Weer zo’n fenomeen dat tot nadenken stemt. Het gerecht met een’ volksjury’ klinkt toch aanlokkelijk en democratisch. Het volk dat een stem heeft in het gerechtshof. Vele herdenkers van onze democratie met gelote volksvertegenwoordigers kunnen hun bewondering niet meer meester. Het is ontstaan na de Franse Revolutie in 1791 met zijn “vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid”. Sindsdien kon er niets meer fout gaan. En nu gaan er stemmen op om dat af te schaffen.
Dan verheft zich plots weer een wetenschappelijke stem. Een chirurg vergelijkt zijn medische praktijk van een operatie met een assisenhof dat begeleid zou worden door een volksjury die hem zou komen zeggen wat hem te doen staat. Daar gaat weer de clash tussen wetenschap en democratie. Eerst waren het de virologen nu komen ze weer af met de doctoren. Virologen en doctoren zijn niet verkozen door het volk, resideren aan universiteiten en klinieken en komen ons vertellen wat er moet gebeuren. Wat heeft dat nog met democratie te maken?
Toch stof om over na te denken. Hoe kan een jury samengesteld uit niet deskundige lieden gekozen uit het volk, deskundig oordelen over schuld of onschuld van een beschuldigde. Wetboeken waar rechtsgeleerden zich jaren hebben over gebogen om ze te kennen en beheersen, zijn die volksjuryleden onbekend. En ook al zijn er delen van bekend, toch zullen ze niet exact kunnen oordelen over de toepassing van de wet zoals een rechtsgeleerde. Ja, maar daar gaat het in een rechtszaal niet over. Het gaat hem over de schuld of onschuld. En dat is een kwestie van rechtvaardigheidsgevoel. Dat voel je toch spontaan aan. Het bekende buikgevoel. Daar gaan we dan weer. Bepaalt ons gevoel of iets rechtvaardig is of niet? Wat heeft het ons al opgebracht de “vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid”?
Maar stel dat assisen wordt afgeschaft en alleen nog correctioneel recht wordt gesproken door hoogopgeleide rechtsgeleerden. Zal er dan rechtvaardigheid geschieden? Dat is ook maar de vraag. Want al zouden de wetten exact worden toegepast, zelfs met een volksjury, zou er dan een rechtvaardig oordeel geveld worden? En daar belanden we dan bij de algemene democratie. Zijn de wetten wel rechtvaardig? Stel dat een kasteelheer heeft bepaald dat op zijn grondgebied geen hout mag gesprokkeld worden en er niet gejaagd mag worden en dat de boer hem pacht moet betalen. En de boer kan zijn pacht niet betalen of de berooide man sprokkelt toch hout om zich te verwarmen. Het oordeel zelfs met een volksjury zou zijn ‘schuldig’. Want de wet is niet toegepast. Natuurlijk leven we nu niet meer in een tijd van kasteelheren, maar in een ‘democratie’. Hier worden de wetten zogezegd bepaald door het volk. En zo komen we weer in dezelfde discussie terecht. Wat weet het volk van landbeheer, van economie van landbouw of energie? Het volk weet wat het nodig heeft: eten en drinken, onderdak en kleding … Maar het volk weet niet hoe men daar op zijn best toe komt. Dat is dan weer een kwestie van wetenschap. Stof voor een volgende discussie. Democratie of wetenschap?
