Voornaamste items dacht ik, toen ik het boek ‘Vrije val’ van Joseph Stiglitz neerlegde : de hallucinante omvang van de crisis, de leugens die erover (nog dagelijks) in de media zijn rondgestrooid, of de waarheden die verzwegen worden.

Je kan de schrijver, gewezen economisch adviseur van de VN en van een Amerikaanse president (Clinton), niet direct verdenken een extreem linkse activist te zijn. Het maakt zijn opinie en visie alleen nog meer verhelderend. Een greep uit de overvloed van gebeurtenissen en stellingen.

Klassieke punten als bijvoorbeeld de ineenstorting van het kleine IJsland in het najaar van 2008, als gevolg van het aanbidden door het bankwezen van het gouden kalf van de deregulering. Het was één van de puzzelstukken van de grote recessie die uitbarstte in het begin van dat jaar, miljoenen mensen hun huis en hun baan (in China alleen twintig miljoen) heeft gekost, en hen terug richting armoede dreef.

De cultuur van hebzucht omdat elk gevoel van eerlijkheid en moraliteit (vooral sinds het tijdperk van Margaret Thatcher en Ronald Reagan) moest plaats ruimen voor de woekergages van de managers (1) wat leidde tot een totale morele verloedering en uitbuiting door de financiële sector van arme en middenklasse Amerikanen, tot en met het frauduleus gedrag van megazwendelaar Bernie Madoff (2).

De perverse rol van het IMF die decennialang alleen tegen hardvochtige voorwaarden de economische neergang van de ‘geholpen’ landen nog erger maakte.

De dubbele moraal van Washington dat de Amerikaanse crisis aanpakt met massale ondersteuning, wat mensen in de derde wereld doet de vraag stellen waarom de Amerikanen voor zichzelf andere remedies toepassen.

De schaamteloze hebzucht van de Amerikaanse financiële sector (inclusief de politieke druk die ze uitoefenen) en hun genialiteit in het uitvinden van technieken voor het uitbuiten van de arme Amerikanen. Eén voorbeeld : de bedrijfjes in armere streken van Amerika waar mensen zijn op aangewezen en die cheques verzilveren waarvoor ze een provisie in rekening brengen tot wel twintig procent van het bedrag van de cheque (3).

De breuklijn tussen Wall Street en Main Street, of tussen de Amerikaanse rijken en de rest van de bevolking. Of hoe, als gevolg van het kapitalisme Amerikaanse stijl, de inkomens van de meeste Amerikanen stagneerden of daalden, terwijl de top het de afgelopen drie decennia heel goed heeft gedaan.

Dat Bush en Co de crisis jarenlang slecht hebben gemanaged (4) is genoegzaam bekend. Maar ook de hogepriester van de vrije en onbelemmerde markten, Alan Greenspan (5), wordt van zijn voetstuk gehaald. Hij bleef onder andere mensen aanmoedigen een hypotheek met variabele rente aan te gaan. Hij geloofde tegelijkertijd dat markten efficiënt waren (een deel van de reden waarom regulering overbodig zou zijn) en dat huiseigenaren gemiddeld geld konden verdienen door voor variabele rente te kiezen.

Zijn opvolger, Ben Bernanke, wordt door Stiglitz aangeduid als oorzaak voor de aangroei van de zeepbel (6). Toen, in augustus 2009, president Obama aankondigde Bernanke te benoemen voor een tweede termijn als voorzitter van de Fed, prees hij hem uitbundig voor diens rol in de redding van het met instorten bedreigde financiële stelsel. Doch begrijpelijkerwijs zei Barack niets over de bijdrage van Bernanke aan het op instorten staan van het stelsel.

Het leidt uiteindelijk tot de stelling in het boek dat ook Obama en de zijnen de recessie én onderschatten, én in de VS verkeerd wordt aangepakt. De consequenties daarvan voor het verloop van de mondiale economische en politieke debatten zullen zich nog lange tijd laten voelen.

Stiglitz vertelt ook dat velen hem verweten hebben de banken, bankiers en andere spelers op de financiële markten te bekritiseren, sommigen zeggen te belasteren. Vele vrienden ook van hem in die sector. Intelligente, toegewijde mannen en vrouwen die er royaal en hard werken.

Het overkomt mij ook wel eens bij het schrijven van deze blogstukjes. Vooral als het gaat over de media. Verworden als ze zijn tot gladde reklamekruideniers of grossiers in spektakelstukken (7). Zijn mijn ergernissen laster ? Ik maak er mij soms zorgen over. Bij deze wil ik het openbaar maken, het is niet persoonlijk bedoeld. En als het een troost kan wezen : de al-Jazeera, of pakweg Russische en Chinese collega’s zijn in hetzelfde bedje ziek (8). Het is een beetje ieder zijn waarheid dus. Of liever, ieder zijn leugens.

Immers, net als de vrienden bankiers van Stiglitz, maken mediamensen in de eerste plaats deel uit van een systeem. Een soort zevende macht. Dienen zij bij ons het marsorder van het Westers imperialisme op te volgen. Een interessante illustratie hiervan geeft Michel Collon (9) in zijn boeken. Brandend  actueel is, in zijn laatste boek ‘Libye, Otan et mediamensonges’ (september 2011), zijn visie over de strategie van desinformatie over de oorlog in Libië.

En ook ik ben ten andere, doorgaans, een redelijk minzaam mens. Ik praat zelfs regelmatig in mijn tuin met mijn tomaten, mijn prei, en met mijn druiven. Gisteren nog over Beaulieu. Amerika in ‘t klein, en in ‘t West-Vlaams.

(1) In de VS was er vroeger het ‘sociaal contract’ over een redelijke verdeling van het profijt, waarbij in grote concerns het salaris van een topman veertig (!) keer dat van een gemiddelde werknemer bedroeg. Ook niet niks als je het mij vraagt.

(2) Grootschalige beleggingsfraude voor vijftig miljard dollar door piramidespelachtige zwendel.

(3) Voor alle duidelijkheid : ik vind hier geen woord zelf uit.

(4) Hij had één wondermiddel bij uitstek voor alle economische kwalen : het verlagen van de belastingen (in overgrote mate voor de rijken).

(5) Deze voorzitter van de Federal Reserve Board, het Amerikaanse stelsel van centrale banken, moest uiteindelijk (doch ruim te laat dus) toegeven dat zijn redeneringen mank liepen.

(6) Voor de ‘Greenspanput’ – de put-optie die de markt ervan verzekerde dat de Fed te hulp zou schieten als er iets mis zou gaan – kwam de ‘Bernankeput’ in de plaats. Die verzekering had bijgedragen tot de zeepbel en tot het nemen van buitensporige risico’s. En toen de zeepbel uiteenspatte hield Bernanke zich, met enorme hoeveelheden liquiditeiten, aan zijn woord.

(7) De huidige lotgevallen van Elio, Bart (nu Flip wat in ongenade is gevallen) en Kriske Peeters bijvoorbeeld in onze hedendaagse nationale, politieke perikelen. Of het relaas van een nieuwe stammenoorlog. Samen tegen de bezetter achter de banier, zoals destijds in de Boerenkrijg : voor outer en heerd ! Om het eens niet over een of ander levensbelangrijk juridisch wapenfeit te hebben.

(8) Gedaan dus met het opvoeren van een of andere gekke Noord-Koreaanse nieuwslezer. Het kan hier of daar wat meer frivool zijn, doch uiteindelijk is het maar zichzelf  te kakken zetten, niet ?

(9) Belgisch journalist en essayist. Schreef ondermeer over Kosovo, Venezuela, Irak, Israël. Analyseert de ‘media leugens’ in vijf principes : obscure geschiedenis, obscure economische belangen, demoniseren van de tegenstander, de oorlog-leiderfiguur en het monopoliseren van de informatie.