U gebruikt de term zelf ook, las ik in enkele artikels.

Jef Verschueren: “Ik probeer het woord zo weinig mogelijk te gebruiken want ik heb twintig jaar geleden al geargumenteerd dat we daar van af moeten. Maar dat is het probleem met het gebruik van termen. Als je een argument opbouwt in een context waarin die term courant gebruikt wordt, is het heel moeilijk om die term zelf niet te gebruiken.”

Wat waren twintig jaar geleden uw argumenten om niet langer het woord ‘allochtonen’ te gebruiken?

“Precies dezelfde die nu gebruikt worden. De beslissing van De Morgen is een heel goede beslissing, maar komt twintig jaar te laat. Het is een term die zeer ongelijkmatig gebruikt wordt om een heel specifieke groep te benoemen. Het slaat op mensen die hun oorsprong elders hebben, maar niet alle mensen die een vreemde oorsprong hebben worden allochtonen genoemd. Denk aan Italianen. Aan de andere kant omvatte die term mensen die hier geboren zijn. Bij sommigen moet je al ver terug gaan om hun vreemde oorsprong te vinden. Doordat de term altijd gebruikt wordt om een heel specifieke groep aan te wijzen, begon hij snel stigmatiserend te werken. De term wordt altijd gebruikt in een context van sociale problemen.”

Bestaat het gevaar niet dat de nieuwe termen die we gebruiken na een tijdje even stigmatiserend worden?

“Natuurlijk is dat een probleem. We hebben dat de voorbije vijftig jaar mooi zien evolueren. Eerst hadden we gastarbeiders. Het is heel gek dat zelfs zo’n term in diskrediet kon geraken. Zowel ‘gast’ als ‘arbeider’ zijn positieve termen en toch werd het een woord met een heel negatieve connotatie. Dat werd vervangen door de term migrant. Een term die even snel in diskrediet is geraakt. Het is belangrijk dat we niet een nieuwe term krijgen die dezelfde functie heeft. Dat gevaar bestaat. Er zijn er al twee in omloop. Moslim is er één van. Maar ook een term als anderstaligen is dubieus. Het probleem los je dus niet op door het schrappen van een term.”

Waarom dan toch het woord ‘allochtoon’ bannen?

“Dit kan leiden tot een debat waardoor er misschien een publiek bewustzijn groeit rond het gebruik van termen. Misschien gaan we bepaalde woorden dan zorgvuldiger gebruiken.”

‘Een op vier Vlaamse werklozen is allochtoon’, zo was onlangs in een krant te lezen. Hoe moet dat nu klinken?

“Eerst moet je kijken naar de realiteit. Wat wordt er bedoeld met allochtoon? Meestal gaat het om een redelijk beperkte groep van mensen, namelijk van Noord-Afrikaanse of Turkse oorsprong. Dan moet je gewoon preciezer zijn. Deze titel is veel te onduidelijk.”

Staat allochtoon niet voor iedereen die gediscrimineerd wordt?

“De term wordt stigmatiserend gebruikt voor een groep van groepen. Eén van de correlaten is dat er een neiging tot discriminatie kon waargenomen worden op tal van terreinen. Als een groep negatief bekeken wordt, krijgen de leden van die groep wellicht niet dezelfde kansen als anderen.”

Bestaat het gevaar niet dat die discriminaties onder de mat worden geveegd?

“Wanneer er ernstige berichtgeving bestaat over maatschappelijke toestanden, moet discriminatie wel aan de orde komen. Je hebt niet noodzakelijk één label nodig om de mensen die gediscrimineerd worden aan te duiden.”

Hoe zit dat eigenlijk in andere taalgebieden?

“De term allochtoon bestaat er niet, maar er zijn wel andere termen die dezelfde functie hebben. In Engeland wordt nog heel veel gesproken over ‘blacks’. Daarmee wordt iedereen aangeduid die een donkerder huidskleur heeft dan de blanke Brit. Ook die term is beladen met negatieve connotaties.”

Een Amerikaan gebruikte onlangs de term “whiter Americans”. Enkel nog een woord gebruiken voor de blanken, is dat een oplossing?

“Een relatie omkeren is een handige strategie van minderheden om uit hun onderdrukte positie te geraken. Dat hebben de zwarte Amerikanen ook gedaan door de one-drop rule om te keren. Als er één druppel zwart bloed door je aderen stroomt, wordt je gelabeld als een zwarte. Zwarte Amerikanen hanteren de one-drop rule als een teken van trots.”

Is het schrappen van de term voer voor een nieuw hoofdstuk van het boek ‘Het Belgische migrantendebat’?

“Dat moet helemaal herschreven worden. In twintig jaar is veel gebeurd. Niet langer het woord ‘allochtoon’ gebruiken was ons advies twintig jaar geleden. Op voorwaarde dat er geen gelijkaardige vervangtermen komen.”

_______________________________

Bent u blij dat de term allochtoon geschrapt wordt?

Jan Blommaert: “Het is een gigantische illusie dat er neutrale termen bestaan. Er zal daarom ook nooit één woord overheersen. Kijk naar de woorden die De Morgen in de plaats stelt: alsof er enige twijfel bestaat over wie dat gaat. Maghrebijnse mannen, moslimjongeren. De associaties die die woorden oproepen blijven identiek. Het zijn allemaal synoniemen van elkaar.”

Is het label moslims niet erger dan allochtonen? De religieuze component wordt geïsoleerd en dus geproblematiseerd.

“In principe moet je woorden gebruiken die relevant zijn. Het kan relevant zijn om de jongeren die protesteren in Borgerhout moslims te noemen aangezien de aanleiding een film over de islam was. Maar dat is niet altijd zo. Toen ze een jaar geleden op dezelfde plaats voor een opstootje zorgden, werden ze Barcelona-fans genoemd. We hebben dertig jaar discussie achter de rug over wisselende termen die altijd hetzelfde betekenen. De sociale stigma’s verdwijnen niet door een term te schrappen. Wat De Morgen doet, is politiek symbolisch. Het is lovenswaardig, maar tegelijk ook een illusie. Alles wat in de plaats komt, zal op exact dezelfde wijze begrepen worden als het woord allochtoon.”

Hebben we die term nodig om bepaalde discriminaties te beschrijven?

“Je moet eerst het voorwerp van de discriminatie bepalen. De Maghrebijnse jongere of de Turkse vrouw met een hoofddoek lopen in het vizier van discriminaties op de arbeidsmarkt, in het onderwijs of in het hoofddoekendebat. De eerste opdracht van een onderzoeker of journalist is dus beschrijvend. Over wie gaat het? Een zestigjarige islamitische vrouw uit Brussel wordt vaak in één zak gestopt met 16-jarige jongeren in Antwerpen. Terwijl er heel grote sociologische verschillen bestaan tussen die mensen. Die nuance hoor je nooit. Alle termen die voorgesteld worden verbergen die nochtans belangrijke details en verschillen. Als je naar de dokter gaat omdat je buikpijn hebt en de dokter zegt: inderdaad, het is buikpijn. Dan heb je niets nieuws geleerd. Veel media werken nochtans precies op die manier. De media moeten de sociale realiteit verklaren. Dat is hun opdracht.”

Moet DeWereldMorgen.be de term ook niet meer gebruiken?

“Ik ben daar niet voor of tegen, omdat het naast de kwestie is. In de VS zijn de negro’s Afro-Americans geworden. Dat heeft geen enkel effect gehad op hun werkloosheids- of gevangenisstatistieken. Dat zijn overwinningen op het niveau van de politieke cosmetica. Kijk eens hoe goed we bezig zijn. We noemen hen niet langer allochtonen. Zal je ze ook aanwerven in je bedrijf? Ah, dat is iets anders.”