Misschien eerst toch nog even het geheugen opfrissen. N-VA en CD&V willen een Copernicaanse revolutie. De federale staat mag niet langer het centrum van het politieke heelal zijn. Het zwaartepunt moet bij de deelstaten liggen. Bart De Wever had het vrijdagavond in Terzake over een ‘systeemverandering’.

Zo’n omwenteling bestaat uit twee bewegingen. Er moeten bevoegdheden worden overgeheveld en de financiering moet omgekeerd worden. Nu is het de federale overheid die belastingen int en dan een deel daarvan uitdeelt aan de regio’s. Na de revolutie zou dat omgekeerd zijn.

15 miljard nieuwe bevoegdheden

Bart De Wever en Elio Di Rupo hebben afgesproken om eerst over de overheveling van bevoegdheden te onderhandelen. De onderhandelaars zouden het uiteindelijk eens zijn geraakt over een pakket ter waarde van 15 miljard euro dat naar de regio’s zou gaan. Dat is een aanzienlijke som. Dat zou betekenen dat de regio’s voortaan over meer middelen beschikken dan het federale niveau. 

Maar zitten er in het pakket wel voldoende vette vissen (de term komt van Bart De Wever)? Om te weten wat De Wever bedoelt met een ‘vette vis’, moet je zijn visie op dit land kennen. “Vlaanderen is gemiddeld rechtser en meer ondernemingsgericht dan Wallonië”, schreef hij eind 2007.

Wat is een ‘vette vis’?

Een vette vis is dus een bevoegdheid waarmee je een rechtser en meer ondernemingsgericht beleid kan voeren in Vlaanderen. De overheveling van het doelgroepenbeleid in de werkloosheid komt wellicht het dichtst in de buurt. De regio’s zouden voortaan zelf kunnen bepalen welke doelgroepen in aanmerking komen voor een vermindering op sociale lasten.

De regionalisering van de kinderbijslag is dat niet. Voor het eerst wordt zo wel een stuk van de sociale zekerheid losgewrikt, maar het is net het stuk waarmee je minst beleid kan voeren. Of het nu Vlaanderen of de federale overheid is die maandelijks die cheque opstuurt naar de ouders, dat maakt eigenlijk weinig verschil. Het is alleen symbolisch belangrijk: voortaan wordt de hoogte van de kinderbijslag bepaald door de plaats waar het kind woont.

Wat is dan wel een vette vis? Politicoloog en N-VA-huisideoloog Bart Maddens schreef daarover daags na de verkiezingen: “Als men een staatshervorming wil realiseren die qua omvang min of meer in verhouding staat tot de verkiezingsoverwinning van de Vlaams-nationalisten, dan zal men onvermijdelijk moeten raken aan die ene vette brok die nog overblijft op het federale niveau: de sociale zekerheid.”

“Niet raken aan de sociale zekerheid”

De sociale zekerheid dus: de pensioenen, de werkloosheid en de gezondheidszorg. Op die terreinen kan een rechtse en ondernemingsgerichte politicus pas echt zijn gram halen. Alleen dreigen de Vlaams-nationalistische hemelbestormers daar te botsen op de vakbonden. Het ABVV en het ACV en ook het ACW, de koepel van christelijke werknemersorganisaties hebben de grenzen tot waar een staatshervorming mag gaan altijd netjes afgelijnd. Er mag niet geraakt worden aan de sociale zekerheid, aan het arbeidsrecht en het collectief overleg. Zo staat het al enkele jaren in hun respectieve memoranda. Als daaraan geraakt wordt, zou het wel eens snel gedaan kunnen zijn met hun bescheiden opstelling.

N-VA en de Vlaamsgezinde krachten binnen CD&V kunnen voorlopig niet veel meer doen dan “de vezels uit het weefsel” (de uitdrukking is van ACV-voorzitter Luc Cortebeeck) van de sociale zekerheid trekken. Morrelen en wrikken aan het systeem tot er ooit belangrijke pijlers onderuit gaan. Maar dat is een werk van lange adem.

Als het niet kan via de overheveling van bevoegdheden, moet het maar via een revolutie op vlak van de financiering, denken CD&V en N-VA. Zo komen we bij die bewuste discussie over de hervorming van de financieringswet. Ironie van de zaak: de overheveling van bevoegdheden mag dan wel onbevredigend zijn, ze zorgt wel voor het breekijzer om het nu ook over de financieringswet te hebben. De federale overheid verliest namelijk nog eens 15 miljard die rechtstreeks naar de regio’s vloeit en wordt daardoor stilaan wel zeer armlastig. De basis om de sociale zekerheid overeind te houden en ook nog eens 25 miljard euro te vinden om het gat in de begroting te dichten, wordt zeer smal.

Fiscale autonomie

N-VA is voorstander van de totale fiscale autonomie, maar stelde al in 2008 een stapsgewijze aanpak voor: “We pleiten voor een systeem van concurrerende belastingen, waarbij de grondslag federaal blijft en er op het federale niveau een basistarief gehanteerd wordt. De regio’s kunnen dan autonoom beslissen welk tarief ze daar bovenop willen heffen. Dit zorgt voor de nodige responsabilisering.”

De regio’s kunnen zo zelf de hoogte van de personen- en de vennootschapsbelasting bepalen. ‘Rechtse en ondernemingsgerichte’ politici kunnen dan de vennootschapsbelasting verlagen en eventueel de personenbelastingen laten evolueren richting vlaktaks. De fiscale concurrentie die al in Europa bestaat, zou dan ook binnen de grenzen van België mogelijk worden.

“Maar de Franstaligen wensen geen fiscale autonomie”, stelde Bart De Wever vrijdagavond vast in Terzake. En ook aan Vlaamse kant loopt niet iedereen warm voor fiscale autonomie. En dus is er geen akkoord. Met wat nu op tafel ligt, kan De Wever nog niet zijn rechtsere en ondernemingsgerichte beleid voeren in Vlaanderen.

Als de Franstaligen, SP.A en Groen! een akkoord willen met N-VA zullen ze op één van die terreinen moeten toegeven: een regionalisering van onderdelen van de sociale zekerheid of fiscale autonomie. Beide toegevingen zorgen voor een dynamiek die onvermijdelijk leidt naar nieuwe communautaire spanningen en een verdere verwijdering tussen de twee delen van dit land.

Brussel

Daarbovenop komt nog eens de zeer complexe situatie van Brussel. Het Brussel-debat doorkruist alle andere discussies. Zo willen de Franstalige partijen en ook SP.A en Groen! dat de kinderbijslag naar de gewesten gaat, dus ook naar Brussel.

CD&V en N-VA houden echter vast aan de vijf resoluties van het
Vlaams Parlement. De resolutie over Brussel vraagt een meer ondergeschikt statuut voor het hoofdstedelijk gewest.

De al eerder vernoemde Bart Maddens schreef daarover vlak na de verkiezingen van 13 juni: “Bijkomende financiering voor Brussel is volgens de resoluties enkel aanvaardbaar indien de twee gemeenschappen mee kunnen beslissen over de aanwending van deze middelen. Dit zou voor de Vlaamse partijen hoe dan ook een breekpunt moeten zijn. Als Brussel geen ondergeschikt statuut krijgt, dan betekent elke bevoegdheidsoverdracht naar de gewesten (bijvoorbeeld van het arbeidsmarktbeleid) tegelijkertijd een versterking van Brussel als volwaardig derde gewest. De Vlamingen moeten weigeren om het institutionele monster dat Brussel is nog meer te voederen met bevoegdheden en middelen.”

Een stabiele regering vóór de herfstvakantie of vóór nieuwjaar? De weddenschappen zijn open.