John Holland geeft journalistieke tips, z’n visie op wikileaks en Afghanistan en verklaart de relatie tussen de VS en Israël. Holland is project manager bij het European Journalism Centre in Brussel. De Amerikaan studeerde in Europa, en was correspondent voor ondermeer CNBC Europe in Kosovo en in Irak tijdens de Eerste Golfoorlog.

TERREUR

De grote aanslagen zoals 9/11, Madrid en London lijken verleden tijd. Denk je dat de grote operaties van Al-Qaeda in het Westen voorbij zijn?
Ik ben misschien niet de beste persoon om daarover te oordelen. Maar wat ik weet uit verhalen die ik bracht over Al-Qaeda en andere groeperingen is dat er een grote bron van inspiratie is voor hen, die elke dag herbevestigd wordt. En ik denk dat als je het hoofd van Al-Qaeda doodt, er honderden klaarstaan om diens plaats in te nemen. Al-Qaeda is meer een concept dan een echte organisatie. Ze zeggen: ‘We houden er niet van dat ze in ons territorium rondbazuinen. Hier geld de Arabische invloed.’ Het gaat dus over territorium. Ik denk niet dat we er al klaar mee zijn. Al-qaeda of eender welke extremistische groep, waar ook ter wereld. Extremisme is aan het groeien. Er komt bewijs zowel uit de VS als uit de moslimwereld. Als journalist denk ik dat we zullen verslaggeven over onze eerste nucleaire explosie, ergens binnen de volgende vijf jaar.

Waarom blijft de VS Israël steunen in hun Midden-Oosten politiek? In Europa worden de wenkbrouwen regelmatig gefronst.
Amerika ziet Israel als de enige functionerende democratie in het Midden-Oosten. Maar wat de Israelische regering al vele jaren doet is niet bepaald democratisch. Eerder exclusief dan inclusief tegenover andere leden van de maatschappij. Het is een openlijk Joodse staat die voorrang geeft aan joodse belangen. En om die reden alleen al moet de VS voorzichtig zijn met hoe het omgaat met Israël. Voor de VS is het belangrijk om Israël te hebben als een speler in het Midden-Oosten waar ze mee kan praten, maar dat we zo gezellig zijn met hen heeft ons in veel problemen gebracht. Jaarlijks geven we zo’n 4 miljard dollar hulpsteun  aan Israël. En dat is nog maar het officiële bedrag. Aan Egypte geven we 3 miljard. Dat is ook belangrijk om te weten. Maar dat is dus niet echt een voorbeeld van goede democratie in het Midden-Oosten. Waarom doen we dat dan? Omdat er in Washington heel sterke lobbies zijn. De joodse lobby is een van de machtigste ter wereld. Dat is gewoon een statement, geen beschuldiging. Elke groep heeft het recht een belangenlobby te hebben. Het is gewoon zo dat de joodse lobby zeer effectief en succesvol is in het beïnvloeden van de Amerikaanse overheidsopinie, voor vele jaren al. En dat gaat niet vlug veranderen. Er zijn twee zekerheden in het Amerikaanse leven. Een is dat we veel schuld aan de Chinese overheid zullen blijven hebben. En de tweede zekerheid is dat we zullen doorgaan met onze steun aan Israël tot de laatste graad. Veel mensen denken dat we dit doen om democratie te beschermen in het Midden-Oosten. Maar het Midden-Oosten is nooit bepaald een democratische plaats geweest. En joodse democratie, of zionistische of israelische democratie is overdreven. Net zoals Britse, Amerikaans en Franse, democratie hun grenzen hebben. Het heeft te maken met belangen, niet zozeer met politiek.

BRINGING DEMOCRATIE

Het klinkt vredevol natuurlijk om democratie in de wereld te brengen. Maar heeft een land het recht om zich in de positie te zetten om dat aan de andere kant van de wereld te gaan opleggen?

We moeten die les opnieuw leren. Wanneer je aan de andere kant van de wereld opereert, elke dag met mensen werkt, hun echte problemen ziet, en je komt van duizenden kilometers vandaan en zegt: ‘dit is wat jullie nodig hebben,’ en we transplanteren dat van hier naar daar… dat zal niet slagen op lange termijn. Mensen hebben hun fierheid om het op hun eigen manier te doen. Maar het laat nog steeds veel ongemakkelijke vragen open, zoals:  waarom kiest de Irakese of Syrische maatschappij, die zo hoog opgeleid is, nog steeds voor systemen met autoritaire leiders die geen interesse hebben in democratieën of vrije pers. Die wel houden van commerciele belangen, maar niet van transparantie? Maar velen kiezen daar niet voor. Want ze willen niet leven in een democratie. Als je met iemand trouwt, wil jij of je partner aan je zijde iemand die evenveel te zeggen heeft als jij, of ben je iemand die liever de traditie heeft iemand langs zich te hebben die je zegt wat je moet doen. Die de wortel en de stok heeft om je te motiveren. Dus, ja, ik denk dat het Israelische voorbeeld aantoont dat het gaat om geopolitieke belangen die veel te doen hebben met zogenoemde ethische, religieuze waarden meer nog dan met een democratische drijfveer.

Maar om democratie te bekomen heb je ook functionele pers nodig en wetten nodig die dat kunnen garanderen. En voor wetten moet je een verkozen parlement hebben, en daarvoor moet je vrije verkiezingen hebben en daarvoor heb je monitors nodig van buitenuit die er op toezien dat de stammen en machthebbers in die regio’s de resultaten niet manipuleren. Dat geldt zowel voor Florida als voor Sudan, waar de verkiezingen voor vele jaren gemanipuleerd werden. Soms met grote tragedies als resultaat. Je moet dus een fundament opbouwen voor een burgerlijke samenleving. Als je Bush gelooft is het net dat wat hij wou doen in Irak. Irak had wetten. Wetten waar de VS het niet mee eens waren. We dachten dat ze niet democratisch genoeg waren. Want ze hadden die valse man, Saddam Hoessein die er de lakens uitdeelde. Maar als je geloofde dat het dat is wat ze echt wilden doen, democratie in het Midden-Oosten brengen. Dan moet je je de vraag stellen: hoeveel tijd en inspanning moet worden geweid om er zeker van te zijn dat de oliemaatschappijen in Irak en de militaire basissen dat die er blijven om de ‘juiste’ belangen te verdedigen? Je moet het geld volgen. Always follow the money!

Denk je dat de NAVO zal slagen in Afghanistan?
Het zal weer een mislukte ervaring zijn. Sommige individuen zullen een leuke herinnering hebben over hoe het was om met de NATO weer vele leuke Amerikaanse soldaten te hebben die iets goed deden voor de staat, maar die gedachte zal uitdoven. De taliban zullen terugkomen, net zoals de speciale drugsbelangen, de opiumhandel. Er zullen nieuwe discussies zijn over oliepijpleidingen en uiteindelijk zal de olie-industrie een deal sluiten met het taliban leiderschap. Net zoals de Bin Laden familie banden had met de Bush familie jaren geleden. De ‘lieve’ kant van de Bin Laden familie, de gerespecteerde kant.

IMMUNITEIT

U bracht verslag uit van de eerste Golfoorlog. Wil je niet liever terug ‘in the field’ zijn?
Absolutely, met een tweejarige dochter. No problem! (lacht). Neen. Ik ben er niet zeker van dat we op dit moment nog toegang hebben tot de echte verhalen. Waar het echte nieuws vandaan komt is het moeilijk geworden om te bewegen. Niet zoals tijdens de Eerste Golfoorlog, waar journalisten nog relatief gerespecteerd werden. Vandaag worden ze bezien als ‘agents’ van buitenlandse businesses, of politieke belangen. Als je werkt voor Amerikaanse media kan je niet eender waar opduiken,… Ze lezen in Afghanistan en Pakistan ook kranten en bekijken televisie. Ze weten wie we zijn. Iemand van Fox News die morgen opduikt in Karachi kan eindigen als Daniel Pearl, de Wall Street Journal correspondent die gevangen werd door de Pakistaanse Al-Qaeda en op video werd onthoofdMensen zoals Pearl en andere journalisten zijn heel moedig om naar zo’n plekken te gaan. Ondanks dat ze werken voor een organisatie die zichzelf The Wall Straat Journal noemt. Ik bedoel, wat betekent dat voor iemand op het platteland die een beetje naar school is geweest. Wat is die Wall Street Journal? Is het niet zo dat die Twin Towers in die fameuze Wall Street lagen? Het gaat over de machtige Amerikaanse snijpunten van business en zo’n zaken. Het gaat over corporate belangen. De krant is in bezit van Rupert Murdoch, dus Fox News, dat een unieke reputatie heeft. Denk je dat een normale Fox journalist naar Afghanistan gaat morgen en kan zeggen: hallo, ik ben van Fox News, kan ik met u praten? Dan zegt de man met de baard: hey, kom langs hier. En je ziet hem nooit meer terug. Hij wordt gemarteld op camera en dat wordt wereldwijd verspreid. Dus er zijn veel goede redenen om buitenland correspondent te zijn momenteel want er zijn veel goede verhalen daar, maar ze worden gevaarlijker om te vertellen. Toen ik in Sarajevo was in 1992 konden we al zien dat de Bosnische Serviërs niet veel van de Westerse media vertrouwden, ze geloofden niet dat die gebalanceerd waren. Ze vertelden ons vele verhalen over hoe gevaarlijk hun conflict was. Er waren de extreme moslimgevaren, gekke mensen die uw keel oversnijden in een paar seconden tijd. Nu blijken die verhalen ook te kloppen. Het is vandaag heel gevaarlijk om een journalist te zijn. Reporters Without Borders hebben daar een hoop verhalen over. Ik heb geluk gehad om dingen te kunnen zien toen journalisten nog een soort immuniteit hadden. Maar dat is verdwenen, zoals de ozonlaag. We hebben het niet meer.

“Je kan regeringen neerhalen, maar don’t fuck with the corporations!”

OCTOPUSSEN

De belangstelling rond Wikileaks lijkt wat weg te ebben. Maar waarom willen de VS Julian Assange zo graag arresteren?
Er zijn commerciële belangen in de VS en internationaal met sterke Amerikaanse invloed, die zeer bang zijn dat Mr Assange met de volgende ronde van onthullingen gaat komen, waarschijnlijk over een belangrijke Amerikaanse bank en haar bezittingen. En grote banken hebben zoals octopussen hun benen overal. Naar waar gaan die benen? Dat brengt ons bij Lowell Bergman, de onderzoeksjournalist die onder druk kwam te staan van de tabaksindustrie (film: The Insider – Al Pacino). Bergman zei ooit in een interview: ‘Je kan regeringen neerhalen, maar don’t fuck with the corporations!’ Waarom horen we niet meer verhalen over Gazprom. Waarom zien we niet meer onderzoeksanalyses over de grote movers en shakers in de energiebusiness? Wat met de FIFA en Sef Blatter? Hoe kwamen ze ertoe Rusland en Quatar te kiezen voor de organisatie van de volgende WK’s? Het onderzoek gedaan door BBC (panorama) naar Blatter en FIFA, raakte dat aan de commerciële kansen van het Verenigd Koninkrijk om te organiseren? En indien zo, welke druk werd er gezet op de BBC om zoiets nooit meer naar buiten te brengen? Ik zeg niet dat men erin slaagde, maar je mag er zeker van zijn dat er frustraties geweest zijn van ‘hey, you fucked up a great opportunity for us to get the worldcup’ met jullie stomme Panorama uitzending rond Blatter.’
Dus, volgens mij, moet de echte test nog komen. Als Wikileaks meer naar buiten brengt over General Dynamics, General Electric, Philips,…  dat is wanneer je meer te weten komt over hoe de VS staat op haar beleid om informatie neer te halen. Want het State Department kan altijd zeggen, zoals de Obama regering: ‘we zijn het niet eens met wat Wikileaks doet, dit is roekeloos.’ Ze gebruiken zeer interessante bewoordingen om te beschrijven wat wikileaks aan het doen was. Ze hebben hen niet als demonen willen aanwijzen. Maar als business belangen betrokken worden, en de volgende ronde van wikileaks effectief onthullingen brengt over een Amerikaanse bank, dan zal het interessant beginnen te worden.

Zijn er eigenlijk ook CIA cables gelekt?
Zo ver ik weet niet. Maar het is een goede vraag. Als iemand zou willen dat er dingen gelekt worden. Wie zijn dat dan, en waarom? Wat zijn hun belangen? Wie heeft er belang bij dat het State Department getoond wordt met de broek op de knieën? Tijdens de Bush regering hadden het State Department en Defensie verschrikkelijke gevechten. Tussen Donald Rumsfeld en Collin Powell. Grappig, je had een burger die Defensie bestuurde (Powell), en een militair (Rumsfeld) die civilian state department leidde. Dat was een interessante tegenstelling. Het punt dat ik probeer te maken is: je moet altijd het geld volgen. Je moet altijd de belangen volgen, de commerciële en politieke belangen. Er zijn zeer weinig situaties zoals wikileaks. Julian Assange werd niet plots op een ochtend wakker al denkend: ik denk dat ik deze documenten even ga dumpen op de markt, eens kijken wat er gaat gebeuren. Sommige mensen beschrijven hem als een anarchist die alles wantrouwt. Misschien is dat zo, maar als dat zo is zou hij zichzelf niet aangeven bij de autoriteiten. Want in essentie was hij de witte vlag aan het zwaaien voor de Britse regering.

AMERICA’S IMAGE

Er zijn dus bepaalde mensen die informatie aan de wereld willen geven over dingen die achter de gordijnen gebeuren. Maar nu toont Amerika eigenlijk dat ze geen ‘freedom of speech’ wil..
Amerika doet dit al lange tijd. Er zijn nog steeds veel mensen die geloven dat de VS een vrije en open pers hebben, maar die is in bezit van grote commerciële belangen, al 40 – 50 jaar domineren die het Amerikaanse leven en de media. De entertainment correspondentie (Newsweek, CNN) brengen zogezegd nieuws, maar men blijft volledig in de donker over wat er echt aan de gang is. ‘Love them or hate them’. Michael Moore deed ons een dienst door zo’n films te maken, die ons aan het denken zetten. Maar ik denk dat Amerika’s image in elk geval constant herbekeken moet worden, dat het nadenkt over wat het is. Wij (de VS) zijn een commerciële samenleving, we zijn geen publieke sector maatschappij. We zijn niet bijzonder geïnteresseerd in enig concept in het publiek leven met het woord ‘sociaal’ of ‘commune’ erin. Gemeenschap-, sociaal werk, wordt door een meerderheid van Amerikanen gezien als iets waarvan men wegliep in Europa. Dat is wat de Europeanen doen. Zij doen dat communistisch gedoe, dat sociale. Wij zijn individualisten. Het probleem is dat we geen individualisten zijn. Dat zijn we al niet meer sinds de Koude Oorlog. Als we het al ooit waren. Alleen doen we ons nu voor als individualisten terwijl we eigenlijk heel conformistisch zijn op de manier waarop we ons nieuws en onze producten consumeren. En dat de commerciële belangen bijna altijd de belangrijkste interesse geweest is van iedereen. Ik zou blij zijn als de volgende Newsweek cover ‘Target: General Motors’ titelde, in plaats van ‘Target: Iran’. Maar dit zijn mainstream media, geen onderzoeksjournalistiek.

Het European Journalism Centre is een onafhankelijk instituut dat seminaries geeft aan journalisten. http://www.ejc.net