Crisis in het ‘Land of Hope and Glory’

De afgelopen maand trokken heel wat Amerikanen om verschillende redenen naar hun bankkantoor om de financiële band met hun grootbank door te knippen. Er heerst onvrede over de rol van banken in het creëeren van de zeepbel in de huizenmarkt en de financiële crisis van 2008, waar de burger voor mag opdraaien. Burgers die in hun ‘Land of Hope and Glory’ een slabakkende economie, uit hun huis gezette mensen en scherp stijgende armoede aantreffen.

De meer directe aanleiding was het feit dat de Amerikaanse grootbanken hun klanten plots extra kosten aanrekenden. Volgens de Dodd-Frank wet, waarin vorig jaar nieuwe regels voor de Amerikaanse financiële sector vastgelegd werden, mogen banken handelaars geen kosten meer aanrekenen voor betalingen met bankkaart. De banken schoven die kost op hun beurt door naar de klant. Zo rekende Bank of America sinds 29 september 5 dollar per maand extra aan voor het gebruik van een gewone bankkaart. Andere banken volgden.

Dit was de druppel die voor veel mensen de emmer deed overlopen. Zo ook voor Kirsten Christian, een 27-jarige galeriehouder uit Los Angeles die op de nieuwe maatregel van Bank of America reageerde door een Facebook-actie op poten te zetten en iedereen aanmoedigde bij de grote banken weg te gaan en naar Credit Unions over te stappen. Ze is ervan overtuigd dat “het land uit de door grootbanken gecreëerde economische miserie kan geraken als mensen hun geld weghalen bij de grote banken en in lokale non-profit kredietinstellingen onderbrengen.”

Senator Richard J. Durbin, die het voorstel lanceerde om banken te verbieden handelaars kosten aan te rekenen voor betalingen met bankkaart, schaarde zich achter het initiatief: “Stem met je voeten. Verlaat die grootbank en stop je geld in een bank of Credit Union die geen 5 dollar aanrekent voor een doodgewone bankkaart”. Maar de bal ging pas echt aan het rollen toen Occupy Wall Street zijn schouders onder de actie zetten en mee opriep om tegen 5 november naar een Credit Union te verkassen.

Wat zijn Credit Unions?

Ze zijn ontstaan in de jaren ’30 van vorige eeuw om betaalbaar krediet beschikbaar te maken en zuinigheid te promoten door middel van een nationaal systeem van non-profit coöperatieve kredietinstellingen. Credit Unions verschillen van banken en andere financiële instellingen doordat de rekeninghouders, de klanten, ook mede-eigenaars zijn en hun bestuur verkiezen volgens het systeem van één stem per persoon. Dit in contrast met de beursgenoteerde bank waarbij elk aandeel één stem heeft (zoiets als het algemeen enkelvoudig stemrecht versus het cijnskiesrecht van de 19de eeuw waarbij mensen met meer bezit meerdere stemmen konden uitbrengen – maar dan op economisch vlak).

Credit Unions zijn ook gericht op het lokale niveau, hebben als doel aan gemeenschapsontwikkeling te doen en rekenen lagere kosten aan dan banken. In 2009 telden de 7.700 credit unions meer dan 91 miljoen leden en beheerden zij 6,7 procent van het kapitaal van Amerikaanse gezinnen, een marktaandeel dat stabiel is gedurende de laatste 25 jaar.

… en bij ons?

In Europa zijn Credit Unions sterk ingeworteld in het Verneigd Koninkrijk en Ierland. In België bestaan er geen Credit Unions. Vroeger waren er een aantal coöperatieve banken, maar die zijn overgekocht en opgegaan in grote, beursgenoteerde banken. Er zijn verschillende middenveldorganisaties die de mogelijkheden bekijken om de draad terug op te pikken en een coöperatieve bank op te richten. In deze context van concentratie in de financiële sector zijn er wel enkele kleinere spelers zoals Triodos, VDK en OBK die een meer duurzame koers varen. (ZIe ook bij artikels hieronder)

Walk on the bank

Op 5 november werden er aan sommige bankkantoren acties gehouden en gingen mensen onder luid tromgeroffel richting loket om hun rekening op te zeggen. Bij Credit Unions was het dan weer aanschuiven om een nieuwe rekening te kunnen openen. CUNA, de nationale associatie van Credit Unions, schat dat er sinds eind september 650.000 nieuwe leden zijn bijgekomen. Dat is meer dan het aantal nieuwe leden van heel 2010 (600.000), terwijl er in een ‘gewone’ maand maar 80.000 klanten bijkomen. Deze nieuwe leden zetten 4,5 miljard dollar op hun kersverse rekeningen. Al voor de deadline verstreek, lieten actievoerders weten dat 5 november slechts een symbolische dag is en dat “elke dag een goede dag is om van bank te veranderen”.

Recent bereikte het Bank Transfer Day virus ook enkele lokale overheden. De steden Seattle en Portland denken eraan om hun fondsen bij banken weg te halen en bij credit unions te plaatsen. Ook in de staat New Mexico lopen ze warm voor Credit Unions. Daar werd vorige week een wet unaniem goedgekeurd die het mogelijk maakt om tussen de 2 en de 5 miljard dollar aan fondsen van de grootbank richting Credit Unions en kleine banken te versluizen.

Als we het voorlopige bilan opmaken langs de kant van de grootbanken, valt Bank Transfer Day te omschrijven als een ‘Walk on the bank’. In tegenstelling tot zoals dit bij een ‘Run on the bank’ het geval is, waarbij banken failliet gaan doordat klanten allemaal tegelijkertijd hun geld afhalen, kwam er geen Amerikaanse grootbank in gevaar. Volgens ABC news zijn er bij de grote Amerikaanse banken 1 miljoen rekeningen gesloten. Daarnaast heeft hun imago ook een ferme deuk gekregen.

Enkele Amerikaanse grootbanken – Bank of America, Citibank, Wells Fargo, … – kwamen dan ook terug op hun pasgenomen maatregelen en schroefden de extra kost terug. Dit bleek echter doorgestoken kaart te zijn: In de nasleep van de poging van banken om hun gezicht te redden, publiceerde de New York times een uitgebreid artikel over hoe vindingrijk banken zijn om onopgemerkt allerhande kosten aan de klant aan te rekenen. Richard K. Davis, CEO van U.S. Bancorp, gaf inzicht in de bekommernis van banken om de kosten voor hun klanten te drukken toen hij op een conferentie voor investeerders het volgende zei: “We zullen zien of klanten klagen en weggaan of gewoon klagen.”

Volgens het consultingbedrijf cg42 (dat vaak in opdracht van de grote Amerikaanse banken werkt) wordt er in 2012 185 miljard dollar spaargeld van klanten bij grote banken weggehaald.

Frank Vanaerschot

Frank Vanaerschot is medewerker van Netwerk Vlaanderen