De regerende rechtse partij Nieuwe Democratie is in een machtsstrijd verwikkeld met de linkse oppositiepartij Syriza. Leider van die partij is Alexis Tsipras, een lichtjes brutale jonge politicus, voor velen de hoop van Griekenland. Zijn revolutionair gedachtegoed? Een economisch beleid gebaseerd op de noden van het gewone volk. In de ogen van wie zich verrijkt dankzij de huidige crisis maakt dit van hem een gevaarlijk man.

Nvdr: ‘Syriza’ is de Griekse afkorting van de Coalitie van Radicaal Linkse partijen. Deze coalitie bestaat informeel sinds 2001 en werd in 2004 officieel opgericht. Ondanks een enorme anticampagne in zowat alle Europese massamedia werd Syriza in 2012 de tweede grootste partij van Griekenland, tot afgrijzen van zowat de hele Europese economische elite. De conservatieve partij Nieuwe Democratie is allesbehalve nieuw, ze werd in 1974 opgericht. Zij staat volledig ten dienste van de Griekse oligarchie en de Griekse orthodoxe kerk.

Onlangs bezocht Tsipras de Verenigde Staten, onder andere met de bedoeling het beeld dat zijn tegenstanders van hem schetsen, dat van een heethoofdige radicaal, bij te stellen. Hij legde daarbij de nadruk op zijn streven naar een meer rechtvaardige, mensgerichte economie.

De Amerikaanse journaliste Lynn Parramore ontmoette hem tijdens zijn reis en maakte kennis met een pragmatische, bedachtzame partijleider, goed onderlegd in economie. Hij blijkt een man te zijn die in weinig lijkt op de Tsipras zoals hij door zijn politieke opponenten wordt afgeschilderd. De economische transformatie die hij beoogt, zou niet enkel goed zijn voor Griekenland, maar net zo goed voor de rest van de wereld.

Je wordt de gevaarlijkste man van Europa genoemd. Wie is bang van jou, en waarom?

Het is evident dat de mensen die schrik hebben van ons hun uiterste best doen ons zo gevaarlijk mogelijk af te schilderen. De Griekse economische oligarchie heeft groot gelijk om ons te vrezen: zodra Syriza aan de macht komt, zullen we een einde maken aan hun corruptie en zelfverrijking.

Nvdr: de Griekse economie wordt volledig gedomineerd door een kleine groep steenrijke families en bedrijven (de ‘oligarchie’) die het land nog steeds compleet domineren en nauwelijks belastingen betalen. Met een mengsel van corruptie, chantage en bijna volledige controle over de massamedia houden zij de politieke elite volledig onder controle. Een partij als Syriza, die compleet aan hun controle ontsnapt, aanzien zij uiteraard als een groot gevaar. De Europese massamedia nemen het discours dat de Griekse oligarchie via haar eigen media verspreidt, ongenuanceerd over. Dat schept een beeld van de gewone Griek die weigert zijn belastingen te betalen en alleen maar de hele dag lui is.

Mensen buiten Griekenland moeten weten dat deze oligarchie zelf een fiscale ontsporing heeft veroorzaakt, die ze probeert op te lossen door Griekenland te onderwerpen aan een reeks strenge besparingsmaatregelen. Onder het mom van ‘fiscale consolidatie’ kunnen grote bedrijven echter wel ongehinderd hun belangen blijven najagen en ook de Griekse oligarchen blijven buiten schot.

Dit is een beleid dat in Griekenland wordt toegepast, maar dat ook op verschillende andere plaatsen in Europa ingang heeft gevonden. Zodra Griekenland zou beslissen een radicaal andere koers te varen, stuikt het hele Europese ‘besparingsdogma’ in elkaar, wat het einde zou betekenen van het hele Europese neoliberale project.

Om die reden worden we gevreesd, niet alleen door de Griekse oligarchie en de Griekse ‘Merkelieten’ maar door ‘Merkelieten’ uit heel Europa én door Merkel zelf, zeker nu er in Duitsland nieuwe verkiezingen aankomen (nvdr: ‘Merkelieten’, naar de Duitse bondskanselier Angela Merkel, de grootste verdediger van het neoliberale EU-beleid).

Wat is de grootste misvatting over de Griekse situatie?

Mensen blijken vooral moeite te hebben met de positie die Syriza inneemt tegenover de gangbare oplossingen voor de Griekse (en bij uitbreiding Europese) crisis. De Orwelliaanse propagandamachine tegen de oppositie heeft haar werk goed gedaan: Syriza wordt gedemoniseerd, terwijl de oligarchen als een toonbeeld van gezond verstand worden voorgesteld.

Wij vragen een heronderhandeling van de Griekse leenovereenkomst met de EU en een stopzetting van de besparingsmaatregelen die daarmee gepaard gaan. Daarnaast willen we een multidimensionaal en activerend buitenlands beleid dat het Griekse nationaal belang dient. Bovenal willen we duidelijk maken dat geen van die eisen een bedreiging vormt voor de VS, noch voor de geopolitieke stabiliteit in de regio.

Integendeel, het beleid dat wij voorstellen is complementair aan internationale initiatieven, zoals aan dat van de regering-Obama, dat een globale macro-economische stabilisatie beoogt. Om dat gemeenschappelijk doel te bereiken, moet de Europese schuldencrisis echter dringend op een blijvende en universele manier worden aangepakt.

Daarom zijn wij voorstander van een Europese Schuldenconferentie, een soort opvolger van de historische conferentie in 1953 die leidde tot de kwijtschelding van de Duitse schuldenlast. Ik ben ervan overtuigd dat ons standpunt internationaal steeds meer bijval krijgt. 

Wat willen jij en je partij, Syriza, voor Griekenland en hoe verschilt je visie van die van Nieuwe Democratie?

De conservatieven van Nieuwe Democratie waren twee jaar lang tegenstander vanuit de oppositie van de Griekse leenovereenkomst en de besparingsmaatregelen die ermee gepaard gingen, tot ze plots een spectaculaire U-bocht maakten.

Het doel van die ommezwaai was tweeledig. Voor de verkiezingen was dit voor Nieuwe Democratie een manier om te kunnen toetreden tot een coalitie met de socialisten, die op dat moment de besparingsagenda uitvoerden, om zo deel uit te maken van de nieuwe regering. Na de verkiezingen, waarbij de socialistische partij PASOK het laagste aantal stemmen haalde in de geschiedenis van de partij, kon Nieuwe Democratie dankzij die strategie de nieuwe meerderheidscoalitie leiden.

Hierdoor konden de Nieuwe Democratie-politici hun macht behouden, maar het was vooral een manier om een buffer te creëren tegen de ontevredenheid van het volk en zo een Syriza-regeringsformatie te voorkomen. Daar zijn ze heel snel in geslaagd maar hun houdbaarheidsdatum is al lang overschreden. De huidige regering is verantwoordelijk voor het slechtste, meest rampzalige beleid dat ons land ooit in vredestijd heeft gekend.

Wij vinden dat economisch beleid onlosmakelijk verbonden moet zijn met sociaal beleid. Economisch beleid moet tegemoetkomen aan de sociale noden van mensen en moet zorgen voor sociale rechtvaardigheid, intergenerationele solidariteit en ecologisch evenwicht.

We verzetten ons zowel om pragmatische als om ideologische redenen tegen de aanhoudende bezuinigingen. Voor ons is democratie van onschatbare politieke en culturele waarde. Daarom weigeren we die te vergooien op een markt die werkt volgens arbitraire principes. De onderwerping van democratie aan de marktwerking is net de oorzaak van de huidige crisis en van het feit dat die maar niet opgelost geraakt.

Je hoefde geen beroep te doen op complexe economische modellen om te voorzien dat het Griekse bezuinigingsbeleid zou falen. Nog voor het IMF het toegaf, hadden wij op basis van gezond verstand al voorspeld dat die politiek een averechts effect zou sorteren, met kwalijke gevolgen voor het merendeel van de Grieken.

Wij vinden dat economisch beleid onlosmakelijk verbonden moet zijn met sociaal beleid. Economisch beleid moet tegemoetkomen aan de sociale noden van mensen en moet zorgen voor sociale rechtvaardigheid, intergenerationele solidariteit en ecologisch evenwicht.

Ons voornaamste doel is een einde te maken aan het huidige beleid, dat armoede, werkloosheid en onzekerheid met zich meebrengt. Ons politieke plan bestaat erin een alternatief beleid uit te denken dat de crisis efficiënt aanpakt en de economie een boost geeft door de zwakkeren te ondersteunen, werkgelegenheid te creëren en basisinkomens te garanderen. De reconstructie van Griekenland zal voortkomen uit een totaal nieuw ontwikkelingsplan, eentje dat gericht is op inkomensherverdeling, degelijk werk, en de verbetering van collectieve voorzieningen. 

Waarom zijn de gevolgen van bezuiniging zo destructief en wat is dan het alternatief?

Het is onmogelijk een crisis op te lossen door de geldstroom weg te nemen uit een krimpende economie. Integendeel: bezuinigen zal de crisis net verergeren, dit is duidelijk bewezen in het geval van Griekenland. De werkloosheid neemt exponentieel toe, kleine bedrijven moeten de deuren sluiten, de economie bloedt langzaam dood.

Tegelijkertijd brengt de achteruitgang een verlaging van de lonen met zich mee, verdwijnen bepaalde rechten en andere sociale vangnetten, en werkt het privatisering in de hand. De ‘oplossing’ blijkt dus meer desastreuze gevolgen met zich mee te brengen dan het oorspronkelijke probleem.

In plaats van de belastingdruk voor arme mensen die niet langer kunnen betalen te verhogen, moeten we meer publieke investeringen doen. In plaats van belastingverlaging voor de rijken, hebben we een rechtvaardig belastingsysteem nodig. In plaats van de economie ten dienste te stellen van een handvol bankiers, hebben we een banksysteem nodig dat de maatschappij als geheel kan dienen en dat ontwikkeling ondersteunt.

De crisis kan enkel worden opgelost als er een plan bestaat om de economie van onderuit weer op te bouwen van de arbeidsmarkt en de welvaartsstaat, waar we lonen en pensioenen moeten ondersteunen, tot kleine bedrijfjes die krediet nodig hebben en toegang tot subsidies.

In plaats van de belastingdruk voor arme mensen die niet langer kunnen betalen te verhogen, moeten we meer publieke investeringen doen. In plaats van belastingverlaging voor de rijken, hebben we een rechtvaardig belastingsysteem nodig. In plaats van de economie ten dienste te stellen van een handvol bankiers, hebben we een banksysteem nodig dat de maatschappij als geheel kan dienen en dat ontwikkeling ondersteunt.

Alleen op die manier kunnen we de vicieuze cirkel van besparingen en recessie doorbreken, en kan de sociale economie weer op gang komen.

Je suggereert dat terugbetaling van schulden moet worden gekoppeld aan economische groei. Waarom is dat belangrijk?

Dat is redelijk vanzelfsprekend. Kijk naar wat er in Centraal- en Latijns-Amerika is gebeurd. Economische groei is uitgesloten wanneer de eerste prioriteit erin bestaat een grote schuld terug te betalen door te gaan besparen. Op steeds meer domeinen moet worden bezuinigd, de recessie verergert en de schuldenlast stijgt. Nieuwe leningen (en dus extra schulden) moeten de schade beperken, maar intussen wil niemand nog investeren in zo’n land, wat opnieuw de vicieuze cirkel versterkt.

Als onze schuldeisers hun geld terug willen, moeten ze ons de kans geven de recessie te doen keren en een groeiniveau te halen waarmee een faillissement voorkomen kan worden. Dat was ook het uitgangspunt van de VS in 1953. De VS rekende destijds op de andere West-Europese landen om Duitsland heel wat schulden kwijt te schelden.

Die kwijtschelding was de springplank voor Duitsland om haar economie opnieuw op te bouwen en, uiteindelijk, een van de dominante economieën van Europa te worden. Ik wil dit vermelden omdat het de énige oplossing is voor het schuldenprobleem die niet zal uitmonden in een sociale ramp. 

Moet Griekenland in de Eurozone blijven?

Ja, omdat een ‘Grexit’ voor Griekenland geen voordelen met zich mee zal brengen. Daarbij zou een Grexit ook voor Europa rampzalige gevolgen hebben. Dat is iets wat iedereen eigenlijk wel aanvoelt, alleen wil niemand het gezegd hebben. Wij willen geen ‘devaluatiewedstrijd’ aangaan met de andere Europese landen.

Syriza wil een alternatieve, realistische politieke agenda die op zoek gaat naar het Europa van morgen: een democratisch, sociaal en een duurzaam Europa.

Wij vinden echter dat het tijd wordt Europa’s bestuursorganen te veranderen, om hen weg te leiden van hun neoliberale agenda en van hun fixatie op de “logica” die deze crisis veroorzaakt heeft, en de crisis ook nu nog blijft versterken.

De Europeanen hebben vandaag meer dan ooit nood aan een nieuw Europees verhaal, een nieuwe Europese visie die inspireert en activeert. We moeten terugkeren naar de wortels van de Verlichting en politieke democratie. Syriza wil een alternatieve, realistische politieke agenda die op zoek gaat naar het Europa van morgen: een democratisch, sociaal en een duurzaam Europa.

We zijn ons ervan bewust dat zo’n agenda weerstand zal opwekken bij de gevestigde machten, wat waarschijnlijk zal uitmonden in politiek conflict en sociale strijd. Toch zijn we ervan overtuigd dat dit in een Europa dat steeds dieper wegzakt door de crisis, de enige ontsnappingsmogelijkheid is. 

Welke lessen zou men moeten trekken uit de Griekse crisis?

De EU gebruikt de crisis om de politieke geschiedenis van Europa te herschrijven. Het naoorlogse ontwerp van de Europese economieën wordt herzien. Het gevierde “Europees sociaal model”, waarmee Europa zich zo lang wist te onderscheiden van de VS, ligt onder vuur. Tegelijkertijd beweegt Europa niet zozeer in de richting van de VS, maar in een andere, totaal verkeerde richting.

De VS kan bogen op een federaal stelsel van werkloosheidsuitkeringen, heeft Medicaid en Medicare, en beschikt over checks and balances die in de Eurozone niet te vinden zijn. De natiestaten van Europa worden uitgehold door bezuinigingsmaatregelen, maar de welvaart die daardoor verloren gaat, wordt niet gecompenseerd door de Europese instituties. Dat maakt dat de Amerikaanse situatie vandaag méér wegheeft van het befaamde Europees sociaal model dan Europa zelf!

De belangrijkste les die de Amerikanen zouden moeten trekken uit de Griekse crisis, is dat het een zelfmoordmissie is om schulden op te lossen door te besparen op voorzieningen als sociale zekerheid, die net als doel heeft mensen te beschermen tegen recessie en interne ongelijkheid.

Basisinkomens, publieke gezondheidszorg, openbare scholen, sociale cohesie, milieubescherming … als deze publieke goederen warden opgeofferd om de begroting op orde te krijgen, zal dit op termijn niet alleen Amerika’s welvaart bedreigen, maar ook haar mogelijkheid om schulden af te betalen. Alleen al om die pragmatische reden moeten we onze publieke voorzieningen verdedigen, zowel in Amerika als in Europa.

Ontwikkeling moet opnieuw verbonden worden aan de notie van waardig leven, met sociale bescherming voor de zwakkeren en met respect voor het milieu. Het staat machtige concerns vrij het daarmee oneens te zijn maar ze hebben niet het recht hun mening op te leggen aan de rest van de mensheid. 

De Amerikanen kunnen het zich simpelweg niet permitteren te denken: “Dit gebeurt in Griekenland. Waarom zouden wij ons daar iets van aantrekken?” Als wij onze samenlevingen, aan beide kanten van de Atlantische Oceaan, niet behoeden voor financiële speculatie, als wij geen afstand willen doen van het idee dat de crisis moet worden betaald door de zwakkeren in onze maatschappij, dan zullen zowel Amerika als Europa blijven lijden onder de crisis.

Als we echter geloven in de herstellende kracht van democratie, van politiek, van ons volk, dàn zijn we in staat de wereld te verbeteren.

Welke fundamentele mentaliteitswijziging denk je dat er nodig is om een betere toekomst te garanderen voor Griekenland en voor de wereldeconomie in het algemeen?

We moeten afstappen van het dominante paradigma dat ontwikkeling er komt dankzij loonmatiging, werkonzekerheid en belastingverlaging. Ook moeten we voor eens en voor altijd komaf maken met de mythe van het trickle down-effect: het is intussen onomstotelijk bewezen dat het trickle down-idee op zijn best een illusie en op zijn slechtst bedrog is.

We moeten ontwikkeling bekijken vanuit het perspectief van echte sociale noden. Ontwikkeling moet opnieuw verbonden worden aan de notie van waardig leven, met sociale bescherming voor de zwakkeren en met respect voor het milieu. Het staat machtige concerns vrij het daarmee oneens te zijn maar ze hebben niet het recht hun mening op te leggen aan de rest van de mensheid. 

Lynn Stuart Parramore is hoofdredacteur van de Amerikaanse progressieve website AlterNet. Ze is mede-oprichter van Recessionwire, oprichter en redacteur van New Deal 2.0. 

Vertaling Kaat Dauwe