open brief
Geachte Mevrouw Annelien De Dijn,
Ik heb met veel aandacht uw interview in Knack herlezen en het gesprek bekeken in De Afspraak (Canvas) waar u trouwens als historicus werd ondertiteld.
Het viel me op dat u constant naar de Oudheid verwijst, terwijl wie vandaag het vrijheidsdenken in vraag stelt, meestal uitdrukkelijk het verlichtingsdenken viseert of koestert.
Bart De Wever (Burgemeester van Antwerpen, Partijvoorzitter van de Nieuw-Vlaamse Alliantie en Parlementslid federale Kamer) titelde zijn spraakmakend opiniestuk in De Standaard van 10.1.2022: “De tirannie van slechte wetten. There is something rotten in the Western civilisation.”
Daarin beschrijft hij de egalitaire (onvlaamse) aanpak van het onderwijs in Vlaanderen die ertoe zou leiden dat men uitgaat van een “recht op diploma’s” in de plaats van het gekende adagium plus est en vous. Alsof de ondersteuning die gepaard gaat met de democratisering van het onderwijs een hypotheek legt op de ‘goede’ motivatie van leerkrachten en van scholieren?
In hetzelfde opiniestuk hekelt Bart De Wever het bestaan van het federale Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen dat binnen haar opdracht is tussengekomen in de advocatenkosten van de slachtoffers in de zaak-Bart De Pauw. Men heeft destijds niet gekozen voor een sanctionerende bevoegdheid, maar wel voor een juridische ondersteuning van slachtoffers van geslachtsdiscriminatie. De kritiek kan verwonderen van een burgemeester die met zijn administratie wekelijks advocaten inschakelt om de belangen van de stad en om het algemeen belang te verdedigen. Tegenover de kostprijs van het IGVM staan de gemiste kansen en de maatschappelijke kost van de mistoestanden die ze als instelling wil verhelpen.
U verwijst terecht naar de terughoudendheid van Plato om democratie via een representatief deel van de bevolking te laten groeien.
Zelf geef ik graag het voorbeeld van Frederik de Grote van Pruisen die met Voltaire de monarchie en de aristocratie veroordeelt. Maar het pleiten voor alomvattende maatschappelijke hervormingen was volgens de calvinist Friedrich ‘ni sage ni philosophe’.
Waar we bij Thomas Hobbes (Leviathan 1651) die zich inspireert op het Oude en Nieuwe Testament, nog lezen dat er bij de delegatie aan de vorst een absolute macht nodig is, stelt John Locke in zijn Two treatises of government (1689) dat het individu slechts zoveel vrijheid afstaat aan de staat als nodig is voor het waarborgen van zijn individuele vrijheden.
Die overeenkomst wordt in de 18de eeuw verder ontwikkeld door Jean-Jacques Rousseau, auteur van Du Contrat Social (1762). In de natuurlijke staat heeft de mens onbeperkte rechten. Van die individuele vrijheid kan de mens afstand doen ten voordele van la volonté générale. Die krijgt vorm via een overeenkomst tussen de algemene wil van het volk en de machtswil van het bestuur. Deze overeenkomst betekent dus dat de soevereine macht uiteindelijk bij het volk ligt. De vorst heeft slechts soevereiniteit in de mate dat hij deze van zijn volk gekregen heeft. De wetten vertolken de wil van het volk die met de staat vrijheid en gelijkheid van de burgers moet garanderen.
Hij schrijft:
Trouver une forme d’association qui défende et protège de toute la force commune la personne et les biens de chaque associé, et par laquelle chacun s’unissant à tous n’obéisse pourtant qu’a lui-même et reste aussi libre qu’auparavant. Tel est le problème fondamental dont le contrat social donne la solution.
Ik kan me niet voorstellen dat deze inzichten u onbekend zijn.
De scheidingslijn tussen liberaal en conservatief wordt met de dag duidelijker en begeestert de publieke opinie :
De investeringen in een duurzame samenleving worden meegenomen als investering in de toekomst
of worden met mondjesmaat opgenomen als een onontkoombare meerkost.
Op maatschappelijk vlak wordt alle hoop gesteld op een mondiale ontwikkeling met politieke democratisering en economische ontvoogding, dan wel gebouwd op de eigen krachten in een vijandige wereld. Vlaanderen First?
De ontvoogding van de Verlichting tegenover de rijke erfenis van Edmund Burke. Welk perspectief bied je aan de onzekerheden en angsten vandaag?
Uw vernieuwende kijk op de actualiteit van het vrijheidsdenken spoort me zeker aan om binnenkort uw boek te lezen.
Met vriendelijke groeten,
Wouter Bracquené
