De recente gebeurtenissen bij Dexia en de feitelijke rol daarin van Arco, zorgen voor heel wat ongenoegen en verbittering bij talrijke militanten en leden van de christelijke arbeidersbeweging. Sommigen trekken hieruit de les dat het ACW opnieuw een zuivere coöperatieve spaarbank moet oprichten.

“Crash van de goede huisvader. Het fiasco van Dexia heeft nare gevolgen voor heel wat kleine privébeleggers”. (DS 11oktober 2011). De verhalen van mensen die hun beperkt appeltje voor de dorst in aandelen belegden en het nu in rook zien opgaan, zijn schrijnend. Het gaat nog niet altijd over “echte aandelen”, naamloze waardepapieren die op de beurs verhandeld worden. Zelfs mensen die kozen voor aandelen in een coöperatie zoals Arco vrezen het allerergste voor hun financiële toekomst. Deze aandelen zijn op naam, worden niet op de beurs verhandeld en hebben een vaste prijs.

Had het anders gekund? Ja indien we de lessen uit het verleden hadden onthouden. Lessen die de crisis van vandaag met schade en schande terug in herinnering brengt.

Eerste les:
De scheiding tussen spaarbank en zakenbank is een absolute prioriteit om in de toekomst dergelijke situatie te voorkomen. Met spaargelden, die op korte termijn opvraagbaar zijn, langlopende risicoprojecten financieren, is om problemen vragen. Dit leerde ons reeds de crisis van de jaren dertig. Om de problemen van toen in de toekomst te vermijden had de overheid een reglementering opgesteld die een strikt onderscheid maakte tussen spaarbanken en zakenbanken. Helaas begon vanaf de jaren zeventig de herinnering aan de grote crisis te vervagen en werden stap voor stap de maatregelen die toen werden genomen, o.a. de scheiding tussen spaarbank en zakenbank, ongedaan gemaakt. De gevolgen laten zich tot op vandaag voelen.
De noodzaak van de scheiding is algemeen doorgedrongen. De vraag is: Hoe lang duurt het nog eer de overheid deze stelregel omzet in concrete regelgeving? Zal de genationaliseerde Dexia Bank België hieraan beantwoorden? Zal er genoeg politieke druk zijn om van die bank een echte spaarbank te maken en te behouden? Zal het opnieuw een privébank worden als ze opnieuw uitzicht krijgt op grote winsten of zal ze haar publiek karakter behouden?

Tweede les.
Het volkskapitalisme loopt faliekant af voor de kleine spaarder. Met volkskapitalisme bedoelen we het algemeen verspreid raken van het aandelenbezit en grote groepen van de bevolking die zich aan het spel op de beurs wagen of er afhankelijk van worden. De periode tussen de twee wereldoorlogen en nu weer de recente gebeurtenissen hebben ons geleerd dat dit faliekant afloopt voor de kleine spaarder. De krantenkoppen zoals hierboven aangehaald liegen er niet om.
Het aandelenbezit is in ons land gepromoot o.a. via de maatregelen ten gunste van het pensioensparen. De maatregelen en de daarbij horende fiscale stimuli werden voorgesteld als een win-win situatie voor de spaarders, de economie en de overheid. Op basis van het huidig gebeuren is er zeker van ‘winst” voor de spaarders en de overheid geen sprake. Integendeel.
Nog afgezien van de gevolgen van de crisis op het pensioensparen, kunnen we stellen dat de kleine spaarder en de overheid de grote verliezers zijn.
Het volkskapitalisme mondt uiteindelijk voor “het  gewone volk”  uit in een catastrofe en is zeker geen taak van de overheid dit te  stimuleren.

Derde les.
Er is voor de christelijke arbeidersbeweging geen ander alternatief dan terugkeren naar een echte coöperatieve spaarbank.
Het was geen goede beslissing om Bacob, de coöperatieve bank van de christelijke arbeidersbeweging (CAB), te laten opgaan opgegaan in Dexia. Arco, een coöperatie van de CAB, was een belangrijke aandeelhouder van Bacob. Na het opgaan van Bacob in Dexia, werd Arco een van de grootste aandeelhouders van Dexia. De tol die de CAB  en de coöperateurs nu betalen is omvangrijk, zelfs nadat  de schade door maatregelen van de overheid werd ingeperkt.
De relatie tussen de spaarders, de coöperateurs en de oorspronkelijke bank (BAC, later Bacob) steunde op vertrouwen. Vertrouwen dat de bank enkel stappen zet die het best zijn voor de spaarders en de coöperateurs. Vertrouwen dat de bank niet streeft naar het maximaliseren van haar winst ten koste van de spaarders en coöperateurs. Vertrouwen dat de politiek gevolgd door de bank in overeenstemming is met de doelstellingen van de CAB. Door het samengaan met Dexia en het huidig gebeuren ervaren de spaarders dat dit vertrouwen ten onrechte was. Een streven naar steeds grotere omvang en een hogere winst, zelfs met twijfelachtige praktijken, heeft het gehaald op de belangen van de spaarders en coöperateurs.  Zij krijgen nu de klappen. Eerder bleek ook al dat de gevoerde politiek niet overeen stemde met de doelstellingen van de CAB. Die politiek lokte binnen de beweging veel reacties uit. Denk aan de politiek ten opzichte van de problematiek Israël-Palestina of de hoge bonussenpolitiek. Arco als grote aandeelhouder bleek  niet in staat om die politiek te beïnvloeden of te veranderen.
Vele spaarders en coöperateurs voelen zich vandaag bedrogen in hun vertrouwen dat ze hadden in “de bank van de beweging”. Zal dit ook geen weerslag hebben op het vertrouwen in de CAB?
Het imago van die CAB  krijgt bij het grote publiek ook nog een deuk door de gevraagde bescherming voor de coöperatieve aandelen. Het wekt de indruk van een “speciale’ behandeling, bekomen dank zij de politieke connecties. Een indruk die door sommigen maar al te graag wordt versterkt.

Het had ook anders gekund. VDK, een typische spaarbank, bewijst dat het anders kan. VDK heeft haar thuisbasis in Gent en is eveneens sterk verbonden met de CAB. In Oost-Vlaanderen  speelde VDK de rol die BAC in de rest van Vlaanderen vervulde. Ze had als werkterrein Oost- en West-Vlaanderen en breidt nu uit naar Antwerpen en Vlaams-Brabant. VDK weigerde destijds om met Bacob de overstap naar Dexia te maken. Hun spaarders en coöperateurs ontsnappen daarom nu aan de situatie waarin Arco zich bevindt.
Er is voor de beweging geen ander alternatief dan terug te keren naar een echte coöperatieve spaarbank. Zo een bank is leefbaar.

Hernieuwde belangstelling voor coöperatieven
Toont de ervaring met Dexia ook niet aan dat een coöperatie bij de keuze van zijn partners, meer aandacht moet besteden aan de doelstellingen van die partners en aan de mate waarin de coöperatie die doelstellingen kan beïnvloeden? Om zich te engageren is het niet voldoende dat de winsten verdeeld worden over goede doelen of projecten. Het samengaan met partners die streven naar voortdurende uitbreiding en steeds hogere winsten hypothekeert de eigen doelstellingen van de coöperatie.  Op dit ogenblik is er binnen de CAB een hernieuwde belangstelling voor coöperatieven. De ervaring met Dexia kan nuttige lessen inhouden voor de keuze van de partners waarmee de coöperatie wil samenwerken of zich verbinden.

Voor Beweging
Tuur Vanempten
Omer Mommaerts
Jef Mariën