De trieste realiteit van een land zonder geheugen

De verkiezing van de radicaal rechtse Iván Duque tot president doet veel Colombianen huiveren. Jo Vervecken is voor FOS in Latijns-Amerika, waar ze onder andere samenwerkt met progressieve middenveldorganisaties uit Colombia. Ze analyseert de situatie.

“Hier in Colombia is het niet Petro die verloren heeft in de tweede ronde (van de presidentsverkiezingen), maar ben ik het die verloren heeft. Ik die studeer in een openbare universiteit. Maar ook mijn grootmoeder die al jaren aan het wachten is op een pensioen, de mensen die maanden moeten wachten op een afspraak met een specialist, het leefmilieu, de boeren, de ouders van de jongeren die vermoord werden, mijn vrienden van de universiteit die vaak geen geld hebben om een koffie te kopen omdat ze alles uitgegeven hebben aan het inschrijvingsgeld, de kinderen van La Guajira die bijna nooit wat te eten hebben. Het is de empathie die verloor. Hier in mijn land, won vandaag de corruptie.”

Dit soort droevige berichten met een bittere noot, wisselen boodschappen van hoop af bij de acht miljoen volgelingen van de links-progressieve presidentskandidaat Gustavo Petro. Hij moest het afleggen tegen de 10 360 000 Colombianen die op de rechtse kandidaat Iván Duque stemden. Duque verpersoonlijkt voor progressieve Colombianen de corruptie, de oligarchie, de belangen van de grootgrondbezitters, het paramilitarisme, de oppositie van de vrede die voor vier jaar aan de macht zal zijn.

In dit land is een vervolg van politieke carrière van Uribe perfect mogelijk. In dit land is echt álles mogelijk.” – Nancy Rubio Lavao, verantwoordelijke voor gender en mensenrechten bij boerenfederatie FENSUAGRO

Anderzijds was het de eerste keer in de geschiedenis dat de keuze rechts-extreemrechts doorbroken is en er in de tweede ronde een linkse kandidaat opnam tegen een rechtse kandidaat die bovendien zoveel stemmen haalde. Wat kunnen we nu eigenlijk verwachten van Duque en wat kan de nieuwe alternatieve coalitie Colombia Humano hiertegen beginnen?

Sleutelposities verankeren

In de eerste plaats zal Duque en zijn partij, of beter gezegd de partij van ex-president en huidig senator Alvaro Uribe, ongetwijfeld sleutelposities verankeren. Zo zal Uribe zelf hoogstwaarschijnlijk op 20 juli de voorzitter worden van het nieuwe parlement. Dat ondanks de meerdere onderzoeken die lopen naar Uribe voor misdaden tegen de menselijkheid en de getuigenissen van ex-paramilitairen over de band tussen Uribe en de paramilitaire groepering Autodefensas.

Daarnaast zal Duque José Felix Lafaurie benoemen tot minister van Defensie. Hij is nu voorzitter van de Nationale Federatie van Veeteelthouders, ex-viceminister van landbouw en hevig tegenstander van de teruggave van door paramilitairen onteigend land aan de kleine boeren.

Net na de verkiezingen bracht de paramilitaire groepering Aguilas Negras, een pamflet in omloop met de volgende boodschap: “Dood aan de medewerkers die zich leiders noemen en volgers van de campagne van rebel Gustavo Petro, Colombia Humana.. Wij weten hoe ze campagne hebben gevoerd voor de idioot en rebel Petro en op de slechte weg zijn. Als ze de doden niet in hun graven willen vervoegen, dan kunnen ze beter ver weg gaan. Ze hebben 48 uur tijd om van de kaart te verdwijnen, anders worden ze militair doelwit, ze zullen lood krijgen.”

De toon is gezet.

Vredesakkoorden aanpassen

Wat je belooft in je campagne, moet je ook doen, verkondigt Duque. Hij zal ongetwijfeld de in november 2016 ondertekende vredesakkoorden aanpassen. Hij zal proberen te vermijden dat leden van de FARC in het parlement gaan zetelen. Het stuk over landteruggave aan kleine boeren zal herzien worden en de rechtvaardige verdeling van de landbouwgronden zal worden tegengehouden. Dat komt de grootgrondbezitters immers niet goed uit.

Ook de overgangsrechtbank is voor de Uribisten een doorn in het oog. Een speciaal gerechtshof zou de hoofdverantwoordelijken berechten voor de gruwelijkste misdaden tijdens het gewapend conflict, zodat er geen sprake van straffeloosheid kan zijn. Het ziet er naar uit dat de Uribisten er geen belang bij hebben dat de waarheid aan het licht komt. In het parlement werd de stemming over het reglement van de overgangsrechtbank al uitgesteld, een eerste teken aan de wand. Niet verwonderlijk echter, wetende dat er na de verkiezingen een boel opportunisten die zogezegd achter de vredesakkoorden stonden, overliepen naar de partij van Uribe.

De overgang van oorlog naar vrede in Colombia verloopt niet probleemloos. Er is de dreiging van de gewapende groeperingen die zich lijken te vermenigvuldigen, de drugseconomie en de gebrekkige toepassing van de vredesakkoorden. Toch hebben toch 8 miljoen Colombianen hun hoop hierop gevestigd. De politieke beweging FARC verklaarde dan ook openlijk Duque te willen ontmoeten, om hem te vragen zijn gezond verstand te gebruiken en de weg naar de vrede niet op te blazen.

Belastingen verlagen

Net als Donald Trump, beloofde ook Duque de bedrijfsbelastingen te verlagen om investeringen en de creatie van werkgelegenheid te stimuleren. Uribe probeerde dit in 2003 al uit, en in 2004 steeg het werkloosheidscijfer van 16,1% tot 17%. Ook de druk op de staatskas zal toenemen want de inkomsten zullen afnemen en het begrotingstekort zal oplopen. Het is duidelijk wie daar beter van zal worden. Maar wie zal daar voor opdraaien? De werknemers? Zal er geknipt worden in het overheidsbudget voor gezondheid, voor onderwijs? Die vrees leeft alleszins.

Met de verkiezing van Duque zet Colombia zijn deuren nog net iets meer open voor de inmenging van de Verenigde Staten in Zuid-Amerika. Onder het mom van de strijd tegen de drugshandel bouwde de VS Colombia uit tot een strategische militaire uitvalsbasis. Dat vormt een gevaar voor de hele regio en vooral voor landen die niet in de Noord-Amerikaanse pas lopen. Hiermee gepaard gaat de terugtrekking van Colombia uit soevereine regionale integratieprocessen zoals UNASUR, de Unie van Zuid-Amerikaanse Naties, die in april 2018 werd aangekondigd. Reden genoeg om zich zorgen te maken.

Wat staat de rijzende alternatieve macht in Colombia te doen?

Middenveldorganisaties en linkse groepen staan voor de uitdaging om de eenheid van de democratische en progressieve krachten in de departementen en gemeenten verder uit te bouwen, om kandidaten voor te bereiden voor de regionale verkiezingen van oktober 2019.

Colombia Humana is een belangrijke coalitie. Wij hebben niet verloren. We hebben aan waardigheid gewonnen. De boeren zullen hun strijd voortzetten.” – Eberto Diaz, voorzitter van de Colombiaanse boerenvereniging FENSUAGRO

De kaart van Colombia kleurt rood in de gebieden met een extreem hoge kwetsbaarheid in de overgang naar de vrede. Het zijn niet toevallig die gebieden waar massaal voor de vredesakkoorden gestemd werd in het referendum van 2016 (gele kleur). Het zijn evenmin toevallig die gebieden waar massaal voor Petro is gestemd op 17 juni (paarse kleur). Het is daar waar een verkiezingsoverwinning in oktober 2019 mogelijk is.

Sociale druk en mobilisatie zal hard nodig zijn om de hierboven intenties van de Uribisten de kop in te drukken. Internationale waakzaamheid en solidariteit ook. In eerste instantie om de corruptie een halt toe te roepen, bijvoorbeeld via het volksreferendum over anticorruptie op 26 augustus.

Auteur: Jo Vervecken