David de Vaal
david de vaal

Afscheidsrede voor de8: “We kiezen voor hoop in plaats van wantrouwen”

Tijdens de afgelopen legislatuur hervormde minister Bourgeois de integratie- en inburgeringssector. Voor het Antwerpse Integratiecentrum de8 betekent dit dat de huidige werking en het personeel zullen worden overgenomen door een Antwerps verzelfstandigd agentschap voor integratie en inburgering. Directeur David de Vaal hield een afscheidsrede voor de8.

donderdag 20 november 2014 12:50
Spread the love

Beste dames,
heren,

Het voelde al wat
raar om een slotbeschouwing voor te bereiden voor een slotevenement,
en nu we aan het einde van deze dag zijn gekomen, voelt het nog
vreemder aan dan ik had gedacht. Ik sta hier dan ook met gemengde
gevoelens. Trots op datgene waarop we in de voormiddag hebben
teruggeblikt. Geïnspireerd en uitgedaagd door de vele sprekers die
deze namiddag hun visie op integratiewerk hebben gegeven. En ongerust
over de toekomst van datzelfde integratiewerk.

Meer dan veertig jaar
geleden ontstond het Centrum voor Buitenlandse Werknemers uit
geëngageerd vrijwilligerswerk, daarna gesubsidieerd als categoriaal
opbouwwerk, vervolgens gefusioneerd met de LIC’s tot
minderhedencentrum de8 en ten slotte uitgegroeid tot het
Integratiecentrum dat we vandaag zijn: een organisatie waar meer dan vijftig mensen elke dag proberen om binnen onderwijs, tewerkstelling,
welzijn en vrije tijd samenleven in diversiteit te bevorderen en
waarin gewerkt wordt rond de sociale grondrechten van de meest
precaire groepen. Het Antwerps integratiewerk heeft dus een lange en
rijke geschiedenis. Een geschiedenis die op een soms zichtbare, maar
vaker nog onzichtbare manier terug te vinden is in de stad, in de
vorm van organisaties die hun wortels in de8 hebben, projecten die nu
door partners worden uitgevoerd, werkingen die in samenwerking met
ons van koers zijn veranderd, mensen die een tijdlang bij de8 hebben
gewerkt en nu naar elders zijn uitgezwermd. In tegenstelling tot wat
wel eens wordt beweerd over de integratiesector, kunnen we wel
degelijk resultaten van ons werk voorleggen. Op een dag als deze
mogen we wel eens op onze eigen borst roffelen.

We houden vandaag
een slotevenement, omdat Integratiecentrum de8 op het einde van dit
jaar ophoudt te bestaan. De werking en personeelsleden worden
overgenomen door het nog op te richten Antwerpse EVA voor Integratie
en Inburgering, een gevolg van de hervorming van integratie- en
inburgeringssector die meer dan drie jaar geleden door toenmalig
minister van Inburgering Bourgeois werd gestart. Het is geen geheim
dat onze organisatie een koele minnaar is van deze hervormingen.
Gedane zaken nemen geen keer, het decreet is ondertussen gestemd en
we werken volop mee aan de uitwerking van de hervormingsplannen. Maar
bij deze gelegenheid wilden we er toch nog een keer op terugkomen. De
opties die genomen zijn, zijn immers niet de opties die wij in de
verschillende consultatierondes hebben voorgesteld. Daarbij waren we
vooral bezorgd over de keuze onze sector om te vormen tot uitvoerders
van het beleid, binnen een overheidsstructuur. En die bezorgdheid
hebben we vandaag nog steeds.

Hervorming

Deze beleidskeuze
kwam niet uit het niets. De geschiedenis van de8 laat zich niet enkel
beschrijven via de veranderingen van onze organisatie, zoals ik
daarnet deed. Dat kan ook aan de hand van de veranderingen in beleid
van de afgelopen jaren. Onder welke minister of beleidsdomein we ook
vielen, altijd werd er wel een koerswijziging of hervorming
voorgesteld. Ze zijn niet alle uitgevoerd, om de fusie met het
opbouwwerk niet te noemen, maar een constante was wel dat er steeds
meer beleidsdruk kwam op onze werking. Voor een werking die
ondertussen volledig op subsidies steunt, is dat natuurlijk niet zo
vreemd. En ook niet per se problematisch. We hebben er geen probleem
mee, als een overheid waar voor zijn geld wil of krijtlijnen uitzet en
we willen best verantwoording afleggen voor onze werking.

Het wordt wel
problematisch als er geen sprake meer is van partnerschap. Als de
expertise die in onze sector en onze organisatie zit niet meer benut
wordt om realistische beleidsdoelstellingen uit te tekenen. En als
ook de manier waarop die doelstellingen waargemaakt moeten worden
meer en meer eenzijdig wordt vastgelegd. Dan word je gereduceerd tot
louter uitvoerder. We denken dat we meer te bieden hebben dan dat.
Het valt nog af te wachten hoe men in Antwerpen ‘uitvoerder van het
beleid’ zal invullen. Maar dat de ruimte die het Agentschap zal
krijgen in die uitvoering beperkter zal zijn dan de ruimte die we
vandaag benutten, lijkt onvermijdelijk. In die zin heeft deze
hervorming wel het voordeel van de duidelijkheid en wordt hiermee een
evolutie voltooid die al langer aan de gang was.

Lacunes

Zoals gezegd is
dit niet de eerste keer dat de8 verandert, daar hebben we in het
voormiddag-gedeelte aandacht aan besteed. Ook bij vorige hervormingen
zijn dingen verloren gegaan en betekenden andere dingen een stap
vooruit. Dat kan ook nu het geval zijn. Onze bezorgdheid gaat dus
niet over de verandering op zich, wel over wat er overeind zal kunnen
blijven. Door alle veranderingen heen zijn we er immers in geslaagd,
in mindere of meerdere mate, een aantal kenmerken te behouden,
eigenschappen waarvan we denken dat ze essentieel zijn om op een
goede en effectieve manier te werken rond positief omgaan met de
diversiteit die onze stad zo sterk kenmerkt.

Zo is de8 steeds
zelf projecten blijven opzetten, ook toen dat onze opdracht niet meer
was. Daar waar we lacunes zagen, waar we merkten dat de noden van
mensen met een migratiegeschiedenis niet werden opgepikt door het
beleid, waar we geen vragen om ondersteuning rond kregen of waar we
op weerstand stootten, namen we zelf initiatief. We hebben het altijd
als een essentieel onderdeel van ons werk gezien om te pionieren, te
experimenteren. Om naar nieuwe oplossingen te zoeken, die we soms
vonden, en soms niet. In elk geval vraagt integratiewerk deze
experimenteerruimte, inclusief de ruimte om soms te mislukken. En
inclusief de ruimte om op een gepaste manier te signaleren wat wij in
de praktijk vaststellen. Pasklare oplossingen zijn zelden te vinden –integratiewerk betekent veel zoeken.

En toen we geacht
werden ons op de tweede lijn terug te trekken, zijn we contact
blijven zoeken met mensen met een migratiegeschiedenis en met de
praktijk van de organisaties waar we mee samenwerken. De eerste lijn
hebben we nooit helemaal verlaten. Want we zijn ervan overtuigd dat
zonder voeling met wat er in de praktijk leeft niet aan
interculturalisering gewerkt kan worden, dat iedere setting zijn
eigen zoektocht verdient om de meerwaarde van diversiteit in de
praktijk vorm te kunnen geven. Een zoektocht die soms van bovenaf,
maar ook, en misschien nog meer, van onderuit moet kunnen komen.

En ten slotte zijn
we partijdig gebleven. Want toen onze doelgroep verruimd werd
naar ‘de hele samenleving’, hebben we vastgehouden aan de
bijzondere positie van mensen met een migratiegeschiedenis zelf.
Zoals vooraan in onze missie staat, zijn hun ervaringen, noden en
behoeften de toetssteen van onze werking. Niet de enige, maar wel de
belangrijkste. Vandaar ook dat we steeds sterk vanuit een eigen visie
zijn blijven werken. Een visie waarin we streven naar een samenleving
waarin discriminatie niet geduld wordt en waaraan mensen met een
migratieachtergrond gelijkwaardig kunnen participeren. Een
samenleving waarin een meerderheid niet dicteert wanneer integratie
geslaagd is, maar waarin iedereen de ruimte krijgt zijn eigen
invulling van het goede leven na te streven. Waar integratie geen
assimilatie is, maar eerder iets als ‘samen samenleving maken’.

Krampachtig

Nu we voor een
grote overgang staan en in een fundamenteel andere rol terechtkomen,
vrezen we precies deze sterktes te verliezen. Die vrees is niet
zonder grond. Integratie hoort een wederzijds proces te zijn, maar we
zien hoe de aanpassing aan de kant van de samenleving weliswaar wordt
gestimuleerd, maar dan wel binnen de grootste vrijblijvendheid.
Anderzijds wordt de aanpassing aan de kant van de nieuwkomer steeds
dwingender ingevuld. Het risico dat binnen het Agentschap binnenkort
veel meer aandacht gaat naar individuele trajecten van nieuw- of
oudkomers en veel minder naar werken aan de kant van de samenleving
is reëel. Net als het risico dat onder druk van politieke sturing
voor onhaalbare recepten wordt gekozen en niet voor pragmatische
oplossingen geworteld in de praktijk, dat langetermijndoelstellingen zullen worden ingeruild voor quick wins en de
politieke waan van de dag. En daarbij wil ik benadrukken dat onze
visie en werking niet alleen ontstaan is uit overtuiging en de
waarden waar we voor staan, maar minstens evenveel vanuit meer dan veertig jaar ervaring dat we daarmee op het goede spoor zitten.

Het is bon ton om
te zeggen dat de integratie mislukt is. En op een bepaalde manier
klopt dat ook. Discriminatie en racisme blijven een dagelijkse
realiteit, mensen met een migratiegeschiedenis blijven
oververtegenwoordigd aan de slechte kant van de statistieken.
Armoedecijfers zijn schrikbarend hoog, onderwijscarrières lopen nog
veel te vaak mis en gisteren nog werd het zoveelste rapport
voorgesteld dat toont hoe problematisch het met tewerkstelling van
niet Europese migraten is gesteld. De vaak hoogoplopende
maatschappelijke discussies tonen dat diversiteit nog altijd geen
vanzelfsprekendheid is, hoezeer ze ook realiteit is, ondertussen
toch al een behoorlijk lange tijd. Maar we zien de Vlaamse
samenleving worstelen met het omgaan ermee, er wordt vaak krampachtig
gereageerd. We zien hoe gepolariseerd de situatie soms is, hoe
moeilijk uit te roeien het denken in wij en zij, ook al is al lang
niet meer duidelijk wie die wij en zij dan wel zijn. Er zijn dus
zeer reële problemen, en sommige daarvan zijn ernstig.

En toch. Tegelijk
slagen we er toch maar mooi in om zonder al te veel ongelukken met
meer dan 170 verschillende nationaliteiten op een beperkt oppervlak
samen te leven. Zelfs daar waar dat beperkt blijft tot vluchtige
contacten, is dat al heel wat. En er is meer. We zien elke dag kleine
succesverhalen, in elk Antwerpse straat is wel een voorbeeld te
vinden van hoe nieuwe vormen van solidariteit ontstaan, hoe mensen
met allerlei achtergronden elkaar leren kennen en appreciëren, hoe
wollig dat ook mag klinken. We zien steeds meer mensen opstaan om hun
plek in deze samenleving op te eisen. Er klinken steeds meer stemmen
in het publieke debat, we krijgen steeds meer uiteenlopende
perspectieven aangereikt. Op steeds meer vlakken is het wel
vanzelfsprekend om intercultureel te denken. Steeds meer mensen met
een migratieachtergrond rijden een succesvol parcours rijden, soms in
de spotlights, veel vaker nog daarbuiten.

Er is geen reden
om de hoop te verliezen en voor angst en wantrouwen te kiezen.

Investeren

We stappen met
deze overtuiging, met onze visie, onze expertise in het Agentschap en
willen ook in die nieuwe setting verder blijven streven naar een
samenleving zoals ik die daarnet heb beschreven. We hebben onze
bezorgdheden, maar hopen dat we ons daarin vergissen en dat binnen
enige tijd zal blijken dat het Agentschap is uitgegroeid tot een
krachtige, open organisatie die op een evenwichtige manier van
integratie een wederzijds proces kan maken. En daarom moet ik u zo
meteen niet uitnodigen voor een koffietafel, maar hebben we wat
feestelijker drankjes en hapjes voorzien om deze boeiende dag af te
sluiten.

Er zijn veel
mensen die een persoonlijke bedanking verdienen, maar net daarom hou
ik het algemeen. Hartelijk dank aan de collega’s die hard hebben
gewerkt om deze dag mogelijk te maken. Hartelijk dank aan alle
collega’s én ex-collega’s die de afgelopen jaren in verwarrende
omstandigheden vol overtuiging zijn blijven investeren in de werking
van de8, aan iedereen die deel uitmaakt van het lange verhaal dat
meer dan veertig jaar geleden startte. Het ging vaak verder dan louter
professionele contacten. Hartelijk dank aan het bestuur van de8 voor
alle steun, zeker de afgelopen periode. Hartelijk dank aan iedereen met wie we samenwerkten. En hartelijk dank aan u, voor uw
aanwezigheid, aandacht en ondertussen ook voor uw uithoudingsvermogen
vandaag.

take down
the paywall
steun ons nu!