Ahmet Davutoglu, een Turkse ‘officiële’ kijk op de Arabische lente

Ahmet Davutoglu, een Turkse ‘officiële’ kijk op de Arabische lente

maandag 12 november 2012 17:00
Spread the love

Op woensdag 7 november was de Turkse minister van buitenlandse zaken, Dr. Ahmet Davutoglu, te gast in het Europees Parlement, bij de viering van 25 jaar Zaman Daily (een Turkse krant) en een beetje vooruitlopend op 50 jaar Turkse migratie naar België (te vieren in 2014).

De viering bestond uit een tentoonstelling van unieke foto’s over Turkije, die men ook enkele dagen op de Kunstberg te Brussel kan bewonderen, en uit een debat met Dr. Davutoglu. Gastheer: europarlementslid Daniel Cohn-Bendit. Het werd een heel open en boeiend debat, waarbij geen vragen uit de weg gegaan werden… zoals: het lot van de journalisten in de Turkse gevangenissen, het lot van Öcalan, de kwestie Cyprus, de Koerdische kwestie, de toestand in Syrië, de Arabische lente. Slechts één belangrijk politiek onderwerp leek me onbesproken te blijven: de verhouding tussen Turkije en Israël. Maar dat kan echt wel toeval zijn. Omdat er weinig over dit debat in de pers verscheen, wil ik even de visie schetsen die Dr. Davutoglu meegaf over de Arabische lente, in Tunesië, Libië, Egypte, Jemen, Syrië…

Zijn stelling: deze revoluties zijn niet ideologisch voorbereid geweest en werden evenmin ideologisch gevoed. Zij zijn het resultaat van individuele mensen, van om het even welk geslacht of godsdienst, die het niet meer nemen dat hun land nog steeds geregeerd wordt vanuit totaal achterhaalde archaïsche structuren. Davutoglu gaf een mooi concreet voorbeeld: “Toen ik decennia geleden mijn doctoraatsthesis schreef deed ik dit op een typmachine met lintje en carbonpapier. In Egypte was Moebarak toen president. Vandaag weet mijn dochtertje van 10 jaar niet eens meer wat een typmachine met lintje en carbonpaper is, maar Moebarak was tot voor kort nog steeds president van Egypte.” (Terloops: hierop merkte de voorzitster van het debat de schalkse opmerking: “je moet dat toch ook even aan Erdogan vertellen, hoor…”).

“De revolutie had 20 jaar vroeger moeten plaats vinden,” ging Davutoglu door. Volgens Davutoglu bestaat er bij het uitbreken van een Arabische lente eigenlijk geen oppositie tussen soennieten en sjiieten, of tussen Arabieren en niet-Arabieren. Allen zijn actief betrokken en solidair in het seïsme.  Iets anders is, dat er zoals bij elk seïsme een tijdlang “vrijschutters” actief zijn en groepen die goed georganiseerd zijn, terwijl dit bij de individuele revolutionairen niet het geval is, en die organisaties willen van de situatie profiteren om ze naar hun hand te zetten, maar ze hebben geen lange toekomst voor zich, aldus Davutoglu. De enorme sociale en culturele veranderingen waar de individuele mensen in die landen deelgenoot van zijn geworden, laten niet toe dat totaal archaïsche structuren zich nog blijvend kunnen vestigen.

Nog volgens Davutoglu gaan de kiemen van de Arabische lentes in het Midden-Oosten eigenlijk terug tot op de periode onmiddellijk na de val van de Berlijnse Muur in 1989, wat een eerste groot seïsme was. Maar… het Westen heeft het niet opgemerkt, Turkije overigens ook niet… aldus Davutoglu. Waarom hebben noch Turkije noch Europa dit 20 jaar geleden, na de val van de Muur, niet gezien? Omdat hun aandacht uitging naar de Oost-Europese landen en naar de Balkan.

Bosnië-Herzegowina was daar een kans geweest voor Turkije en Europa om samen te werken en groter wederzijds vertrouwen te creëren, maar zowel Europa als Turkije hebben die kans aan zich laten voorbij gaan. Dit heeft als gevolg gehad dat Turkije zwaar ontgoocheld was over de houding van Europa tegenover de Moslims in Bosnië-Herzegowina, dat Europa Turkije als meer islamitisch ging zien dan het in feite was, en dat de inwoners in het Midden-Oosten op zichzelf teruggeworpen bleven en de archaïsche regimes zichzelf nog langer konden gaan overleven.

Verwachtte Turkije toen wellicht onredelijk veel van Europa? Namelijk dat Europa onmiddellijk de bescherming van de moslims in de Europese Balkan op zich ging nemen? Een tweede vaststelling, aldus Davutoglu,  is dat Turkije daarop, en ook omdat de onderhandelingen over de toetreding tot Europa geen vooruitgang boekten, zichzelf meer dan vroeger van Europa ging isoleren. Turkije investeerde van dan af prioritair, omdat het zich verlaten voelde door Europa, vooral in een verbetering van zijn relaties met zijn buurlanden: een “zero problem” optie tegenover de buurlanden.

Maar dat hield tegelijk in dat men er geen aandacht had voor de democratiseringsdrang die daar in sommige van die buurlanden toen al bij die mensen leefde. Turkije én Europa hebben daar in de jaren 90 een kans laten liggen om tot toonaangevende rolmodellen voor de latente democratiseringsdrang bij de inwoners van het Midden-Oosten uit te groeien.Davutoglu wijst erop dat de situatie vandaag om andere redenen eigenlijk nog moeilijker ligt dan in de jaren 90. Europa is in crisis, niet in het minst Zuid-Europa, wat de Noordkant is van de Middellandse Zee… terwijl de revoluties zich afspelen, op korte afstand, aan de Zuidkust van diezelfde Middellandse Zee.

Turkije zelf moet erop letten dat het zich niet alléén aan een avontuur waagt. De enigste weg om echt uit de impasse weg te geraken, bestaat erin dat zowel Turkije als Europa mekaar in deze kwestie zouden vinden. Zoals dit niet echt het geval is, kan Turkije moeilijk anders dan om reden van interne veiligheid verder een “zero problem” beleid te voeren tegenover zijn buurlanden, en daartoe behoort ook Syrië. Echter… hoe langer de crisis daar duurt, hoe machtiger de integristen er zullen worden…Davutoglu rondde zijn interventie af met erop te wijzen dat een toenadering tussen Turkije en Europa een voorwaarde is om de democratisering in de omringende landen te bespoedigen. Men kan deze Turkse officiële visie wellicht contesteren en aan kritiek onderwerpen, maar ze getuigt tenminste toch van enige diepgang en rationaliteit. Normaal zou zulk een visie een goed uitgangspunt moeten zijn voor Europa om een beleid te bepalen tegenover het Midden-Oosten, of het nu Syrië, Libanon, Palestina of Israël betreft, en wellicht zelfs Iran.

take down
the paywall
steun ons nu!