De situatie van Koerdische kinderen in Turkije is benard. Daar wordt niet vaak over gesproken maar het is geweten en het is neergeschreven in vele duizenden pagina’s verslagen door professionals en ‘mensen die het kunnen weten’. Zo werd er in januari 2010 nog een honderdzestig pagina’s tellend rapport uitgegeven door het Kurdish Human Rights Project (KHRP) over de situatie van Koerdische kinderen in Turkije.

Hoewel zowel de Turkse overheid als de verschillende internationale organisaties die gevestigd zijn in Turkije in hun statistieken geen onderscheid maken tussen de verschillende culturele, linguistieke en religieuze groepen, toont het rapport aan dat de situatie van Koerdische kinderen een pak slechter is dan die van etnisch Turkse kinderen. De economische kloof tussen het westen en het (Koerdische) oosten van het land is dan ook gigantisch. Inkomens in het westen halen Europese niveaus, inkomens in het oosten zijn gelijk met die van de armste landen ter wereld. 60% van de Turkse Koerden leeft onder de armoedegrens.

Die armoede is ondermeer het gevolg van de massale gedwongen verplaatsingen in de jaren ’90, toen de Turkse militairen ongeveer 3500 dorpen in het zuidoosten vernietigden in hun strijd tegen de PKK. Huisvesting is daardoor een groot obstakel in de ontwikkeling en het welzijn van Koerdische kinderen. Koerdische gezinnen, hun aantal wordt geschat op 3,5 miljoen, trokken en trekken nog steeds massaal naar de steden waar er te weinig aanbod is op de huizenmarkt en ongeveer de helft van de woningen aan renovatie toe is. Als resultaat zijn veel sloppenwijken ontstaan: een groot aantal kinderen leeft in wijken met modderige straten, problemen met transport en communicatie, niet genoeg groene ruimtes, speeltuinen en winkels.

Onderzoek wijst uit dat het aantal IDP’s (Internally Displaced Persons) in een bepaalde regio samenhangt met kinderarbeid en straatkinderen. De link tussen gedwongen migratie en deze problemen is echter nog steeds taboe in Turkije. Dit zorgt er volgens KHRP voor dat preventie- en rehabilitatieprojecten voor kinderen vaak niet efficiënt zijn of zelfs de families en de kinderen culpabiliseren en criminaliseren. Er is ook een nijpend gebrek aan middelen voor zulke projecten.

Ook wat onderwijs betreft is duidelijk dat Koerdische kinderen benadeeld worden omwille van hun afkomst. In vergelijking met andere scholen scoren de scholen in het zuidoosten zeer slecht bij nationale testen omdat de kinderen niet onderwezen worden in hun moedertaal. Onderwijs in het Koerdisch is nog steeds verboden.

Antiterreurwetgeving genadeloos voor Koerdische kinderen

Hoewel Turkije de laatste jaren onder druk van de Europese Unie begonnen is met het uitwerken van een kinderrechtenapparaat vinden er tegelijkertijd ontwikkelingen plaats die een grote stap achteruit betekenen. De Anti Terreur Wet en de Wet op de Politiemachten zijn de meest bekende voorbeelden. Het rapport van KHRP besteed veel aandacht aan de gevallen waar kinderen in de gevangenis worden gezet naar aanleiding van hun deelname aan protesten maar ook Amnesty International en Human Rights Watch brachten hierover dit jaar rapporten uit. Sinds 2006 werden duizenden kinderen, sommigen nauwelijks 12 jaar oud, vervolgd onder de anti-terrorismewetgeving wegens hun vermeende deelname aan pro-Koerdische betogingen.

Na hun arrestatie werden de kinderen in detentiecentra voor volwassenen opgesloten zonder dat ze contact konden maken met hun advocaten of hun familie. Eens zij in staat van beschuldiging werden gesteld, werden vele kinderen verschillende maanden tot zelfs langer dan een jaar in voorhechtenis geplaatst. Tijdens de detentieperiode hebben de kinderen geen toegang tot onderwijs, gezondheidsfaciliteiten of ontspanning. De kinderen getuigen van mishandeling en foltering. Bovendien schendt de Turkse staat op deze manier de vrijheid van meningsuiting, die ook voor kinderen geldt. Participatie is één van de drie kernprincipes van het Kinderrechtenverdrag.

In juli 2010 wijzigde de Turkse regering de wet om de vervolging van minderjarige betogers onder de anti-terrorismewetgeving te voorkomen. De veroordelingen van kinderen volgens de anti-terrorismewetgeving zouden dan ook nietig verklaard moeten worden. De kinderen die in het kader van andere wetten werden vervolgd, moeten nu in jeugdrechtbanken berecht worden en niet meer in de Speciale Rechtbanken voor Zware misdaden. Ondanks deze positieve stap, werden vele kinderen nog niet vrijgelaten omdat de overdracht van de dossiers naar de jeugdrechtbanken zeer traag loopt. In bepaalde provincies is er ook een tekort aan jeugdrechtbanken.

Deze kinderen zijn vaak diezelfde kinderen die na een gedwongen migratie, die gepaard gaan met trauma’s voor de families, terechtkwamen in de armoede van grote steden zoals Diyarbakir. En zo is de vicieuze cirkel rond: geweld – vluchten –armoede – geweld…

Interparlementaire Werkgroep voor de Koerden en BDP sturen kinderrechtengezant naar Turkije

Al deze dingen weten we uit verslagen van gerespecteerde internationale mensenrechten – en kinderrechtenorganisaties. De Interparlementaire Werkgroep voor de Koerden stuurt nu in samenwerking met de BDP (Vrijheid en Democratie Partij) een afgevaardigde naar het zuidoosten van Turkije om na te gaan hoe al die aanbevelingen zoveel mogelijk omgezet kunnen worden naar de praktijk. Omdat voor elkaar te krijgen is immers meer nodig dan goede bedoelingen. Europese, nationale en lokale overheden zullen stevig politiek werk moeten leveren.

De aanbevelingen van het rapport van KHRP worden daarbij in het achterhoofd gehouden. In de eerste plaats moet de plaats van het Koerdisch conflict in de benarde situatie van de kinderen erkend worden om de problemen bij de wortel aan te pakken. Welke de levensdomeinen ook zijn waarop de rechten van de kinderen geschonden worden, economisch, juridisch, enz, de oplossing ligt steeds in een vreedzame oplossing van het conflict. Tegelijkertijd zal een duurzame oplossing van het conflict sowieso hand in hand moeten gaan met het beschermen van de rechten van kinderen, waardoor die kunnen uitgroeien tot evenwichtige vrouwen en mannen die zich inzetten voor het vredesproces.

Daarvoor moet er gewerkt worden aan het versterken van niet gouvernementele organisaties die zich specialiseren in kinderrechten. Die moeten er voor zorgen dat de grote kloof tussen wetgeving en praktijk gedicht wordt in samenwerking met de lokale en nationale overheden.

De Europese Unie heeft hierbij de taak om kinderrechten van dichtbij en continu te monitoren en financieel te ondersteunen. De fondsen van het ‘European Instrument for Democracy and Human Rights’ en de ‘Instrument for Pre-Accesion Assistance’ kunnen daarvoor aangewend worden. Deze goede voornemens werden al in verschillende beleidsdocumenten van de Unie vermeld.

De kinderrechtengezant zal regelmatig rapporteren over de situatie ter plaatse en in samenwerking met de BDP en de IWK in contact treden met de bevoegde Europese beleidsmakers en NGO’s. Ter plaatse zal de gezant kinderrechtenactoren adviseren en ondersteunen bij beleidswerk en fondsenwerving.

Nina Henkens is lid van de interparlementaire werkgroep' 'waarnemend'

* THE SITUATION OF KURDISH CHILDREN IN TURKEY, Fact finding mission and research report, Kurdish Human Rights Project, januari 2010, http://www.nrc.ch/8025708F004CE90B/%28httpDocuments%29/4A0EEC99415FD7F8C12577270046C020/$file/The+Situation+of+Kurdish+Children+ONLINE1.pdf

* http://zaroken.blogspot.com/ : Blog van de kinderrechtengezant

* FIELD VISIT REPORT ON CHILDREN DEEMED TO BE TERRORIST OFFENDERS FOR PARTICIPATING IN DEMONSTRATIONS, Unicef, 2009

* CHILDREN ARE NOT TERRORISTS! Ngo report to the Committee on the Rights of the Child on Juvenile justice and armed conflict in Turkey, Justice fort Children Initiative in Turkey, april 2009

* ALL CHILDREN HAVE RIGHTS, End unfair prosecutions of children under anti terrorism legislation in Turkey, Amnesty International, 2010