“Het idee voor de campagne #21daysagainstracism komt van het feit dat België al 21 jaar wacht op een Interfederaal Actieplan tegen Racisme, sinds de conferentie van Durban in 2001”, vertelt Daisy Van de Vorst, communicatiemedewerker bij NAPAR. Die conferentie vond in 2001 plaats in Durban binnen het kader van de Verklaring en het Actieprogramma van de Wereldconferentie tegen Racisme, waar ons land zijn engagement uitsprak voor een nationaal actieplan tegen racisme.

“We zijn nu 21 jaar en veel beloftes verder, maar er ligt nog steeds niets concreet op tafel. Wij voelen totaal geen besef van urgentie bij onze politici, dus besloten we de draagkracht van de NAPAR-coalitie te blijven benutten en op tafel te kloppen met de boodschappen uit ons memorandum.”

Dat memorandum is een reeks aanbevelingen waarvoor de coalitie de afgelopen jaren non-stop heeft gepleit, met zowel transversale aanbevelingen als aanbevelingen per thematiek. Thematisch gaat het meer specifiek over de strijd tegen racisme in cultuur, sport, politiek, migratie … “Het is niet de bedoeling dat er aan cherry picking wordt gedaan, wel dat onze aanbevelingen integraal worden overgenomen”, gaat Daisy verder.

“Personen met een niet-Belgische, etnisch-culturele achtergrond vallen totaal uit de boot. Het begrip veiligheid is voor hen niet van toepassing.”

Amina en Daisy vertolken de stem van de grote NAPAR-coalitie, die meer dan 65 middenveldorganisaties telt. Ze wijzen op de jarenlange nalatigheid vanuit de overheid in het opnemen van haar verantwoordelijkheid om ál haar burgers te beschermen. “Personen met een niet-Belgische, etnisch-culturele achtergrond vallen totaal uit de boot. Het begrip veiligheid is voor hen niet van toepassing.”

Daarom besloot het brede antiracistische middenveld in 2018 de handen in elkaar te slaan en het werk dat de regering voor bekeken houdt, dan maar zelf te doen. Zo wordt sinds drie jaar hard gewerkt aan een duidelijk actieplan tegen racisme.

Amina Adebisi, Brussels Parlement. Bron: NAPAR

21 jaar, 21 dagen tegen structureel racisme

“Omdat ons land al 21 jaar wacht op de aanpak van structureel racisme en 21 maart elk jaar in het teken staat van Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie, kwamen we met het idee voor deze campagne. We zetten dagelijks, van 1 maart tot vandaag, 21 maart, een coalitielid van NAPAR in de kijker, die een statement uit over structureel racisme.”

De verschillende leden van de coalitie willen op die manier duidelijk maken, door diverse stemmen te laten klinken, dat het niet om één onderdrukte groep gaat, maar over systematisch en structureel racisme tegenover verschillende minderheden.

“Zwarte mensen worden systematisch gediscrimineerd, daarnaast heb je ook islamofobie- en haat, Romafobie …”, vertelt Daisy. “We betreuren de verdeel-en heerstactiek die vaak door de overheid gehanteerd wordt, waarbij ze de verschillende soorten strijd tegen racisme uit elkaar halen en tegen elkaar opzetten.”

“NAPAR is een verenigd blok van tientallen organisaties, een historische coalitie die over de taalgrenzen heen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië werk verricht. Dat is heel krachtig en die kracht hebben we geprobeerd over te brengen via de campagne.”

Belang van actieplatformen tegen racisme en discriminatie

Daisy en Amina verwijzen ook naar Platform 21/03, een coalitie van tientallen organisaties die zondag 20 maart in 15 Belgische steden op straat kwam tegen racisme en die ieder jaar campagne voert tegen racisme en discriminatie. “Dit jaar focust Platform 21/03 op drie centrale thema’s: onderwijs, publieke ruimte, werken en wonen. Ook het actieplatform #PraktijktestenNU gaat de strijd aan tegen discriminatie in het algemeen, maar focust zich specifiek op de woon-en arbeidsmarkt.”

“Die platforms zijn heel belangrijk voor NAPAR, omdat wij niet alles zelf kunnen doen. Wij kunnen niet én pleiten voor een actieplan én op straat komen én daarboven ook nog eens systematisch benadrukken hoe belangrijk praktijktesten zijn in de strijd tegen racisme.

Praktijktesten maken wel deel uit van ons memorandum van aanbevelingen, maar #PraktijktestenNU focust zich énkel daarop, wat enorm noodzakelijk is omdat dat momenteel het grootste structurele probleem is in ons land”, vertelt Amina.

“Politici blijven ons steeds vragen om te bewijzen dat racisme überhaupt bestaat en in onze samenleving aanwezig is.”

“Als het over racisme gaat in België, speelt ons land eigenlijk een kat-en-muisspel. We blijven voortdurend werken aan het actieplan, maar stoten steeds tegen dezelfde blokkades. Politici blijven ons steeds vragen om te bewijzen dat racisme überhaupt bestaat en in onze samenleving aanwezig is.”

Om aan die wens te voldoen, baseert de coalitie zich dan op academische onderzoeken. “Zo gebruiken we bijvoorbeeld de resultaten van het onderzoek van Pieter Paul Verhaeghe in de stad Gent. Die praktijktesten op de Gentse woningmarkt werden twee à drie jaar geleden uitgevoerd en de cijfers van die onderzoeken moeten we dan doortrekken voor héél België, terwijl dat niet accuraat is.

Bovendien is het echt onbegonnen werk om alle cijfers en bewijzen van racisme in verschillende beleidsdomeinen voortdurend aan te tonen voor héél ons land.”

Weinig structurele verandering tegenover 40 jaar geleden

Amina Adebisi Odofin en Daisy Van de Vorst werken samen met oudere generaties, die zelf heel actief waren in de Franse organisatie ‘SOS Racisme’ die vanaf de jaren 80 strijd voerde tegen racisme en antisemitisme, en vooral discriminatie in het algemeen.

Zij lanceerden de slogan ‘Ne touche pas à mon pote!’ (‘Kom niet aan mijn vriend!’), voornamelijk in de strijd voor integratie en inclusie van Fransen van Noord-Afrikaanse afkomst. “Die oudere generatie ziet heel weinig verandering ten opzichte van tientallen jaren geleden. Het enige dat veranderd is, is het feit dat we steun krijgen vanuit Europa.”

De Europese Unie financiert NAPAR omdat België er zelf geen prioriteit van maakt. Dat vinden de NAPAR-leden frappant, omdat in ons land de Europese instellingen gevestigd zijn. “Als wij de basismensenrechten al niet meer kunnen garanderen, het land van de Europese instituten, met wat zijn we dan eigenlijk bezig?”, vraagt Amina zich af.

België hinkt achterop, internationale gemeenschap luistert wél

België loopt achter op zijn buurlanden. Er wordt in ons land heel weinig data bijgehouden wat betreft etnisch profileren, terwijl andere landen zoals Portugal al bezig zijn met hun tweede of derde actieplan tegen racisme. “We weten niet hoeveel mensen met migratieachtergrond de politie dagelijks tegenhoudt omwille van hun etniciteit.”

“De VN heeft België in 2021 al een paar keer op het matje geroepen over het politiegeweld in ons land.”

“Daarom proberen we met behulp van de campagne duidelijk te maken dat racisme een serieus en structureel probleem is, omdat politici het bestaan of de aanwezigheid daarvan steeds in twijfel trekken. Ze versnipperen de strijd tegen verschillende vormen van discriminatie en doen tegelijkertijd alsof hun neus bloedt”, aldus Amina en Daisy.

Hoewel ons land het in de strijd tegen racisme niet goed doet, luistert de internationale gemeenschap wél. “De internationale gemeenschap heeft het wel door. De VN heeft België in 2021 al een paar keer op het matje geroepen over het politiegeweld in ons land, met de boodschap dat we daar dringend structureel iets aan moeten doen. Zoals bijvoorbeeld het verzamelen van etnische data en het systematisch uitvoeren van praktijktesten”, vertelt Amina.

Amina Adebisi Odofin pleit voor de implementatie van het Interfederaal Actieplan tegen Racisme in ons land, Brussels Parlement. Bron: NAPAR

Daisy gaat daarop verder en betreurt ten zeerste dat het werk van NAPAR, en ook campagnes zoals #21daysagainstracism steeds gematerialiseerd worden ten gunste van de imago’s van de verschillende politieke partijen, en gebruikt worden als een speelbal.

“Het reduceren van racisme tot op het individuele niveau is een totale ontkenning van structureel en systematisch racisme in ons land.”

“Met de campagne willen we ons eigen verhaal vertellen. We hebben al gepleit in het parlement, maar dat heeft niets uitgehaald. De overheid voert campagnes over racisme op individueel niveau, alsof het niet een systemisch fenomeen is dat diep doorgedrongen zit in onze instituties en tot op elk niveau van onze samenleving.” Het reduceren van racisme tot het individueel niveau is, zo benadrukken Amina en Daisy, “een totale ontkenning van structureel en systematisch racisme in ons land.”

Het Interfederaal Actieplan tegen Racisme

“Ons memorandum is een reeks aanbevelingen waarvoor we de afgelopen jaren hebben gepleit. Er zijn zowel transversale aanbevelingen als aanbevelingen per thematiek. Die thema’s hebben betrekking op racisme en discriminatie in cultuur, sport, politiek, migratie …

Het is de bedoeling dat die aanbevelingen integraal worden overgenomen, en absoluut niet dat er aan cherry picking wordt gedaan. Je kan niet het ene aannemen en het andere niet”, benadrukt Daisy sterk.

“Daarom organiseren we het actieplan ook op interfederaal niveau, we kunnen niet anders dan een Belgische, nationale coalitie vormen over de taalgrenzen heen, want racisme stopt niet aan die grenzen. En ook, zoals Amina zegt, worden bepaalde beleidsthema’s op federaal niveau geregeld, en andere weer op gewestelijk niveau. Je hebt dus verschillende actiepunten nodig die federaal verankerd zijn.”

Mentaliteitswijziging nodig, racisme is structureel

Amina voegt daar nog aan toe dat het ook over een mentaliteitswijziging gaat. “Onderzoek holt altijd de realiteit achterna, we moeten altijd maar bewijzen en uitleggen wat racisme is, terwijl het een dagelijks geleefde realiteit is voor veel mensen. Als we al niet naar getuigenissen kunnen luisteren en die vervolgens serieus nemen en ermee aan de slag gaan, waar zijn we dan mee bezig?”

Wél kunnen onderzoekers vanuit hun academisch privilege, zeker als witte onderzoekers, druk uitoefenen en iets betekenen. Zo werd voor het actieplan het onderzoek van Laura Westerveen gebruikt, dat voor NAPAR heel belangrijk was.

Onderzoek toont aan dat er systematisch naar individuele tekortkomingen van minderheden wordt gekeken, terwijl geen rekening wordt gehouden met structurele, etnische ongelijkheden.

“Uit het onderzoek van Westerveen bleek dat, in Belgische maar ook Duitse beleidsteksten, er systematisch naar de individuele tekortkomingen van migranten en minderheden wordt gekeken, terwijl er geen rekening wordt gehouden met de structurele, raciale, etnische ongelijkheden die doorwerken op allerlei vlakken (sociaal, economisch, etc.).”

Die structurele ongelijkheden worden stilgezwegen, waardoor het concept van structureel racisme totaal niet erkend wordt. “Het wordt altijd teruggedrongen tot op het interpersoonlijke en individuele niveau: in het beleid, in de volksmond, in de communicatie … En dat probeerden we met deze campagne aan te kaarten. Als onderzoek dat zelfs aantoont, dan kunnen politici toch niet anders dan ernaar luisteren?”

Belang van middenveld in Actieplan tegen Racisme

Amina benadrukt dat structureel racisme niets nieuws is, ook al willen beleidsmakers ons dat, zelfs na de Black Lives Matter-protesten, doen geloven. “Het middenveld trekt al vijftig jaar aan de mouw van de beleidsmakers over een plan tegen racisme, dat zo noodzakelijk is.”

“Belangrijk om te vertellen is ook dat het actieplan niet enkel gaat over het aantonen en bestraffen van racisme, maar ook over diversiteit in bepaalde beleidsdomeinen. Bovendien, als er een plan komt verwachten we dat het middenveld systematisch betrokken wordt en dat zij een actieve rol zouden blijven spelen in een soort van onafhankelijk opvolgingscomité.”

Over hoever het nu staat met het Actieplan tegen Racisme, zijn de NAPAR-leden Amina en Daisy niet optimistisch. “We maken ons zorgen, want we weten niet hoe het zit en hoe ver de regering met het plan staat.

We vormen een coalitie van meer dan 65 middenveldorganisaties die zich allemaal afvragen waar hun bloed zweet en tranen van de voorbije drie jaar naartoe zijn gegaan. De regering zegt dat ze ermee bezig zijn, maar de datum voor een concrete beslissing of antwoord wordt steeds uitgesteld. Het is te hopen dat deze datum wordt verlegd omdat ze er hard aan werken.”

Op de Instagrampagina van de NAPAR-coalitie kan je de statements over structureel racisme lezen. Hier kan je het memorandum lezen, de rode draad in de strijd tegen racisme van de coalitie.