Dewitte en Tom Cloeckaert van Beeldbazaar, het productiehuis dat dit programma maakt, reageerden ontkennend op deze aantijgingen. En daar laten ze zich ontzettend kennen.
De huidige generatie twintigers (waar ik ook toe behoor) is opgegroeid met sensatie-televisie. Laten we teruggaan naar de jaren ’90. Toen lanceerde ene Jerry Springer zijn eigen talkshow. Was dit allereerst nog een rustig praatprogramma waarin uiteenlopende onderwerpen uit de politiek werden besproken, dat veranderde snel. Toen bleek dat de kijkcijfers tegenvielen werd er overgeschakeld naar een nieuwe vorm van televisie. Steeds meer controversiële onderwerpen en gesprekspartners werden uitgenodigd. Mannen en vrouwen die vreemdgingen en dit op nationale televisie met elkaar uitvochten, vrouwen die aangaven ooit man te zijn geweest maar dit nooit aan hun partner durfden te vertellen, personen die uit de kast kwamen etc. En er was één vraag die steeds naar boven kwam; “wanneer wordt het knokken?” Vaak duurde het niet lang, of de breedgebouwde beveiligers en veiligheidsmensen moesten het podium oprennen om de kemphanen uit elkaar te halen. En het publiek ging tekeer; “Jerry Jerry Jerry!”
Om maar een indicatie te geven van het genre waartoe ook Superfans behoort. Gewoon twee vijfjarige koters volgen die idolaat zijn van de Vlaamse (en Hollandse) dames zal niet voldoende kijkcijfers behalen. En laten we eerlijk zijn; dat klopt. Wie het interessant vindt om te zien hoe kleine kinderen gek worden van hun idolen, hoeft maar even op internet rond te kijken en je ziet ze dansen, gillen en zingen op alles van K3. “Van Afrika tot Amerika, vanuit de Himalaya tot in de woestijn”.
Daarom vinden Leen en Tom het een stuk interessanter om de compleet andere kant van het spectrum te belichten. En zie daar; moeder Anita en dochter Sylvia (20). Geen alledaags duo, dat is duidelijk. Het feit dat ze fan zijn van een groep die bedoeld is voor alles beneden de tien jaar zegt voldoende; ze zijn zwakbegaafd. Dat wordt ook niet ontkend.
Sterker nog; het wordt bevestigd door Beeldbazaar. Beiden worden als ‘andersbegaafd’ getypeerd. Een mooie omschrijving voor zwakzinnig. Maar daarmee zouden Leen en Tom zich teveel in de voet schieten, dus wordt er voor deze typologie gekozen.
Beide worden gefilmd voor- tijdens en na een optreden in Antwerpen. Dát ze gefilmd worden, is al erg genoeg. Maar de manier waarop, stuit mij tegen de borst. De meest pijnlijke situaties worden uitgezonden. Een twintigjarige die huilt omdat ze geen handtekening heeft kunnen bemachtigen. Een moeder die het ook te moeilijk krijgt. Om voor mezelf te spreken; plaatsvervangende schaamte maakt zich meester. Deze mensen zijn zelf niet in staat deze situaties te voorkomen en lijken zich niet te realiseren hoe beschamend het eigenlijk is. Dus doe ik dat maar voor ze. Is dat de bedoeling van televisie kijken? Je schamen voor je medemens, omdat zij die capaciteit niet hebben?
En me schamen voor de makers van dit programma? Voor het produceren van deze pulp, maar ook voor hun reactie overvalt me een lading gêne, daar kan geen vrachtwagen strooizout in hartje winter tegenop. Leen en Tom betwisten dat ze Anita en Sylvia hebben gebruikt voor een dikke klodder kijkcijfers. Dat wij ons schamen en dat wij het maar maf vinden wat die twee in Antwerpen lopen te doen, daar kunnen hun niks aan doen. Zij kunnen niet in ons hoofd kijken., beweren ze. Die keuze is compleet aan ons.
Als dat zo is, waarom zou je dan een productiehuis opstarten? Welke producer beweert nou niet in het hoofd van de kijker te zitten? Dat inzicht zorgt er juist voor dat er succesvolle series worden gefabriceerd. Jezelf verplaatsen in de persoon die aan de buis zit gekluisterd, maakt dat je kan inspelen op hun emoties en verlangens. En door op een juiste manier hiermee om te gaan, ontstaan succesreeksen. Producers die zulke empatische strategieën niet gebruiken, doen maar wat. Het lijkt me dat Beeldbazaar niet op dergelijke wijze naam wil maken; als een duiker die met gekruiste vingers een sprong in het diepe waagt, niet wetende of het water 20 meter diep is, of 20 cm.
Wanneer een programma goede kritieken krijgt, dan ontvangt men de complimenten en de credits. Krijgen de makers kritiek, dan spelen ze de emmer stront liever door, terug naar de kijker. Jullie denken er zo over. Jullie lachen om Anita en Sylvia. Wij niet, wij maken serieuze televisie hoor! Weglopen voor je verantwoordelijkheid noem ik dat.
Tom en Leen: doe er iets mee.
