De 32-jarige Carrillo behoort tot de Grupo de Artesanos Nativos de Baja California (Groep van Inheemse Ambachtslieden van Baja California), die in 2004 werd opgericht en meer dan 140 leden telt uit de Kumeyaay, Papai, Kiliwa en Cucapá-gemeenschappen in Baja California, een deelstaat in het noordwesten van Mexico. Carrillo behoort tot de Kumyaay-gemeenschap.

“Vroeger moesten ambachtslieden wachten tot er iemand langskwam om hun producten te kopen”, zegt Javier Javier Ceceña, directeur van het Instituut voor Inheemse Culturen van Baja California. “Het duurde vaak lang voordat er iemand kwam opdagen die een van de artikelen kocht tegen erg lage prijs. Dus hebben we ons georganiseerd.”

De Grupo de Artesanos Nativos de Baja California is een van de voorbeelden van hoe inheemse groepen in Mexico hun vaardigheden en tradities gebruiken om hun cultuur te beschermen en een beter inkomen te verwerven.

Tradities
In de stad El Tajín in het zuidoosten van de deelstaat Veracruz, organiseerden Totonaca-indianen zich in 2006 om hun werk en de marketing en sales rond te producten te verbeteren. “Het doel was om deze vrouwen duidelijk te maken dat ze veel talent hebben en prachtige dingen maken. Maar daarvoor hadden ze iemand nodig met de blik van een buitenstaander, en moesten ze nieuwe markten aanboren”, zegt Jessica Ramos, commercieel vertegenwoordiger van Cerámica de El Tajín.

Het Cerámica-project telt vier pottenbakkerijen, familiebedrijven, waar vijfentwintig mensen werken, meestal vrouwen. Een van de voorwaarden is dat elke werkplaats een vrouw aan het hoofd moet hebben.

Grupo de Artesanos Nativos de Baja California en Cerámica de El Tajín houden de artistieke tradities levend die van generatie op generatie werden overgebracht en waarbij grondstoffen uit de omgeving worden gebruikt.

De traditionele vaardigheden in Baja California richten zich op het vlechten van manden, pottenbakken en het vervaardigen van pijlen, bogen, riemen, sjerpen, tassen, portemonnees, kettingen, lijsten en decoratieve ornamenten. De Totonaca-keramisten maken borden, potten, kandelaars, plantenbakken, kruiken en allerlei andere producten.

Kunstmarkt
Mexico is het Latijns-Amerikaanse land met de grootste inheemse bevolking. Naar schatting is 12 tot 30 procent van de bevolking van 110 miljoen mensen inheems. De laagste schatting is gebaseerd op het aantal mensen dat daadwerkelijk een inheemse taal spreekt. De rest van de bevolking is van gemengd Spaans, Amerikaans/Indiaanse afkomst.

“Het is voor de vrouwen erg motiverend om samen te werken en te zien dat producten kwalitatief beter worden”, zegt Ramos. Cerámica de El Tajín heeft steun gekregen van Tenaris Tamsa, een Mexicaanse producent van metalen pijpen, en van de Escuela Mexicana de Cerámica (Mexicaanse School voor Keramiek).

De ambachtsvrouwen gaan met hun producten naar regionale beurzen. De Totonaca-indianen verkochten vorig jaar meer dan 800 artikelen, goed voor 35.000 euro. Het Nationale Fonds voor de Promotie van Ambachtswerk (Fonart), een onderdeel van het ministerie van Sociale Ontwikkeling, wil meer producten op internet gaan aanbieden. Het ministerie werkt ook aan een wet die de producten moet beschermen tegen plagiaat.

Vorig jaar waagde Cerámica de El Tajín zich voor het eerst aan export. Van veertig artikelen die tentoongesteld werden in het Museum of Fine Arts in Houston (Texas), werden de meeste verkocht. “We willen graag dat de vrouwen nieuwe stukken ontwerpen en ze op de kunstmarkt brengen. Dat zou een grote kwalitatieve stap vooruit zijn”, zegt Ramos, die voorspelt dat de werkplaatsen nog dit jaar zelfvoorzienend worden.