Recente
ontwikkelingen zoals de uitbraak van ebola en de daling van de
olieprijzen, laten zien “hoe volatiel Afrikaanse economieën
zijn”, zegt Kwame Akonor, politicoloog aan de Seton Hall
University in New Jersey. In 2012 werden Sierra Leone en Liberia –
twee van de landen die het hardst getroffen zijn door ebola – door
de Wereldbank nog genoemd als de snelst groeiende economieën van
Afrika ten zuiden van de Sahara.
Ook
Algerije, Equatoriaal Guinea en Gabon worden beschouwd als zeer goed
presterende economieën, dankzij hun grote olie- en gasreserves.
“Elke economische crisis zal ongetwijfeld negatieve gevolgen
hebben op de vermogens in deze landen”, zegt Akonor, die ook
directeur is van het African Development Institute, een denktank in
New York.
De
prijs van ruwe olie is echter gedaald van 107 dollar per vat in juni
tot 70 dollar afgelopen week. (Een vat of’barrel’ in het Engels is
ongeveer 159 liter.) Er zijn diverse oorzaken aan te wijzen voor de
daling, waaronder de groei van de schalie-olieproductie in de VS en
een daling van de wereldwijde vraag naar olie als gevolg van een
trager groeiende wereldeconomie. Of, zoals de New York Times onlangs
schreef: “We hebben eenvoudigweg niet meer zoveel olie en gas
nodig als een paar jaar geleden om dezelfde kilometers te rijden,
gebouwen te verwarmen en fabrieken te laten draaien.”
Saoedi-Arabië,
een van de grootste producenten, weigert actie te ondernemen om de
daling van de olieprijs te stoppen. Het land zou zo willen voorkomen
dat schaliegas een te groot marktaandeel krijgt. Er doen ook andere
geruchten de ronde: Saoedi-Arabië zou samen met de VS de macht van
de olielanden Rusland, Iran en Venezuela willen ondermijnen.
Voedsel
goedkoper?
Naast
Saoedi-Arabië, zullen ook Irak, Koeweit, de Verenigde Arabische
Emiraten, Qatar en Oman te maken krijgen met gevolgen van de dalende
prijzen. Deze landen zullen de crisis naar verwachting echter goed
kunnen doorstaan. Hun collectieve buitenlandse reserves zijn immers
hoger dan 1,5 miljard dollar.
De
daling van de olieprijs zal in Afrika, dat te kampen heeft met
armoede, voedseltekorten, hiv en aids, en recentelijk de
ebola-uitbraak, de meeste schade aanrichten. Vooral Nigeria, een
grote olieproducent, staat onder druk. De wisselkoers van de eigen
munt naira is 15 procent gedaald sinds de daling van de olieprijzen
begon.
Shenggen
Fan, algemeen directeur van het International Food Policy Research
Institute (IFPRI), ziet zowel een positieve als negatieve kant aan de
crisis. Door de dalende olieprijzen, zullen ook de voedselprijzen
dalen, zegt hij. Hoge olieprijzen maken landbouwproductie immers
duurder. “Dat de olieprijzen nu dalen, is in de meeste gevallen
goed voor de wereldwijde voedselzekerheid.”
Producenten
en consumenten in ontwikkelingslanden kunnen van de lage olieprijzen
profiteren, zolang hun koopkracht toeneemt. Hij waarschuwt echter ook
dat olie-exporterende landen overheidsinkomsten kunnen mislopen door
deze lage olieprijzen. Dat kan er vervolgens weer toe leiden dat
regeringen voedselsubsidies verlagen. Op korte termijn kan dat
negatief uitpakken voor de bevolking.
“Op
lange termijn moeten de regeringen van deze olie-exporterende landen
hun olie-inkomsten gebruiken om productieve sectoren te versterken,
werkgelegenheid te genereren en financiële reserves op te bouwen als
de olieprijzen hoog zijn.” Hoe indrukwekkend de huidige
langetermijnprojecties voor Afrika soms mogen lijken, zegt Akonor,
het fragiele karakter van de economische basis op het continent zal
intact blijven. “De hoge schulden en sterke afhankelijkheid van
grondstoffen en mineralen voor export, maakt de Afrikaanse economie
uiterst vatbaar voor economische schokken en systeemrisico’s.”
“Daar
komt bij dat er hoge werkloosheid heerst onder jongeren op het
continent en dat zij de vereiste vaardigheden missen die nodig zijn
om duurzame groei en transformatie te bereiken, zegt Akonor. “Wat
nodig is, is een effectieve implementatie van
ontwikkelingsstrategieën die leiden tot structurele transformatie en
duurzame menselijke ontwikkeling.”
Dat
kan volgens hem onder meer bereikt worden door betere regionale
samenwerking, gezien de kleine omvang van binnenlandse markten en de
slechte infrastructuur op het continent. Transformatie moet zich
onder meer richten op het verbeteren van die slechte infrastructuur.
