No (wo)man’s land
Voor vrouwen die Afghanistan ontvluchtten, is de eventuele terugkeer naar hun land nog problematischer en schrijnender dan voor mannen. De Belgische regering geeft dat overigens grif toe, want ze schortte de uitwijzingsprocedure voor Afghaanse vrouwen en kinderen op. Tegelijk krijgen deze vrouwen zonder vluchtelingenstatuut geen papieren waarmee ze een nieuw leven zouden kunnen opbouwen. Kortom, er dreigt geen uitzetting, maar er is evenmin sprake van een verblijfsvergunning. Door dit non-beleid dolen deze vrouwen hier rond in een niemandsland.
“In Afghanistan hebben de vele jaren oorlog de vrouwenrechten van de kaart geveegd en de hoop op emancipatie op korte termijn gefnuikt.”
Zelfs als we ervan uitgaan dat de vrede in Afghanistan terugkeert, betekent dit nog geen verbetering voor de situatie van vrouwen. De vele jaren oorlog hebben de vrouwenrechten van de kaart geveegd en de hoop op emancipatie op korte termijn gefnuikt. Op het vlak van gendergelijkheid scoort Afghanistan barslecht: het land staat op de voorlaatste plaats in de rangschikking van de OESO. Bijna 9 op 10 vrouwen zijn analfabeet, 8 op 10 zijn slachtoffer van geweld en 7 à 8 op 10 wordt gedwongen tot een huwelijk. De gemiddelde levensverwachting is amper 48 jaar en Afghanistan heeft het trieste wereldrecord op moedersterfte. In het dagelijkse leven in Afghanistan kan een vrouw enerzijds niet overleven zonder mannelijke bescherming, anderzijds is huiselijk geweld een van de meest voorkomende vormen van geweld.
Vrouwenrechten zijn mensenrechten
Ondanks deze algemeen bekende feiten houden de asielinstanties tijdens het verwerken van aanvragen al te vaak geen rekening met de genderdimensie. Nochtans werd deze dimensie sinds 2006 toegevoegd aan onze wetgeving. Een resolutie van de Raad van Europa vraagt de EU-lidstaten bovendien uitdrukkelijk om in asielvragen aandacht te besteden aan het genderaspect: “Vervolging van vrouwen en meisjes verschilt vaak danig van die van mannen. Toch blijft het asielstelsel dit zien door de lens van mannelijke ervaringen.”
De rapporten over Afghanistan van Cedoca, de documentatie- en researchdienst van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) maken zelfs geen melding van de situatie van vrouwen en meisjes. Het CGVS beschikt nochtans over een genderafdeling maar slaagt er niet in om het genderperspectief te laten doorsijpelen naar de dagelijkse praktijk.
Deze ‘gelijke’ behandeling van verschillende situaties vormt een indirecte discriminatie. Daarom lanceert het ‘collectief ter ondersteuning van de Afghaanse vluchtelinges’ een dringende oproep om de genderdimensie effectief toe te passen en het genderbeleid van het CGVS door te lichten. Deze oproep kan door iedereen ondertekend worden en zal gebruikt worden om de federale parlementsleden en bevoegde ministers te interpelleren.
Asielzoeksters uit landen als Afghanistan waren al te vaak het slachtoffer van beschadigende en discriminerende situaties. Zulke situaties zijn in hun land van herkomst immers schering en inslag. Het is moeilijk voor vrouwen om er spontaan over te praten. Ook al zijn ze doodsbang voor herhaling van die situaties, voor zichzelf en in het bijzonder voor hun dochters. Het ontbreken van het recht op onderwijs, het risico op een vroeg, al of niet gedwongen huwelijk, de onmogelijkheid om een onafhankelijk leven te leiden … zijn onmenselijke en vernederende praktijken. Deze asielzoeksters moeten dan ook specifiek over de genderproblematiek geïnterviewd worden door interviewers die professioneel gevormd zijn in het omgaan met vrouwelijke slachtoffers van geweld en/of discriminatie. Alleen op die manier kan een correct dossier samengesteld worden.
We vragen geen betere bescherming voor Afghaanse vrouwen en meisjes dan voor de Afghaanse mannen. Niemand zou uitgewezen mogen worden naar een land in oorlog. Maar asielzoeksters – van waar dan ook afkomstig – moeten individueel gehoord worden. Hun lot, en dat van hun eventuele dochters, moet bepaald worden op basis van de risico’s die zij lopen als vrouw. Voor hen bestaat er geen enkele zogenaamde “veilige zone” in Afghanistan.
Sofie De Graeve, woordvoerster Vrouwen Overleg Komitee voor het ‘Collectief ter ondersteuning van de Afghaanse vluchtelinges’
