Ik ben een arme luis,
tweederangsburger in eigen land

Een arm kind leert van kleinsaf dat zijn mening er niet toe doet
Ook buiten het gezin zijn er weinig mensen die het kind echt leuk vinden
Het krijgt veel tijd om na te denken
of niet, als de gebeurtenissen buiten hem om, hem meenemen
op een rit, waarvan de uitkomst weinig belofte in zich draagt.
Nadenken moet je overigens leren
en om na geleden onrecht volwaardig te functioneren
moet je eerst flink kwaad worden
en daarna je woede over het onrecht overwinnen.
Naarmate het kind volwassen wordt, blijft veel tijd onbenut
Het kwaad is geschiedt.
Opvoeden is een recht
maar wie vindt jou de moeite waard.

Niet ieder arm kind is of wordt krimineel, maar de verhalen van een aantal jongern in Everberg spreken boekdelen.  Ze werden stuk voor stuk aan hun lot en aan het leven overgelaten.
Geboeid door het leven, Steven De Bock, 2006

Een boek dat mijn denken veranderde, is Dessa Rose, een verhaal over een zwangere, ontsnapte slavin die deelnam aan een slavenopstand.  Ze wordt daarvoor veroordeeld maar haar executie wordt uitgesteld tot na de geboorte van haar kind.  Het kind is namelijk levend kapitaal.
Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen en stelt analfabete, ongeschoolde mensen niet mooier, slimmer, bekwamer voor dan ze zijn.  Ondanks allerhande achtervolgingen loopt het verhaal goed af.  Een blanke vrouw ontfermt zich over de slavin en vindt haar vriendschap waardig.  Een mens kan een beetje geluk afentoe gerust gebruiken.
Een en ander doet een mens nadenken.  Kansarme kinderen worden groot.  Een kijkje onder hun hersenpan wordt ons nauwelijks vergund.  Willen we dat trouwens wel?  Of enkel om te oordelen en te veroordelen.
Dessa Rose, Sherley Anne Williams, 1987

Over modern opvoeden kan ik Opvoeden in verbondenheid van Peter Jochems aanbevelen.  Deze visie op opvoeden laat ruimte voor de strijd tegen onrecht.  Jochems pleit ervoor om jongeren niet sociaal slim dan wel sociaalvoelend op te voeden.  Goede ervaringen zorgen voor een groot psychisch draagvlak en een ontwikkeld gevoelsleven.  Verbondenheid levert een ontwikkeld rechtvaardigheidssysteem en de wil en de goesting om zich in te zetten voor rechtvaardige doelen in samenleving en maatschappij.
De accenten liggen anders dan bij het opvoeden tot generositeit dat ik voorstond toen mijn kinderen klein waren.  Ook daartoe waren inzichten uit een boek, met name Zo ouders, zo kinderen, belangrijk.  Het boek verhaalt de ervaringen van 2 vrouwen die de opvoedingstheorie van een joodse dokter Ginot in de praktijk willen brengen.  Het komt neer op een begeleid, toch vrij ontwikkelen van de persoonlijkheid en een gevoelsleven dat geweldloosheid voorstaat.  Uiterlijke kenmerken zijn een welwillende, zelfs liefdevolle houding tegenover anderen.  Ginot had oorlogservaringen en ging met die ervaringen aan de slag.  Zijn theorie was evengoed op de praktijk gebaseerd als de praktijk waaraan Peter Jochems de zijne toetst.  Over de haalbaarheid van beide visies moet ieder voor zichzelf beslissen.  Kiezen voor een dergelijk opvoedingsbeleid houdt alleszins een beetje dromen in.  De samenleving houdt zich doorgaans niet op met individuele dromers.  Kring vormen met gelijkgestemden verhoogt het succes en de impact.  Stromingen die ook op lange duur ‘goed’ blijken, trekken doorgaans aandacht en houden stand.
Opvoeden in verbondenheid, Peter Jochems, Jeugd en Vrede

Ik ben alleszins geen perfecte opvoeder maar het wekelijkse krantje van de gezinsbond heb ik in mijn opvoedingstaak als zeer ondersteunend ervaren.  De gezinsbond spoort een aantal (positieve) ontwikkelingen op in de samenleving en informeert zijn leden daarover.  Het weekblad geeft je de kans een eigen mening te ontwikkelen en werkt in die zin persoonsopbouwend.  Centraal thema: het gezin.

Om dit stukje over het effect van opvoeding te besluiten, haal ik de Profeet van Kahlil Gibran uit de kast.  De woorden zijn wellicht oud en versleten maar tegelijk engagerend en ontlastend, verrassend actueel.
Gibran zegt:  Uw kinderen zijn uw kinderen niet.  Zij zijn de zonen en de dochteren van ‘s levens hunkering naar zichzelf.  Zij komen door je, maar zijn niet van je en hoewel zij bij je zijn, behoren ze je niet toe …  Jullie bent de bogen, waarmee je kinderen als levende pijlen worden weggeschoten.  De boogschutter ziet het doel op de weg van het oneindige en hij buigt je met zijn kracht, opdat zijn pijlen snel en ver zullen vliegen.  Laat het gebogen worden door de hand van de boogschutter een vreugde voor je zijn: want zoals hij de vliegende pijl liefheeft, zo mint hij ook de boog die standvastig is.
Een kind op de wereld zetten, veronderstelt inzet, inzicht en betrokkenheid.  Deze samenleving worstelt mijn inziens met de intelligentie en de wijsheid van eenvoudige mensen en betaalt daarvoor een prijs.  Ze laat in haar voortgaan een heleboel mensen in de steek waarmee ze later toch weer verder moet.