“Er was een constante spanning tussen de verhalenverteller en de journalist” zegt Andrew Feinstein (°1964), de Zuid-Afrikaanse auteur van het boek ‘The Shadow World: Inside the Global Arms Trade’, wanneer we hem samen met de Belgische videokunstenaar en documentairemaker Johan Grimonprez (°1962) ontmoeten tijdens Film Fest Gent.

Die spanning levert alleszins een meeslepende documentaire op; een filmische aanklacht die tegelijk informatief en onderhoudend is. De filmmakers combineren talking heads met archiefbeelden en voice-over commentaar om, gedreven door woede en verontwaardiging, een krachtig betoog tegen de corrupte globale wapenhandel te ontwikkelen. De getuigenissen van wapenhandelaars, lobbyisten, politici en onderzoeksjournalisten zijn ontluisterend en de waarschuwing die doorklinkt wanneer alle draadjes verbonden zijn, is verontrustend. 

Een explosieve documentaire over wapenhandel

“Een maatschappij die beslist dat het meerendeel van haar budget geïnvesteerd wordt in de wapenindustrie en de uitbreiding van het leger, heeft de morele beslissing genomen dat militarisme belangrijker is dan de creatie van welzijn voor de bevolking” zegt Vijay Prashad in Shadow World.

De globale wapenhandel is niet enkel een cynische, corrupte business die een hoge tol eist op het vlak van mensenlevens maar het is ook een (gewapende) aanval op onze democratieën. In een lang en boeiend gesprek leggen Feinstein en Grimonprez  de link met handelsverdragen om stramienen bloot te leggen en wijzen ze op hoop en verzet. 

Aan Shadow World werkten jullie vier jaar maar Andrew is al langer begaan met het thema.

Andrew Feinstein: “Ruim 16 jaar. Ik maakte voor het eerst kennis met wapenhandel toen ik onder Mandela als ANC-lid zetelde in het Zuid-Afrikaanse parlement. Toen Mandela met pensioen ging besloot zijn opvolger 10 biljoen dollar te besteden aan wapens die het land niet nodig had. Daarbij werd zo’n 300 miljoen dollar aan smeergeld uitbetaald.

De onderzoekscommissie waarin ik zetelde werd gestopt door het ANC, ik bleef aandringen en werd uit het parlement gezet. Ik schreef eerst het boek ‘After the Party’ over de ontsporing van de jonge Zuid-Afrikaanse democratie maar bleef nadenken over de omkopers en het systeem achter de wapenhandel.

Mijn research leidde tot The Shadow World: Inside the Global Arms Trade, een boek dat met zijn 555 bladzijden en 2800 voetnoten een hele leesklus is. Daarom zag ik meteen wel iets in een meer toegankelijke film over dit onderwerp. In 2011 ontmoette ik in New York producente Joslyn Barnes, die samen met acteur Danny Glover een filmproductiebedrijf leidt, en zij stuurde het boek naar een aantal regisseurs waaronder Johan Grimonprez.

Toen ik Johan in Brussel ontmoette boeide zijn ideeën over het boek en de mogelijke film me. Vooral zijn interesse om het systematische karakter van de wapenhandel bloot te leggen beviel me. Er waren op basis van mijn boek honderden verhalen te vertellen maar ik wou vooral het systeem onthullen.”

Van boek naar film

Hoe maak je van zo’n turf een meeslepende documentaire?

Johan Grimonprez: “Het leek me aanvankelijk iets voor een televisieserie en de eerste montage was ook vier uur lang. Bij het lezen van het boek stelde ik me twee vragen: hoe krijg je dit in een 90 minuten format en hoe breng je al die feiten visueel over. Daarbij kwam het erop aan om verhaallijnen uit te zetten.

Een daarvan was verbonden met het feit dat wapenhandelaars gedreven worden door geld en niet door moraliteit. Zo leverden handelaars tijdens de eerste wereldoorlog uit geldhonger aan beide kampen en is hebzucht ook doorgedrongen tot de hoogste regeringskringen. Terwijl ik voordien wapenhandel associeerde…”

…met handelaars die de koffer van hun wagen opentrekken om hun winkeltje te tonen.

Grimonprez: “Zo stelt Hollywood het toch graag voor. Maar er zijn gelukkig ook films zoals Syriana (Stephen Gaghan) die aangeven hoe het er echt aan toe gaat. Het systeem bestond al langer maar in de jaren tachtig is het goedgepraat door mythes zoals Gordon Gecco’s ‘hebzucht is goed’ in Oliver Stone’s Wall Street.

Ronald Reagan schoof de corrupte handel door naar Margaret Thatcher die Tony Blair bediende. Bush en Blair waren de grootste leugenaars en maakten duidelijk dat het niet alleen om handelaars gaat, dat er op verschillende niveaus veel mensen bij betrokken zijn. Het gaat niet om de tegenstelling tussen legaal en illegaal, zelfs bij legale handel zijn er heel illegale zaken.”

Onderlinge afhankelijkheid

Naar aanleiding van I, Daniel Blake benadrukte Ken Loach de rol van Blair bij het geven van een zogezegd menselijk gelaat aan het neoliberalisme. Jullie tonen hoe Blair zichzelf een imago van vredestichter aanmat.

Grimonprez: “Ze verkopen altijd alles als humanitaire acties van vredelievende mensen. Men tracht oorlog te vermenselijken en spreekt over “bombarderen voor de democratie”. Het is alsof je iets met een ander label tracht te verkopen, erg hypocriet.”

Feinstein: “Margaret Thatcher heeft altijd gezegd dat haar grootste verwezenlijking Tony Blair was. Er is een donkere kant aan Blair. Een groot deel van zijn inkomsten na zijn ambtstermijn is verbonden met zaken waarbij hij betrokken was tijdens zijn regeerperiode. Zo verdient hij tonnen geld via een schimmig Koreaans oliebedrijf dat toevallig de contracten in de wacht sleepte voor herstellingen aan de olievelden toen de Britten het Iraakse Basra bezetten.

Deze vorm van corruptie is niet zo schaamteloos en opvallend als wat de Zuid-Afrikaanse president deed in de zaak die ik onderzocht maar dat Blair de uitbetaling uitstelt tot na zijn regeerperiode maakt hem niet minder corrupt.

Landen als Groot-Brittannië en de VS zien zichzelf als incarnatie van het goede en van moraliteit terwijl ze met Saudi-Arabië een land steunen dat de laatste 2,5 jaar meer mensen heeft onthoofd dan ISIS en Al Qaida samen ooit deden. Maar als geallieerde natie blijven ze wapens en steun krijgen. Want ‘het kwaad van ons is goed’. Hypocriet.”

Terwijl het niet de fundamentalisten maar de de oorlogen in Irak en Libië zijn die spanningen veroorzaken.

Grimonprez: “Fundamentalisme wordt beschouwd als oorzaak van alle kwaad terwijl wapenhandel die reputatie verdient. Wanneer Israël Iran met de vinger wijst voor het ontwikkelen van raketten vergeten ze dat zij het land tijdens het regime van de Sjah bevoorraadden. De in de VS levende Iraanse onderhandelaar Trita Parsi beklemtoont dat Cheney en Rumsfeld er toen ook voor zorgden dat Iran nucleair materiaal kreeg.”

Elders een zondebok zoeken is een afleidingsmaneuver.

Grimonprez: “Het wordt een zelfvervullende voorspelling. Wanneer je Gaza binnenvalt creëer je zelfmoordterroristen en hun aanslagen passen perfect in de oorlogslogica van een wereld die wapenhandel als onmisbaar beschouwt.”

Militairen en terroristen hebben elkaar nodig.

Feinstein: Dat is het punt. George Bush had Osama bin Laden nodig om te doen wat hij gedaan heeft en Bin Laden had Bush nodig. Het is verbijsterend hoe we in de notie van perpetual war, eeuwigdurende oorlog, ook een permanente vijand ontwikkelden die we kunnen definiëren en herdefiniëren zoals het ons uitkomt op elk moment.

Toen de ‘war on terror‘ gelanceerd werd namen de wapenhandelaars al hun rommel en verkochten het als noodzakelijk voor de ‘war on terror‘. Wanneer je kijkt naar de F-35, het prijzige gevechtstoestel dat België aan woekerprijzen koopt om de F-16 te vervangen, dan zie je dat het een slecht en militair irrelevant toestel is maar de belastingbetalers worden toch op kosten gejaagd.

Zoals Pierre Sprey zegt in Shadow World is het “a piece of crap made by a compancy, Lockheed Martin, specialized in crap”. Het vliegtuig faalde bij zijn eerste 14 testvluchten. Toen het verwacht werd voor een luchtshow in Groot-Brittannië kwam het niet opdagen omdat het vuur had gevat tijdens het opstijgen in de VS.

Maar landen als België betalen dik voor dit ding. Het is een spel dat gespeeld en eindeloos herhaald wordt. Het is alsof de politici die erin meespelen een van twee dingen zijn: ofwel zijn ze immens dom ofwel spelen ze bewust dit spel mee. Jammer genoeg is het tweede het meest waarschijnlijk.”

Grimonprez: “Lockheed spendeert veel smeergeld en investeert ook enorm in lobbywerk. Een goede investering want het levert hen biljoenen aan opdrachten op.”

In november is de wapenlobby bijzonder actief in Europa met onder meer een wapenbeurs en de jaarlijkse lobbytop van het Europees Defensieagentschap. Niet onbelangrijk omdat Europa voor het eerst wapentechnologie zou gaan subsidiëren.

Feinstein: “De EU gaat wapenfabrikanten rechtstreeks subsidiëren. Individuele lidstaten deden dit reeds maar het op Europees vlak organiseren is nog absurder. De wapenindustrie argumenteert zelfs niet dat het ons veiliger maakt, voor mij maakt het ons juist onveiliger, maar ze stelt dat het veel jobs creëert. Ze verzwijgen echter hoe zwaar gesubsidieerd die jobs wel zijn.

Onderzoek wees uit dat je voor elk van die jobs in de normale industrie drie tot zeven jobs van gelijk niveau kan creëren. Dit geld elders investeren biedt dus een economische opportuniteit. Het bewustzijn daaromtrent groeit. Enkele maanden geleden was er protest toen een Belgisch bedrijf radarcomponenten wou uitvoeren die gebruikt worden bij bombardementen in Jemen en nu zorgen die Europese subsidies toch voor commotie.”

Democratie in het vizier

Technologie leveren oogt afstandelijker dan FAL-geweren verkopen maar je bent zeker niet minder betrokken bij het dood en vernieling zaaien.

Grimonprez: “Je zou kunnen zeggen dat technologie het westers fundamentalisme is.”

Feinstein “Sillicon Valley heeft een imago van innovatie en toekomstgerichtheid maar de mate waarin het afhankelijk is van Defensie is verbluffend. Een aantal producten van bedrijven die wij nodig hebben voor onze communicatie zijn ook cruciaal voor het militair industrieel complex.”

Grimonprez: “Door een opdeel-strategie blijft het verborgen. Een drone lijkt goedkoop maar wordt geoutsourced. Moord wordt zo geoutsourced naar veel bedrijven waardoor niemand zich verantwoordelijk hoeft te voelen op de bedieners van de drones na. Maar zij zijn de hand van een hele ketting van bedrijven die winsten genereren.

Ik zou een vraag willen stellen aan Andrew: hoezeer is de industrie betrokken bij het opstellen van handelsverdragen zoals TPP en TTIP die er voor zorgen dat bedrijven meer macht krijgen dan democratieën?”

Feinstein: “Johan, je weet wat er gebeurde met de NATO. Bruce Jackson, de senior vice president Strategy and Planning van Lockheed en een prominent lid van de denktank die besloot om Irak binnen te vallen, was ook voorzitter van het Amerikaanse comité opgericht om de NATO uit te breiden.

Op kosten van de Amerikaanse regering reisde hij door Oost-Europa met een duidelijke boodschap voor landen zoals Polen: we zullen er voor zorgen dat jullie lid kunnen worden van NATO maar in ruil moeten jullie je wapens kopen bij ons. Daardoor maakte Lockheed een maand nadat Polen lid was geworden van NATO gigantische winsten.

Wat we zien met die handelsverdragen is dat er een defensiecomité bestaat, opnieuw voorgezeten door iemand van een grote wapenproducent en die persoon staat momenteel in voor het opstellen en onderhandelen van de clausules die geïntegreerd worden in de verdragen en betrekking hebben op hun eigen industrie.

Niet enkel corporate executives van bedrijven zullen vetorecht hebben over democratisch verkozen regeringen maar ook wapenfabrikanten. Dat gaat een stap verder dan wat we in Shadow World tonen met betrekking tot het privatiseren van oorlogen.”

Grimonprez: “Dat reduceert democratie tot klokkenluiden.”

Feinstein: “Natuurlijk.”

Grimonprez: “Het betekent ook dat democratie, het democratisch proces, gecriminaliseerd wordt.”

Feinstein: “Een van de redenen waarom ik me zo vastbijt in wapenhandel is niet een fascinatie voor wapens maar het besef dat wapenhandel de meest extreme manifestatie is van hoe op het raakvlak van business en politiek dingen ontstaan die catastrofaal zijn voor de democratie.

De relaties tussen wapenfabrikanten, politici, politieke partijen en inlichtingendiensten worden allemaal bedekt onder een door ‘nationale veiligheid’ gemotiveerde sluier van geheimhouding. Daardoor kunnen ze in deze sector dingen doen die ze ook in andere economische sectoren zouden willen toepassen maar waar ze niet mee weg zouden komen. Hier weten ze zich beschermd en kunnen ze doen wat ze willen. Het is belangrijk om dit bloot te leggen.”

De waakhond slaapt

Doordat media minder armslag krijgen om journalistiek, laat staan onderzoeksjournalistiek, te verrichten blijft dit echter verborgen. In Shadow World zit een mooi stukje tekstanalyse waarin aangegeven wordt dat de in een krantenartikel veelvuldig opduikende uitdrukking “woordvoerders zeggen dat…” illustreert hoe journalistiek vervangen wordt door PR en propaganda.

Grimonprez: “De middelen ontbreken vaak maar het is ook zo dat tijdens het presidentschap van Bush jr. er vijf valse journalisten actief waren in het Witte Huis om tijdens de persconferenties vragen te stellen.

Feinstein: “Bell Pottinger, het Britse PR agentschap opgericht door Margaret Thatcher’s PR goeroe Lord Bell in 1989, leidde vanuit Irak een geheime propaganda operatie die valse al-Qaeda video’s maakte. Films die nieuwszenders in de VS en het VK haalden.

Het was zoals Wag the Dog (een film uit 1996 van Barry Levinson waarin een spin doctor en een Hollywood producer een oorlog ensceneren om het seksschandaal waarin een president verwikkeld is te camoufleren), een oorlog die plaatsvindt in een filmstudio terwijl het publiek denkt dat het land in oorlog is. Dat werd onthuld in de media maar na een paar dagen verdween het verhaal.”

Alles gaat zo snel dat berichten niet meer gecheckt worden en ook snel vergeten worden. Die permanente snelheid is een perfect rookscherm.

Feinstein: “Daardoor wordt niemand aansprakelijk gesteld voor misbruiken. Er zijn 502 inbreuken op wapenembargo’s vastgesteld maar slechts twee werden ook strafrechterlijk onderzocht. Twee van 502! Het gebrek aan politieke wil om deze business echt aan te pakken kan niet duidelijker zijn.”

Grimonprez: “Voor mij is dit, en alles wat Shadow World toont, een symptoom voor iets dat veel dieper gaat. Een politieke crisis die aangeeft dat we het politieke proces moeten herdefiniëren en moeten herbekijken hoe we als ‘wij’ in de wereld staan. Dat verhaal moet niet herschreven worden maar herdacht. Daar wou ik met Shadow World op wijzen: dit is een symptoom maar er speelt iets veel fundamenteler.”

Verontwaardiging en verleiding

Werd je bij Shadow World gedreven door woede of door het verlangen beklijvende cinema te maken?

Grimonprez: “Beiden, het ene sluit het andere niet uit. Je kan een activistische boodschap brengen en tegelijk een poëtische film maken. Heinrich Miller zei dat toen hij in Oost-Berlijn woonde de meest politieke boodschap die hem uit het westen bereikte een commercial was, een poging om te verleiden.

Dat ook oorlogen opgelost kunnen worden door verleiding moet je inbouwen in het verhaal dat je vertelt. Het probleem is dat het vocabularium ontbreekt want praten over vrede is niet sexy. Hitchcock zei dat je geen goed verhaal hebt zonder slechterik.”

Feinstein: “Ik denk dat ons probleem is dat we geen good guys hebben! (lacht)”

Grimonprez: “Het feit dat Shadow World gemaakt is, dat er interesse voor is, bewijst dat het gevoel leeft dat er iets mis is met de wereld. Het is tijd om verhalen van hebzucht en massavernietigingswapens te vertellen.”

Over good guys gesproken, er zit geen Michael Moore in Shadow World, geen doorsneeman die in beeld komt als ‘de goede’.

Grimonprez: “De transparantie gebeurt op een andere manier; we werkten altijd met twee camera’s en een I-phone die deel uitmaakt van het verhaal, die de plaats van de verteller inneemt.”

Feinstein: “Ik denk dat er eigenlijk wel good guys in de film zitten. De leidraad is de rebel, het individu dat de confrontatie aangaat met het gezag. Mensen zoals Muntadhar al-Zaidi, de Iraakse journalist die een schoen naar Bush wierp om zijn afkeuring duidelijk te maken. David Lawley-Wakelin die Tony Blair verbaal onder vuur nam, Marta Benavides ook en Chris Hedges, een journalist die ontslagen werd bij de New York Times omdat hij zich openlijk uitsprak tegen de invasie in Irak.

‘Het is de rol van de rebel om de machtigen angst aan te jagen’ zegt Hedges. Dàt zijn de helden in de film en niet een Michael Moore figuur die overigens dreigt de aandacht af te leiden van het onderwerp. Dat probleem had ik ook toen ik bij het parlementair onderzoek in Zuid-Afrika gold als Mr. Clean. Men vroeg altijd naar wat er met mij gebeurde. Hoe vaak ik ook repliceerde dat het niet om mij ging maar om het spenderen van tonnen geld aan wapens die we niet nodig hadden.”

Wanneer men dan een smetje kan vinden dat kleeft aan die good guy kan het verhaal meteen afgeserveerd worden.

Feinstein: “Exact, wanneer men het verhaal van de boodschapper zelf gaat vertellen kan de boodschap op een zijspoor gerangeerd worden. In deze film zijn de rebellen de helden maar we dwalen niet af van het thema.

Shadow World wil mensen ook aansporen om te rebelleren en toen we de film vertoonden in Zuid-Afrikaanse townships, met een door zonne-energie aangedreven mobiele cinema unit, wilden mensen de film gebruiken om iets te gaan doen. Ik ben blij dat deze film bestaat en niet enkel getoond kan worden in normale zalen maar ook op afgelegen plaatsen. Zo kunnen we mensen inspireren en hen er aan te herinneren dat ze er ook iets aan kunnen doen.”

Grimonprez: “De film doet het goed via traditionele vertoningscircuits maar er zijn ook andere mogelijkheden. Via sociale media zal Shadow World zeker viraal gaan. Met mijn vorige films Dial H-I-S-T-O-R-Y (1997) en Double Take (2009) merkte ik al dat films mensen bereiken via verschillende wegen.”

Feinstein: “Johan weet het nog niet maar we nemen in december de film mee naar Panama voor de internationale anti-corruptie conferentie en de man die dat organiseert voor Transparancy International heeft een groep mensen die met films en mobiele schermen door Latijns-Amerika trekken om mensen te bereiken die geen toegang hebben tot bioscopen. Ik onderhandel momenteel met onze Sales Agents om te zien hoe Shadow World in Zuid-Amerika verspreid kan worden.”

Grimonprez: “Het verhaal van de film zelf wordt zo het verhaal van de rebel die andere rebellen opzoekt. Zo ontstaan er nieuwe gemeenschappen door woede. Het is een symptoom dat er op wijst dat we een nieuw verhaal nodig hebben, wanneer lobbyisten politiek kapot maken hebben we iets nieuws nodig. We leiden allemaal aan een globaal trauma met wat er gebeurt op klimaatvlak terwijl hier geld verspild wordt. De rebel is geen marginale figuur meer, hij creëert mee een gemeenschap.”

Rebel zkt rebel

Het is opmerkelijk dat het Film Fest Gent publiek dit jaar blijkbaar zin had om te praten over film, te reageren na een vertoning. Braafjes en stilletjes turen in het donker volstaat niet meer.

Feinstein: “In Toronto willen de festivalorganisatoren dat filmmakers in contact treden met het publiek. Na de vertoning van Shadow World ben ik drie uur en half blijven napraten. In Glasgow overkwam me hetzelfde. Zelfs toen ik achteraf op weg was naar mijn hotel klampten mensen me aan. Sinds de eerste vertoning in april in Tribecca blijft de betrokkenheid van het publiek bij de film maar groeien.”

Het verhaal over het kerstbestand tijdens WO I – toen de soldaten van beide kampen spontaan (en tot afgrijzen van de legerleiding die vooral het vijandbeeld levendig wou houden) de wapens deden zwijgen, hun loopgraven verlieten en verbroederden – dat je aanhaalt in Shadow World zegt veel over hoe oorlogen kunstmatig gevoed worden.

Grimonprez: “Men zegt vaak dat mensen agressief zijn en conflicten opzoeken maar het tegenovergestelde is waar, mensen zoeken samenhorigheid en warmte. Antropoloog Brian Ferguson zei dat leiders van oorlog houden omdat oorlog van leiders houdt. Het wordt tijd dat we samenkomen en een wereld delen i.p.v. te vechten en geld te verspillen.”

In Sunset Song van Terence Davies wordt een soldaat tijdens WO I geëxecuteerd omdat hij weigert verder te vechten wanneer hij tijdens een verlofperiode merkt dat oorlog hem verandert, agressief maakt.

Grimomprez: “De legerleiding dwong mensen anderen dood te schieten; wanneer ze dat niet deden werden ze zelf gedood. Dat moest want moorden zit niet in onze aard. Men spreekt van een ‘egoïstisch gen’ maar ons lichaam zit vol organismen die samenwerken, wanneer dat niet gebeurt krijg je kanker. Voor mij is wapenhandel een kanker waar we iets aan moeten doen.”

Feinstein: “Er is een reden waarom er verplichte legerdienst is. Iedere Israëli deed legerdienst en was in de bezette gebieden. Dan vragen mensen zich af waarom de Israëlische samenleving meer en meer reactionair en agressief wordt. Achttienjarigen behandelen Palestijnen aan controleposten als vuil.”

Grimonprez: “Veel soldaten doorbreken nu de stilte. Ze vertellen hoe ze onder het mom van opsporen van terroristen in huizen moesten binnendringen en mensen neerschieten. De doden die daarbij vallen kunnen ze niet verwerken.”

Het is geen toeval dat ook in België legerdienst weer te sprake kwam op een ogenblik dat er een verrechtsing aan de gang is.

Feinstein: “Het is een vorm van indoctrinatie natuurlijk. Wanneer ze jonge mensen willen vormen moeten ze hen misschien gemeenschapswerk laten verrichten, geen militaire dienst.”

Grimonprez: “Ik was gewetensbezwaarde, mijn broer para. Dat leidde tot interessante discussies. Maar hij vertelde me ook dat toen hij met Amerikaanse militairen Sarajevo binnentrok hij merkte dat de Amerikanen in een fantasiewereld leven.

Feinstein: “Toen we in Zwitserland een wapenhandelaar interviewden wou die Johan een pistool verkopen. Wat je doet is zeer gevaarlijk zei hij, je hebt een wapen nodig.”

Zondebokken en spektakel

Hoe lang duurde het om de structuur van de film te vinden?

Grimonprez: “Toen ik het boek las was het een revelatie, ik wou de film eenzelfde gevoel van ontdekking meegeven. We deelden de film op in drie delen: van wapenhandel als business over het verkopen van oorlog tot het starten van oorlog.. Een evolutie met een toenemende perversiteit.

De rol van de Saudi’s is daarbij cruciaal en het absurde is dat er een onderscheid ontstaat tussen goede en slechte terroristen: de slechte zijn die in Jemen, de goeden die in Syrië. ‘Terrorist’ is een soepel en racistisch label. Je kan zeggen dat oorlog terrorisme is met een groter budget.”

Feinstein: “Reagan en Thatcher omschreven Mandela als een terrorist. De terrorist van de ene is de vrijheidsstrijder van de andere.”

Grimonprez: “De terrorist is een figuur die het systeem goed uitkomt, hij voedt de wapenwedloop. Hoe pervers dit is zit reeds in Dial H-I-S-T-O-R-Y waar ik toonde hoe in de jaren 80 kapers maanden het nieuws beheersten terwijl de regering Reagan ongemerkt in Zuid-Amerika mensen liet doden met doodseskaders. Terrorisme is een spektakel dat meedraait in het politieke spel en gebruikt wordt door de media. CNN werd groot in de jaren ’80 met live reportages van terreurdaden. Het plaatste terroristen meteen op de kaart. Maar ook de nieuwszender.”

Oorlog, media, er is nog heel wat uit te spitten. Interesse?

Grimonprez: “Toen de producer me vroeg ‘ben je klaar om een film over oorlog te maken’ was mijn reactie ‘ik ben klaar om een film over liefde te maken’. Waarop hij zei: ‘dat is erger dan oorlog’. Laat maar komen.”

SHADOW WORLD: Johan Grimonprez, B-Den-USA 2016, 94′; met Eduardo Galaeno, Andrew Feinstein, Robert Fisk, David Leigh, Pierre Sprey, Helen Garlick; scenario Johan Grimonprez & Andrew Feinstein; fotografie: Nicole Mackinlay Hahn; muziek: Karsten Fundal; montage: Per Kiearkegaard, Pedro Collantes de Teran Bayonas; distributie Dalton Distribution; release 23 november 2016.

De film Shadow World zal op 5 maart 2017 vertoond worden op Canvas