“Ik denk dat het onwaarschijnlijk is dat Poetin direct nucleaire wapens gaat gebruiken. Maar het risico is enorm toegenomen. Ik maak me zorgen dat we niet veel close calls meer over hebben voor het effectief eens gebeurt. Als we nucleaire dreigingen normaliseren en zeggen dat de situatie niet zo erg is, juichen we dit toe. De volgende globale crisissen zullen de spanningen nog meer doen toenemen.”

“Ik maak me ook zorgen over ongelukken. Met hogere spanningen is er meer kans op fouten en incidenten, dat gebeurde regelmatig tijdens de Koude Oorlog. Dat gaat dan bijvoorbeeld over zonnewinden die werden waargenomen als ballistische raketten enzovoort.”

“Recent nog heeft India per ongeluk een raket afgevuurd op Pakistan. Die is gelukkig niet ontploft, en ze hebben snel gecommuniceerd om escalatie te voorkomen. Het feit dat daar momenteel geen oorlog gaande is, helpt dan enorm. Maar zouden er zulke snelle gesprekken plaatsvinden als Rusland op Polen, of andersom, per ongeluk een raket afvuurt? Met hogere spanningen wordt dat moeilijker. Het is een enorm volatiele situatie.”

“Ik vertrouw Poetin alleszins niet.” Foto: Pixabay.

Mutually Assured Destruction

“Het ‘Mutually Assured Destruction’-concept is de basis van nucleaire afschrikking. Als je mij aanvalt, vernietig ik de wereld. De vraag luidt dan als volgt: is dat een rationele oplossing? De huidige, multipolaire wereld is daar veel te complex voor. China, India, Pakistan, Israël, Noord-Korea, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, de Verenigde Staten en Rusland hebben allemaal kernkoppen, en hebben ook allemaal hun eigen belangen en regionale dynamieken. Wie moet die beslissing dan maken?”

“Als je uit een land in Afrika komt, is het totaal niet logisch dat Biden of Poetin in jouw naam beslist dat de wereld zelfmoord pleegt. Zou het überhaupt ooit logisch zijn dat we de wereld beëindigen omwille van politieke en economische belangen?”

“Hoeveel Oekraïners moeten er sterven voordat we een nucleaire oorlog beginnen? Allemaal? Maar als er één Pool sterft, eindigt de wereld. Het is een erg abstract en irrationeel concept voor mensen en het gaat ervan uit dat we Poetin kunnen vertrouwen. Ik vertrouw hem alleszins niet.”

Verdragen en gevolgen

“Toen ik wakker werd in februari nadat Poetin Oekraïne had binnengevallen voelde ik me zo slecht, alsof alles wat we doen voor niets is geweest, alsof de VN en internationale wetgeving niets betekenen. Maar na een paar dagen zag ik hoe bepaalde verdragen in werking begonnen te treden en hoe de internationale gemeenschap Poetin niet zomaar zijn gang liet gaan.”

“Verdragen zijn zeker niet de volledige oplossing, maar het geeft ons een manier om te antwoorden wanneer landen ze breken. De hele wereld heeft sancties ingevoerd tegen Rusland, dat nu heel geïsoleerd is. We hebben de regels geschreven, en kunnen nu ook zeggen dat het slecht is om ze te breken en gevolgen laten gelden.”

“Zonder die wetten zouden we geen echte argumenten tegen de oorlog hebben. Mensen klagen soms dat internationale wetten oorlog niet tegenhouden. Dat klopt, ook nationale wetten worden soms gebroken, maar je hebt tenminste een legaal kader om te antwoorden. Het betekent niet dat mensen geen illegale dingen doen, maar dat er gevolgen aan verbonden zijn.”

Foto: International Campaign To Abolish Nuclear Weapons, Flickr, (CC BY 2.0).

“De regels moeten voor iedereen dezelfde zijn. Wat je vaak ziet in het Westen, is de mentaliteit dat ‘onze kernwapens goed zijn, die van de anderen zijn slecht.’ Dat is geen manier om rechtvaardigheid te bekomen. Deze verdragen helpen daarbij, omdat ze voor iedereen hetzelfde zijn.” 

“Verdragen zijn nuttig, maar we hebben daarnaast ook een grotere antinucleaire beweging nodig. We krijgen niet zoveel media-aandacht ondanks dat we veel hebben gedaan. In de jaren tachtig was de beweging gigantisch, en dat zorgde voor veel overwinningen. Het aantal nucleaire wapens is sterk verminderd en aan banden gelegd.”

De waarde van kernwapens

“Ontwapening moet multilateraal gebeuren. Er zijn landen als Zuid-Afrika die van hun nucleaire wapens zijn afgeraakt. Ik denk dat we de waarde van nucleaire wapens in vraag moeten stellen. Het zijn politieke wapens, generaals zijn er vaak geen fan van. Zij willen liever helikopters en tanks. Legers willen meer technologie in de plaats van radioactiviteit.”

“We moeten dus ten eerste het aantal wapens verminderen en daarna de wapens devalueren. Als het politiek minder waardevol wordt, gaan landen er minder mee dreigen.”

Machtssymbool

“Natuurlijk is de kans groter dat landen overgaan op een oorlog als er geen nucleaire afschrikking is, maar nucleaire raketten faciliteren oorlog ook. Rusland bijvoorbeeld kan net zorgen dat andere landen zich niet mengen bij de invasie door middel van kerndreiging.”

“Daarnaast blijft de VS kernwapens ontwikkelen, ook al hebben zij deze het minste nodig. Ze kunnen overal op aarde vechten met drones en schepen. Het is een machtssymbool dat we moeten wegwerken uit de wereld. Assad had bijvoorbeeld chemische wapens, maar dat betekende niet dat we zijn regime beschouwden als een van de machtigste ter wereld.”

Een intercontinentale ballistische raket. Foto: Flickr.

“Het is in het belang van de democratie om landen in de richting van ontwapening te duwen. Mensen zeggen dat je de meeste landen niet kan vertrouwen, en dat klopt, maar je kan ze wel controleren. Zo wordt er al succesvol gecontroleerd of landen geen radioactief materiaal gebruiken voor wapens in plaats van voor kerncentrales. Er zijn sterke netwerken met satellieten, die bijvoorbeeld de mobilisering van Rusland konden traceren. We weten wat er gebeurt. Nucleaire tests kunnen door hun vibraties worden gedetecteerd. Wanneer Noord-Korea raketten test, weten we dat exact.”

“Nu is het moeilijk om te zeggen dat bijvoorbeeld Noord-Korea zich moet ontwapenen, terwijl België ook nucleaire wapens huisvest. Als België wapens nodig heeft die massaal veel burgers kunnen doden om zich veilig te voelen, waarom zou Noord-Korea dan niet hetzelfde mogen doen?”

‘Don’t do what we do’

“Als we geloven in democratie en mensenrechten, moeten we daarvoor vechten en hebben we een strategie nodig. Als we met bijvoorbeeld België deel uitmaken van nucleaire programma’s, versterken we Poetins argumenten dat de NAVO Rusland bedreigt. We legitimeren zijn dreigementen dan.”

“Daarnaast is het voor België makkelijk om te zeggen dat we ‘veilig’ zijn, omdat we dus onder de nucleaire paraplu van de NAVO vallen. Maar wat met landen als Oekraïne dan? En andere landen die niet mogen toetreden? Als we geen plan hebben om te ontwapenen, zeggen we aan die landen dat ze deel moeten uitmaken van gelijkaardige systemen, of zelf wapens moeten ontwikkelen om zich veilig te stellen.”

“Moeten landen in Azië dan maar een Chinese nucleaire paraplu joinen? ‘Don’t do what we do‘ is wat het Westen aan de rest van de wereld zegt.”

Foto: Clemens Vasters, Flickr, (CC BY 2.0)

“Politiekers in Europa steken hun hoofd in het zand. Ze weten dat ze een beleid voeren dat ons allemaal kan doden.”

Kop in het zand

“We moeten lessen trekken uit wat er in Oekraïne gebeurt. Ofwel zijn de Russische nucleaire wapens een bedreiging voor ons, en moeten we ijveren voor ontwapening. Ofwel moet iedereen nucleaire wapens bezitten en riskeren we totale vernietiging. Ik denk dat iedereen akkoord gaat dat het een slecht idee is dat iedereen nucleaire wapens heeft.”

“Politiekers in Europa steken hun hoofd in het zand. Net zoals ze dat doen voor klimaatverandering. Ze weten dat ze een beleid voeren dat ons allemaal kan doden. Niemand schiet wakker en durft de volwassene in de ruimte te zijn die een echte oplossing naar voren schuift. Politiekers hebben geen antwoord, en durven er dus niet openbaar over te spreken.”

Verlammende angst

“De situatie overweldigt mensen met gevoelens. We hebben nog maar net de shock van de coronacrisis gehad, zien het klimaat naar de knoppen gaan en daarbovenop staan we dichter dan ooit bij een nucleaire ramp. Dat is veel voor de psyche.”

“We moeten ons focussen op wat we nú kunnen doen: ons organiseren en oplossingen bediscussiëren, dat geeft kracht en hoop.”

“We moeten de dreiging niet negeren zoals dat gebeurt met de klimaatcrisis. Ik kan mijn gevoelens alleszins niet wegsteken. We moeten ook niet panikeren, want angst kan je verlammen. We moeten actie eisen en ons focussen op wat we nú kunnen doen: ons organiseren en oplossingen bediscussiëren, dat geeft kracht en hoop.”

“Het feit dat we al mijlpalen bereikt hebben, geeft me ook veel moed. Het ‘Verdrag inzake de niet-verspreiding van kernwapens’ was bijvoorbeeld een enorm grote stap voor ons. We zijn een kleine groep activisten en toch hebben we een internationale wet kunnen afdwingen. Beeld je in wat we met meer mensen zouden kunnen bereiken.”

Bottom-up

“Mensen voelen zich machteloos. Een gewone burger kan niet aan Poetin vragen om af te zien van zijn nucleair arsenaal. Maar we kunnen dit proces opdelen in kleinere onderdelen. Zo organiseren we stadsinitiatieven, aangezien steden de doelwitten zijn van kernwapens. Ook eisen we dat banken niet investeren in producenten van kernwapens. Verder steunen een aantal katholieke instellingen ons, waaronder de Paus. Een aantal jonge TikTokkers sensibiliseren mensen ook met filmpjes, en bepaalde parlementariërs uiten onze bezorgdheden.”

“Al deze beetjes op zich betekenen niet veel, maar samen bieden ze wel een basis voor slagkracht.”

Optimistisch

“In de jaren tachtig in Reykjavik, op de grote vergadering tussen Reagan en Gorbatsjov, zei die laatste dat hij klaar was om te ontwapenen. Reagan zei nee. Ze hebben dan maar het aantal kernkoppen verminderd. Dat was een enorm grote gemiste kans.”

“Vandaag weten we dat na een crisis zoals de oorlog in Oekraïne er een periode van vooruitgang kan komen, waar we een verdrag kunnen sluiten of iets in die aard. Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden de Europese Unie en de Verenigde Naties. Er komt een Rusland, al dan niet met Poetin, dat wil leven zonder sancties als een open maatschappij.”

“Wil je weer bij de internationale maatschappij horen? Dan moet je je kernwapens wegdoen. Er komt een kans om de druk voor ontwapening op te voeren voor de VS en Rusland en alle andere landen met kernwapens. Ik ben misschien een eeuwige optimist, maar ik denk dat we echt veel kunnen bereiken.”

Het huis waar Reagan en Gorbachov samenkwamen in de jaren 80. Foto: DeepBluC, Flickr, (CC BY 2.0)