Voormalig
minister van Financiën Ashraf Ghani werd verkozen tot president van
Afghanistan in september 2014. De maatschappelijke problemen zijn na
tien jaar bezetting enorm: één miljoen werkloze jongeren, meer dan
een derde van de bevolking die in armoede leeft, een bloeiende
opiumhandel en de dreiging dat het religieus extremisme via buurland
Pakistan kan terugkeren. Om van de corruptie nog maar te zwijgen.

Grootste
koperproducent

Enorme
voorraden aan metalen, ertsen en water, en uitgestrekte lappen
landbouwgrond weten de interesse te wekken van buitenlandse
investeerders. Zo noemde The New York Times Afghanistan het
“Saoedi-Arabië voor lithium”, verwijzend naar een interne nota van het Pentagon uit 2010. Lithium
is een essentieel bestanddeel voor de productie van batterijen voor
onder meer gsm-toestellen.

Afghanistan
is ook voorbestemd om in het volgende decennium ‘s werelds grootste
producent van koper en ijzer te worden. Naar schatting zit er nog
voor 1000 miljard dollar aan mineralen in de Afghaanse bodem.

Minstens
even belangrijk is de geopolitieke rol die Afghanistan kan spelen als
verbinding tussen Azië en Europa. De nieuwe regering die voorzichtig
begonnen is met de wederopbouw van het land, kijkt in de eerste
plaats naar de buurlanden voor vriendschap en wederzijdse economische
voordelen.

Doorvoerland

President
Ghani benadrukt de rol die de Kaukasus, maar ook Pakistan en China
kunnen spelen bij de ontwikkeling van zijn land. “In de volgende
25 jaar wordt Azië de grootste economie ter wereld. Wat er gebeurde
in de VS in 1869 met de aanleg van een continentale spoorlijn, zal
zich waarschijnlijk ook in Azië voordoen. Zonder Afghanistan zullen
Centraal-, Zuid-, Oost- en West-Azië nooit verbonden worden.”

“We
willen een doorvoerland worden voor transport, elektriciteit, gas en
informatie (via optische vezel)”, zei Ghani in New York, waar
hij te gast was bij de Council on Foreign Relations, een Amerikaanse
neoconservatieve denktank die het buitenlands beleid ten bate van de
grote bedrijven analyseert.

Afghanistan
wil in het komende decennium vooral zware goederen produceren, dus is
een robuust spoornet nodig, voegde hij eraan toe. “Binnen drie
jaar willen we Europa kunnen bereiken in vijf dagen. Zeventig procent
van onze import en export zou via de Kaspische Zee kunnen verlopen.”

Daarvoor
zullen nieuwe wegen cruciaal zijn en met dat doel is de
Aziatische Ontwikkelingsbank (ADB) al de fundering aan het leggen. In
maart 2015 tekende de ADB akkoorden met de Afghaanse regering ter
waarde van 130 miljoen dollar voor “de financiering van een
nieuwe weg die een handelsroute met noordelijk buurland Tadzjikistan
– en de landen daarachter – mogelijk zal maken”.

China

De
Afghaanse transportsector zit na de vernietigingen van de Amerikaanse
militaire bezetting in het slop, maar financiële hulp van onder meer
de ADB moet daar verandering in brengen. Bij de laatste telling eind
2013 had de ontwikkelingsbank al 1,9 miljard dollar geïnvesteerd in
werkzaamheden om 1500 kilometer regionale en nationale wegen aan te leggen
of te verbeteren.

China
heeft al een aandeel verworven in een van de belangrijkste
kopermijnen van Afghanistan en investeerde in de oliesector.
Bovendien beloven de Chinezen 330 miljoen dollar aan hulp en
leningen, die Ghani uitsluitend wil gebruiken om infrastructuur uit
te bouwen.

Neoliberale hervormingen

Volgens
expert Anand Gopal, auteur van het bekroonde boek No Good Men Among
the Living over het leven van drie Afghanen tijdens de Amerikaanse
militaire bezetting, is het algemeen bekend dat slechts een zeer
machtige fractie van de lokale elite en internationale gemeenschap
profiteren van buitenlandse hulp.

“Het
is een erg neoliberaal idee om alles te privatiseren en te hopen dat
de winsten dan wel zullen doorsijpelen. Dat gebeurt niet, zoals we
elders in de wereld kunnen vaststellen. Het is zelfs zo dat mensen
die geholpen zouden moeten worden, niet de mensen zijn die hulp
krijgen en dat veel andere mensen zich verrijken in het proces”,
stelt Gopal.

Het
klopt dat pogingen om de groei aan te zwengelen en de kloof tussen
arm en rijk te verkleinen door geld te pompen in de extractieve
sector of grootschalige ontwikkeling – vooral in voormalige
conflictgebieden – wereldwijd rampzalige gevolgen hebben gehad, van
Papoea-Nieuw-Guinea over Congo tot Colombia.

Sociale ontwikkeling zonder
tussenstructuren

In
plaats van de armoede te verkleinen en lokale gemeenschappen te
versterken, hebben mijnbouw- en infrastructuurprojecten inheemse
volkeren verarmd en het pad geëffend voor de concentratie van
rijkdom in steeds minder handen. Volgens Gopal is het veel
waardevoller om lokale gemeenschappen rechtstreeks te financieren,
zodat er niet meteen een leger van uitbuitende tussenstructuren
opstaat.

Het staat nog te bezien hoe de plannen van de Afghaanse regering om het
juk van buitenlandse bezetting en decennia van instabiliteit af te
schudden, zullen uitpakken. Zeker is dat Afghanistan snel het nieuwe
strijdtoneel van de grote spelers in de wereldeconomie wordt.

Bron: Afghanistan’s
Economic Recovery: A New Horizon for South-South Partnerships?