In de Argentijnse provincie Córdoba werden in 2011 alleen al 73.000 mensen opgepakt op basis van de regionale Código de Faltas (Codex van Overtredingen), een vage wet waarmee de politie administratieve sancties kan opleggen. Ergens verdacht rondhangen volstaat al om opgepakt te worden.

De arrestanten zijn merendeels 18- tot 25-jarige jongeren met een donkere huidskleur uit de armere buurten, blijkt uit een studie van de Nationale Universiteit van Córdoba en de Spaanse Universiteit van La Rioja.

Kafkaiaans labyrint

De jongeren komen in een kafkaiaans labyrint terecht, zegt advocaat Claudio Orosz van de humanitaire organisatie Centro de Estudios Legales y Sociales. 95 procent van de opgepakte jongeren heeft geen toegang tot een advocaat. De politiecommissaris krijgt via de wet bijna de bevoegdheid van een rechter.

Met zo’n arrestatie in je dossier krijg je geen certificaat van goed gedrag, een belangrijk document als je werk zoekt, zegt de 28-jarige José María Luque, lid van het Colectivo de Jóvenes por Nuestros Derechos (Jongerencollectief voor Onze Rechten), dat tegen het politiemisbruik strijdt. Luque is zelf nog als dertienjarige opgepakt toen hij van school op weg was naar huis. Hij zat toen een week in de cel.

Verdacht rondhangen

De Código de Faltas kan onder meer verstoring van de openbare orde, dronkenschap en bedelen bestraffen. In bijna 70 procent van de gevallen worden jongeren opgepakt omdat ze ergens rondhangen. De politie mag iemand oppakken die zich “op verdachte wijze en zonder duidelijke reden” ophoudt bij voertuigen of gebouwen en daarbij “onrust veroorzaakt bij zijn eigenaars, bewoners, voorbijgangers of buurtbewoners.”

Dat staat in artikel 98 van de wet, een zeer omstreden artikel. “Een volledig subjectieve en willekeurige bepaling”, zegt Luque. “Er wordt niet uitgelegd welk gedrag je moet vertonen om te worden opgepakt.”

Erfenis van de dictatuur

Een opvallende pet, een sportieve broek, kleurrijke schoenen: vaak volstaat al, zegt Luque. “Veel opgepakte jongeren dragen een pet. De pet maakt hen verdacht.” Elk jaar in november nemen jongeren deel aan de Mars van de Pet, die de afschaffing van de Código de Faltas vraagt. De manifestaties vonden al zeven keer plaats, in 2013 namen er 15.000 mensen deel in Córdoba.

“Als de politie in marginale wijken zwarten met een pet op ziet rondhangen, dan pakt ze die op”, zegt advocaat Claudio Orosz. Hij schrijft de Código de Faltas toe aan een “conservatieve en angstige samenleving”, een erfenis van de “repressie en genocide” tijdens de laatste dictatuur (1976-1983).

Ook in andere delen van Argentinië zijn de regionale wetten voor administratieve sancties omstreden. In 2003 veroordeelde het Inter-Amerikaanse Mensenrechtenhof de Argentijnse staat al eens voor de illegale aanhouding van een zeventienjarige tijdens een concert in Buenos Aires op zo’n plaatselijke wet. De politie trad bij de arrestatie hard op, de jongen kwam daarbij om.