“Ieder jaar probeer ik naar de reünie te gaan van mijn studentenclub uit de tijd dat ik studeerde aan de toenmalige Ufsia, tegenwoordig Universiteit Antwerpen”, schrijft De Wever. Hij preciseert niet over welk gezelschap het gaat. Misschien bedoelt hij de Antwerpse afdeling van het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV).

Dit liberale clubje gaat er in ieder geval prat op dat De Wever lid is geweest. Overigens in dezelfde periode als Ludo Van Campenhout, de Antwerpse schepen die de Open VLD verliet en volgend jaar de N-VA-lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen zal sieren. Mundus pargus est.

Randstedelijke vlucht

De Wever: “Tijdens hun studentenjaren woonden de meesten van de commilitiones in de stad Antwerpen, hetzij op een studentenkamer hetzij in de ouderlijke woonst. Nu moet ik ieder jaar vaststellen dat ik één van de weinigen ben die twintig jaar later nog in de stad is gebleven. De anderen zijn verhuisd naar randstedelijke gemeenten, meestal gelegen langs een autosnelweg die uitgeeft op de Antwerpse ring. De suggestie van een verhuizing naar zo’n gemeente zou destijds nochtans op hoongelach of verbaal geweld onthaald zijn.”

Laat nu uitgerekend Deurne, De Wevers nieuwe woonplaats, zo’n randstedelijke gemeente zijn! Ik weet waarover ik schrijf, want ik heb er zelf jarenlang vertoefd.

Om een idee te geven. Inwoners van Deurne die willen gaan winkelen op de Meir, moeten over de ring, zelf gemakkelijk bereikbaar vanuit hun woonplaats. Vanop die ring is het een koud kunstje om naar de Kempen, Limburg, Luik en Nederland te rijden via de Boudewijn-autosnelweg.

Deze verkeersader, aangelegd op een metershoge berm, heeft het oorspronkelijke grondgebied van Deurne in twee stukken gekliefd. Bovendien lopen door Deurne enkele drukke uitvalswegen: Turnhoutsebaan, Bisschoppenhoflaan en Herentalsebaan. Aan deze laatste ligt een commercieel centrum met kleinhandelszaken op wandelafstand van huize De Wever.

Zijn broer Bruno woont aan de andere kant van de snelweg. Tussen al dat verkeersgeweld liggen de verschillende woongebieden. Eigenlijk is het oorspronkelijke Deurne opgeofferd aan wat De Wever “de lokgroep van het suburbane Vlaanderen” noemt.

Geestgenoot Dalrymple

De stadsvlucht is een maatschappelijke ontwikkeling waarover sociologen, historici, sociaalgeografen en anderen de voorbije decennia al ontiegelijk veel hebben geschreven. Het is een product van de welvaartstaat die – als we tenminste De Wevers geestgenoot Theodore Dalrymple mogen geloven – voor veel onheil heeft gezorgd.

Sommigen zijn nochtans wel gevaren bij die stadsvlucht. Ik denk alleen al maar aan de huisjesmelker die eigenaar is van verkommerde huizen in de binnensteden, maar zelf residentieel woont in een landelijke omgeving, de beveiligingsindustrie die zijn onroerend goed moet bewaken of de fokker van zijn kwalijk blaffende hond.

“De randstedelijke drang van de Vlaming neemt dramatische proporties aan”, schrijft De Wever. “De romantische droom van het sociaal geïntegreerde, landelijke leven waar het individu nog geworteld is in een gemeenschap en in een rechtstreeks verband leeft met de natuur, is voorgoed verdwenen.” En: “Het Vlaamse platteland verandert gestaag in een aaneengesloten voorstad waar de middenklasse thuis is.”

Kortom: het is de invasie van de middenklassers uit de steden die verantwoordelijk is voor de verloedering van het platteland!

“Vlaanderen dreigt echter twee keer te verliezen”, aldus De Wever. “Verloren de dorpen hun sociale cohesie door een teveel aan middenklassers, dan verliezen de steden hun draagkracht door een gebrek aan middenklassers.”

Daarom pleit De Wever met gekrulde zinnen voor een “stedelijke renaissance, de ontwikkeling van de stad tot een knooppunt dat een nieuwe gemeenschap creëert door de kruisbestuiving van individuen die elkaar cultureel, economisch en sociaal ontmoeten. Steden hebben een project nodig waarmee de inwoners zich kunnen identificeren en dat hen versterkt door het koesteren van een collectieve ambitie en fierheid. Zo’n project kan echter niet gedragen worden door steden die worden gedomineerd door een extreme segregatie tussen een nieuw stadsproletariaat enerzijds en een smalle laag van zeer rijke inwoners anderzijds.”

‘Stadtluft macht frei’

Wie moet dat dan doen? De Wever: “Aristoteles wist al dat een politieke en sociale gemeenschap niet kan bestaan zonder een mediërende middenklasse. De uitdaging is dus om onze steden dringend aantrekkelijker te maken voor inwoners die de brug slaan tussen het getto en de gated community. Laat ons het aloude ‘Stadtluft macht frei’ nieuw leven inblazen.” Er is dus werk aan de winkel voor de middenklassers.

Het Duitse citaat roept nare herinneringen op aan een bijna-identieke slogan boven de ingangspoort van het nazi-vernietigingskamp Auschwitz. Het citaat is wellicht bedoeld als provocatie waar De Wever sterk in is, maar ik laat me er niet door vangen.

Over de rol van de middenklasse in die periode is trouwens al uitvoerig geschreven. Evenals over haar betekenis voor de Vlaamse beweging. Lees ter zake het interessante artikel van Barts broer Bruno in ‘Sampol’ (Samenleving en Politiek) van oktober jongstleden: ‘Links en het Vlaams-nationalisme: Living Apart Together in Belgium’. En surf naar het opiniestuk van Wouter Van Besien op deze site: ‘De Wever verdedigt de rijke Vlaming. De N-VA verdeelt Vlaanderen’. 

Daags na de publicatie van De Wevers column gaf De Standaard ruimte aan Freya Piryns en Frank Watteeuw, twee parlementsleden voor Groen! – per definitie verdacht? “Als je met volle teugen wil genieten van de stadslucht, mag die niet vol fijn stof zitten”, schreven ze. Ze wezen onder andere naar De Wevers houding in het Antwerpse Lange Wapperdossier.

Verstedelijking van Vlaanderen

Hij opteerde “voor het BAM-tracé en een snelweg die dwars door de stad loopt en dus ook voor een uitbreiding van de ring ten koste van vele woonwijken en stedelingen”. En: “De Wever als groene militant? Wie trapt daarin? Vooral als je merkt dat zijn minister voor ruimtelijke ordening in de Vlaamse regering, Philippe Muyters (N-VA), enthousiast tekent voor nieuwe woonuitbreidingsgebieden en verkavelingen die de verstening en verstedelijking van Vlaanderen juist versterken.”

‘Wie gelooft die mensen nog?’ kopte De Standaard op 7 september 2010 boven een artikel dat op dezelfde pagina naast de column van De Wever was afgedrukt. Het ging niet over De Wever, maar over de ETA, een ontspoorde fractie van het Baskisch nationalisme.

Het nationalisme van De Wever is gelukkig van een heel andere soort. Verder dan verbaal geweld gaat het niet. En voor zijn kinderen schreef hij een voorleesverhaaltje over Hansje, “een te gewone jongen”, dat vorig jaar is verschenen in de verzamelbundel ‘Papa vertelt’ (Uitgeverij Luster).

Overigens is het maar de vraag of die middenklassers hun leuke stek in de landelijke gebieden willen verlaten.

Jan Willems

Jan Willems is ex-journalist. Hij schreef boeken over fiscale fraude, het vorstenhuis en over de Vlaamse beweging.