Ook al heeft de ondernemerswereld zelf sinds 2004 beloofd werk te maken van meer diversiteit in de bestuursorganen, is de vrouwelijke aanwezigheid in de Belgische topbedrijven momenteel beperkt tot zo’n 8.5%. De evolutie van de laatste vijf jaren (of eerder het gebrek eraan) inspireerde zes politieke partijen om een wetsvoorstel in te dienen rond deze quota.
Vijf van de zes partijen, met name PS, Ecolo, Groen!, cdH en sp.a zaten vrij snel op eenzelfde golflengte. Ik leidde namens deze vijf partijen de eindonderhandelingen met CD&V, die tot het einde ondernemersvriendelijke wijzigingen aan de tekst bepleitte. Het definitieve copromis liet even op zich wachten. Maandag werd, tot grote opluchting van de zes, eindelijk een akkoord bereikt. Onder andere bij onze progressieve vrouwenbeweging Zij-Kant klonk driewerf hoera.
We beseffen dat niet iedereen gewonnen is voor de idee van quota. We begrijpen de aangehaalde argumenten hiervoor. Quota zijn een last resort, maar wel noodzakelijk om een antwoord te bieden op het falen van het doorbreken van het glazen plafond. Diezelfde visie leeft ook in vele andere Europese landen. Noorwegen, Frankrijk en Spanje gingen ons reeds voor met het invoeren van quota. In Nederland, Italië en Duitsland woedt het debat hevig. De Duitse bondskanselier Angela Merkel noemde afwezigheid van vrouwen in topposities een ‘echt schandaal’ en geeft bedrijven nog ‘een laatste kans’ om er iets aan te doen voor er bindende voorwaarden komen. Ook op het Europese niveau blijft het niet stil. Eurocommissaris Viviane Reding dreigt met opgelegde quota als de situatie niet verandert tegen 2012.
Er blijkt een grote consensus te bestaan over de nood aan (gender)diversiteit voor vrouwen, voor bedrijven en voor de samenleving. Immers, hoe groter de diversiteit in de samenstelling van een beslissingsorgaan, hoe meer de kans bestaat dat er goede, gedragen beslissingen worden genomen, waarbij ook rekening gehouden wordt met de breedmaatschappelijke gevolgen en de langetermijneffecten ervan.
In een onmiddellijk reactie zegt het VBO dat de wet getuigt van weinig vertrouwen in de ondernemingen. Voor een keer ben ik het volledig met hen eens: ik heb inderdaad geen vertrouwen in de vrijwillige invulling van de grotere diversiteit door de ondernemingen. De voorbije acht jaar bewijzen dat er zonder ‘een stok achter de deur’ nauwelijks of geen vooruitgang wordt geboekt. Vrijwilligheid bleek eens te meer vrijblijvendheid in de ondernemerswereld. Je zou kunnen zeggen dat de ondernemingen de genderquota eigenlijk aan zichzelf te danken hebben.
De liberalen en N-VA blijven intussen steken in een eng rechts-conservatief discours, waarbij de taak van ondernemingen louter aanzien wordt als het maken van winst, in het ergste geval winstmaximalisatie om de kapitaalverschaffers uit te betalen. sp.a vindt dat de rol van de onderneming hier niet stopt, dat zij ook een maatschappelijke taak te vervullen heeft. Er bestaan grote ondernemingen die omzetcijfers halen groter dan het BBP van Centraal-Europese lidstaten, hun invloed op de samenleving is dan ook niet te onderschatten. De globalisering heeft de ondernemingen duidelijk grotere kansen gegeven, maar daartegenover staan natuurlijk ook meer verantwoordelijkheden.
Verantwoordelijkheid op het vlak van opleiding en vorming van het personeel, het verminderen van de milieu-impact van het bedrijf, de productveiligheid ten aanzien van de consumenten, enz… Daartoe dienen zij vandaag nauwelijks verantwoording af te leggen. Wanneer ze al via de vrijwillige Corporate Governance Code verzocht worden uit te leggen waarom zij een bepaalde aanbeveling niet uitvoeren, zijn er geen vormvereisten verbonden aan de uitleg. En daar wringt het schoentje. “Wij hebben geen vrouwen in onze raden van bestuur omdat wij dit niet opportuun achten” is op dit moment een afdoende uitleg. Het is net die rechts-conservatieve reflex die we moeten doorbreken. Wetten die maatschappelijk relevante doelstellingen afdwingen zijn een efficiënt middel om het doel ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ te bereiken.
Zo zullen de genderquota voor raden van bestuur de onderneming o.a. meer kansen bieden om een gezinsvriendelijk beleid te voeren en de effecten van de beslissingen meer te toetsen op het langetermijnverhaal van de onderneming. Er is nog een lange weg af te leggen naar meer en beter ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’, maar de genderquota zijn alweer een stap in de goede richting.
