In theorie houden alle regels, investeringen en relaties in een dergelijke stad rekening met de rechten en de waardigheid van alle inwoners. Mensenrechten worden een concrete zaak van iedereen, in plaats van principes die door organisaties en instellingen in de hoofdstad bewaakt worden. “We leggen ons niet toe op een specifiek probleem of een bepaalde groep van mensen, maar we proberen op lokaal niveau alle mannen, vrouwen en kinderen te bereiken”, zegt Omar Aysha, een mensenrechtenactivist uit Cairo die betrokken is bij het initiatief.

Rosario

Het concept werd ontwikkeld door de Volksbeweging voor Mensenrechteneducatie (PDHRE), een organisatie uit New York. “Iedereen in de stad is gelijk, van de burgemeester tot de vuilnisophalers; ze zitten samen rond de tafel en bekijken de problemen die zich stellen vanuit een mensenrechtenperspectief”, legt Robert Kesten uit, de directeur van de PDHRE.

Zijn idee heeft al in verschillende landen ingang gevonden. In 1997 werd het Argentijnse Rosario de eerste mensenrechtenstad. Nu zijn er al een 15-tal functionerende mensenrechtensteden, waaronder Bihac in Bosnië, het Oostenrijkse Graz, Nagpur in India en Musha in Rwanda. De PDHRE stond aan de wieg van die initiatieven maar de meeste steden ontwikkelen het proces zelf verder.

Volkswoede

Voor het begin van de Arabische lente leek het een illusie dat er ook in het Midden-Oosten of Noord-Amerika een mensenrechtenstad zou kunnen ontstaan. Maar het vertrek van de autoritaire heersers en de toegenomen mondigheid van activisten en gewone burgers hebben opeens veel meer ruimte geschapen voor mensenrechtenwerk. Eén van de eisen van de betogers in de regio was dat bestuurders voortaan meer verantwoording zouden afleggen.

Het is geen toeval dat het initiatief in Alexandrië van de grond komt. De stad met haar vier miljoen inwoners is een van de broedplaatsen van de volkswoede die het regime van president Hosni Moebarak in februari ten val bracht. Bij de protesten van begin dit jaar circuleerden onder meer foto’s van het zwaar toegetakelde lijk van Khaled Said, een 28-jarige man die in juni 2010 door de politie van Alexandria uit een internetcafé was weggesleept. Niemand geloofde het verhaal van de politie dat Said was gestikt in een zakje met marihuana dat hij had proberen in te slikken toen agenten in burger hem arresteerden.

Mensenrechtencorps

Alexandrië is kleiner en dus beter te overschouwen dan Cairo. Het is een historische plaats die met de Bibliotheek van Alexandrië ook een internationaal bekende instelling huisvest.

De inspanningen om van Alexandrië een mensenrechtenstad te maken, worden gedragen door een groep van zakenlui, ambtenaren en medewerkers van burgerorganisaties die door de PDHRE bijeengebracht werden. De leden van dit ‘Human Rights Corps of Egypt’ krijgen opleidingen over hoe ze mensenrechten een gezicht kunnen geven en kunnen integreren in hun dagelijkse bezigheden. Die kennis dragen ze dan verder uit in hun werkomgeving.

Intussen hebben mensenrechtenactivisten ook in Tunesië een gelijkaardig initiatief opgestart. Zij hopen van de hoofdstad Tunis een mensenrechtenstad te maken.