Veertig jaar oorlog doet iets met een land en zijn bevolking. In juli 2021 stelde Oxfam in haar ‘Honger rapport’ dat er nu 155 miljoen mensen in de wereld honger lijden, zo’n 20 miljoen meer dan het jaar ervoor. Twee derden van deze mensen lijden honger omwille van oorlog. In Afghanistan, zo zegt het rapport, gaat het om 13,2 miljoen mensen of 42 procent van de bevolking. Daardoor staat dit land derde op de wereldranglijst van meest voedselonzekere landen. Juli 2021, dit was vóór de terugtrekking van de Westerse troepen.

20 jaar later

Na 20 jaar Amerikaanse ‘hulp’ stond Afghanistan nog steeds op de 169ste plaats in de VN Development Index. De VS gaven over de jaren heen 149 miljard dollar uit aan ‘wederopbouw’ van Afghanistan. Dit geld heeft geen significante verbetering van het leven van de overgrote meerderheid van de Afghanen opgeleverd, noch enige ontwikkeling van de basisinfrastructuur. Een groot deel ervan is verdwenen door corruptie bij alle actoren, lokale en buitenlandse.

20 jaar Amerikaanse ‘hulp’ heeft geen significante verbetering van het leven van de overgrote meerderheid van de Afghanen opgeleverd, noch enige ontwikkeling van de basisinfrastructuur.

Afghanistan vormt ook het voorbeeld bij uitstek van hoe conflict, klimaatontwrichting en de coronapandemie de hongersituatie hebben verslecht. Een tweede coronagolf en opflakkerend geweld bij de terugtrekking van de VS-troepen hadden als resultaat dat vele handelszaken en ateliers kapot gingen, de informele tewerkstelling verschrompelde.

De toestand is des te dramatischer door het massaal aantal intern verplaatste personen en een sterke daling in de financiële overdrachten van gemigreerde Afghanen. Daar kwamen dan nog uitzonderlijke droogtes bij die de lokale landbouwproductie fel deden krimpen, met inflatie tot gevolg.

Sancties

De terugtrekking van de NAVO-troepen hield in dat alle officiële buitenlandse hulp en ontwikkelingsfondsen werden afgesneden. Zoals gezegd verdween een groot deel ervan door corruptie, maar het was wel goed voor zowat 80% van het regeringsbudget. Het maakte de voornaamste steun uit voor de economie die in 20 jaar Amerikaanse bezetting nooit enige industriële ontwikkeling kende.

Erger nog voor de plaatselijke situatie en bevolking was het instellen van Westerse sancties tegen de talibanregering. De VS bevroor zowat 9,5 miljard dollar aan Afghaanse activa, het IMF sloot de toegang tot noodfondsen. Net als de Wereldbank die de fondsen afsneed waarop het Afghaans gezondheidssysteem draait. Ngo’s kunnen hun personeel niet meer betalen.

Ontwikkelingshulp was onder de bezetting van de VS goed voor zowat 80% van het regeringsbudget.

Het Wereldvoedselprogramma zei begin november dat het aantal mensen in honger maar blijft aangroeien. De recentste schattingen gaan over meer dan de helft van de Afghaanse bevolking. Het BNP per hoofd van de bevolking zou november 2021 met 100 dollar zijn gezakt naar 350 dollar.

Volgens het vluchtelingenagentschap van de VN (UNHCR) zijn er tussen januari en september 2021 665.000 interne vluchtelingen bijgekomen. Die komen dus bovenop de 2,9 miljoen Afghanen die hun huis al waren ontvlucht en ergens anders in het land een onderkomen zochten. In de buurlanden Iran en Pakistan staan 2,2 miljoen vluchtelingen uit Afghanistan geregistreerd.

Hulp

Het Westen wil de taliban volledig isoleren, legt de Afghaanse staat financieel lam, knijpt de economie dood. Maar men opent wel humanitaire hulplijnen. De VS kondigde eind oktober 144 miljoen dollar extra fondsen aan (boven op het bestaande budget van 330 miljoen dollar) die via de internationale humanitaire organisaties zullen worden gekanaliseerd: UNHCR (VN-Vluchtelingenorganisatie), UNICEF, IOM (Internationale Organisatie voor Migratie), WHO (Wereldgezondheidsorganisatie). Deze hulp is bedoeld voor zo’n 18 miljoen kwetsbare Afghanen in de regio, met inbegrip van de Afghaanse vluchtelingen in de buurlanden, aldus Washington.

Het Westen wil de taliban volledig isoleren, legt de Afghaanse staat financieel lam, knijpt de economie dood, maar opent wel humanitaire hulplijnen.

Ook de Europese Unie schrijft 1 miljard euro in om “een grote humanitaire en socio-economische instorting te vermijden”. In dit totaal zit er 350 miljoen die al was toegezegd, en 250 miljoen extra voor Afghanistan zelf, de rest zal naar de buurlanden gaan om vluchtelingen op te vangen. Bij de hulp vanwege de EU speelt op de achtergrond wellicht de vrees mee dat een totaal economisch failliet een nieuwe massale ‘vluchtelingengolf’ zou veroorzaken, waarvan een gedeelte richting Europa zou komen.

Centrale vraag bij dit hele hulpaanbod is hoeveel er effectief bij de lokale bevolking zal terechtkomen in en buiten de steden in het binnenland. Daar zijn de noden bijzonder hoog.

Rusland en China kondigden aan te willen samenwerken om van Afghanistan een stabiel land te maken. Ze verwerpen de sancties en de invalshoek van de mensenrechten van de Westerse wereld. Beijing en Moskou stemden in de Veiligheidsraad tegen het aanstellen van een VN-rapporteur voor mensenrechten in Afghanistan.

De Brown University (Rhode Island, USA) rekende dat de kostprijs voor 20 jaar oorlog in Afghanistan oploopt tot 2000 miljard dollar, inclusief intresten op leningen, assistentie aan veteranen, en uitgaven in Pakistan. De Europese bondgenoten gaven ook tientallen miljarden uit aan hun militaire operaties. Deze cijfers doen de toezeggingen voor humanitaire hulp wel erg verbleken.

Cynische geopolitiek

Is deze sanctiepolitiek tegen het nieuwe regime in Afghanistan gewoon wraak voor de schandelijke politieke nederlaag die het militair overontwikkelde Westen moest incasseren? Twintig jaar oorlog, honderdduizenden doden en opnieuw dezelfde groep aan de macht die het Westen met de militaire interventie wenste uit te schakelen?

Dat het overgrote deel van de Afghaanse bevolking echt in een hongersituatie terechtkomt door de bevriezingsmaatregelen, heeft kennelijk geen ‘mensenrechten’-gehalte.

De regering Biden blijft scherp focussen op de inspanningen voor ‘counter terrorism’, en dat houdt nu eenmaal het bevriezen van fondsen in. Deze politiek wordt ingegeven door de aandacht voor mensenrechten in Afghanistan en de houding van de taliban tegenover vrouwen, klinkt het in Washington. Dat het overgrote deel van de Afghaanse bevolking echt in een hongersituatie terechtkomt door deze bevriezingsmaatregelen, heeft kennelijk geen ‘mensenrechten’-gehalte.

Of moet deze houding andere bezorgdheden camoufleren?

Met de terugtrekking vreesden heel wat Amerikaanse strategen dat de VS teveel ruimte zouden laten voor Chinese expansie. Geopolitiek is nooit ver weg in Washington. Het is inderdaad zo dat de taliban nu hopen dat ‘hun betrouwbare vriend’ China hun ‘belangrijkste partner’ wordt, en dat Afghanistan opgenomen wordt in de ‘zijderoute’-plannen van Beijing.

Afghanistan heeft een rijke ondergrond aan ‘zeldzame metalen’ (rare earth) en bezit de grootste lithiumreserves in de wereld. De exploitatie ervan zou de prijs voor batterijproductie kunnen doen dalen, wat een godsgeschenk zou zijn voor de Chinese productie van elektrische auto’s.

De VS zijn erop uit om het China moeilijker te maken om direct te kunnen profiteren van de nieuwe situatie in de regio.

Nog een bedenking. Hoe groot is mijn cynisme bij de volgende gedachtegang? De VS zijn erop uit om het China moeilijker te maken om direct te kunnen profiteren van de nieuwe situatie in de regio. Is het dan niet interessant om de prijs voor China te willen opdrijven door de Afghaanse economie te wurgen, door een land achter te laten dat failliet is, diep aan de grond zit, met een bevolking in uiterste nood? Waar in deze benadering bescherming van ‘mensenrechten’ dan al niet voor zou moeten dienen.