Opinie - Peter Beda

Adil: ni oubli, ni pardon

In het kader van mijn universitaire thesis maakte ik in 2000 een documentaire over de openbare ruimte in Molenbeek, en ik heb in die 20 jaar tijd weinig positieve evoluties gezien ten aanzien van de zogenaamde probleemwijken en de achtergestelde jongeren die daar leven. Ik merk de laatste tijd wel vaker de overeenkomsten met Zuid-Afrika ten tijde van de Apartheid. We leven in een racistisch land, zonder gerechtigheid en zonder vrede, en de spelregels zijn niet dezelfde voor iedereen.

vrijdag 17 april 2020 19:57
Spread the love

 

Op 10 april 2020, na een wilde politieachtervolging in Anderlecht, reed Adil, een jongen van 19 uit Kuregem, zijn dood tegemoet door met zijn scooter frontaal op een politieauto in te rijden. Aan de reacties op verschillende websites en sociale media te zien, legt een groot aantal mensen meteen de schuld bij de jongen zelf, omdat hij was weggevlucht en dus waarschijnlijk wel “iets te verbergen” had. Het deed me voor de zoveelste keer beseffen hoe inherent racistisch en snel-door-de-bocht zo’n denktrant is. Er wordt met geen woord gerept over de systemische oorzaken van dit soort incidenten.

In het kader van mijn universitaire thesis maakte ik in 2000 een documentaire over de openbare ruimte in Molenbeek, en ik heb in die 20 jaar tijd weinig positieve evoluties gezien ten aanzien van de zogenaamde probleemwijken en de achtergestelde jongeren die daar leven. Ik merk de laatste tijd wel vaker de overeenkomsten met Zuid-Afrika ten tijde van de Apartheid. We leven in een racistisch land, zonder gerechtigheid en zonder vrede, en de spelregels zijn niet dezelfde voor iedereen.

De media geven zelden een context bij het hoe en waarom er eigenlijk in België sinds de jaren ‘60 mensen met een migratieachtergrond werken en verblijven. Deze nieuwe Belgen bouwden mee ons land uit tot de welvaartstaat die ze nu is, rijden al jaren met onze Lijnbus, halen soms onze vuilnis op of werken in de zorgsector, bedienen ons in supermarkten… Maar ook al zijn ze dan economisch perfect geïntegreerd, sociaal en cultureel maken ze voor de witte Belgen deel uit van een andere, onbekende wereld. Ze maken integraal deel uit van onze samenleving, maar blijven nog te vaak onzichtbaar op TV, radio en reclame.

Die mensen lopen hier al bijna vijftig jaar rond en toch worden ze nog altijd beschouwd als vreemdelingen. De witte Belg kent de Arabische Belg niet, heeft er een beetje schik van, en klaagt dat hij of zij geen Vlaams kent. Ik kende Adil niet, maar de reacties na zijn tragische dood die ik lees, zijn zeer herkenbaar. Zo ken ik de Vlaming, een beetje achterdochtig en koud, als je hem niet kent. Eens je hem kent, is het de warmste wekeling… Ergens diep in zijn (of haar) zelfbewustzijn bestaat er een fijne grens, die van een denkkader dat z’n beste tijd heeft gekend. En die grens wordt voortdurend overschreden door een gebrek aan kennis van de ander.

Een ongeluk komt nooit alleen

Dit was een ongeval dat vermeden had kunnen worden. Tegelijk was het onvermijdelijk dat dit nog eens ging gebeuren. Een ongeval veroorzaakt door de opjaagdrift van de politie. Als je ergens op jaagt, is het logisch dat er slachtoffers vallen. Hoe zou u reageren als u opgejaagd werd als een dier? Ben je automatisch schuldig als je van de politie wegvlucht? Is de vis schuldig als ie opgegeten wordt door een haai? Blijven enkel onschuldige mensen die de regels volgen, rustig staan bij een politiecontrole? Of zit er iets meer achter, iets dat ervoor zorgt dat sommige mensen exact dezelfde regels kunnen overtreden terwijl ze al dansend selfies nemen met agenten on duty? Zouden die tientallen jaren wanbeleid en geïmporteerde agenten die maar weinig voeling hebben met de problematiek in de Brusselse “probleemwijken”, daar iets mee te maken hebben?

En toch blijft de meest voorkomende reactie: “Hij had niet moeten vluchten, het is een triest ongeluk, maar het is een beetje zijn eigen schuld. (…) Als je de regels respecteert, gebeurt zoiets niet.” Deze feitelijke onzin werkt op mijn zenuwen, want de regels zijn niet dezelfde voor iedereen. Er zijn de geprivilegieerden, zij die niet voor de politie hoeven weg te rennen, zij die rustig blijven, zij die dit soort artikels kunnen schrijven, zij die de regeltjes weten te omzeilen zonder fatale gevolgen. De échte Belgen, quoi. En dan heb je die gasten, afou. Elke dag opgejaagd door opgefokte agenten. In de straten waar ze wonen, waar hun familie leeft, waar ze dagelijks rondhangen. In their home!* Dan resten hen nog slechts twee opties: vechten of vluchten.

Spijtig, dat zo weinigen de empathie hebben om zich in te leven in hun wereld om dan vanuit hun knusse, bekrompen denkkader dit soort te vermijden drama’s te beoordelen. Een onvolledig, verkeerd denkkader dat hun verdraaide visie op de werkelijkheid vormt. Een realiteit die moreel fout, crimineel bevooroordeeld en inherent racistisch is. Al meer dan 20 jaar waarschuwen specialisten en rapporten, en vooral de populaire cultuur, ons voortdurend dat we op een tikkende tijdbom leven. Luister eens aandachtig naar de teksten uit de hip hop muziek van de jaren ’90 tot nu, om de stemmen te horen van vergeten jongeren uit de ghetto’s en probleemwijken.

We schrijven nu april 2020 DC (During Corona). Specialisten die ons waarschuwden voor rampspoed, die niet gehoord werden en geen middelen kregen, doet dat een belletje rinkelen? De schuldenlast is enorm en ligt bij de nationale politiek, de lokale beleidsmakkers én de media die hun boodschap ondersteunen.

Eén van de onverwachte gevolgen van het coronavirus en de daarbij horende inperkingsmaatregelen, is dat de tijd even lijkt stil te staan. Deze stilte brengt sommige pijnpunten in onze maatschappij naar boven en legt de systemische oorzaken bloot van een dolgedraaide economie, een uitgeperste “cultuurindustrie” en een ongelijke sociale structuur. Zonder de smog en de vervuiling wordt alles zichtbaar. Het is tijd om wakker te worden en ons morele kompas terug te vinden. Tijd om het kader waarin we leven, redeneren en oordelen, in vraag te stellen — en niet om hier en daar wat issues te tweaken, maar om grondig de dingen te veranderen.

Jusqu’ici tout va bien

Adil is er niet meer, en de jongeren uit Kuregem en andere quartiers krijgen zelden een stem. De bewoordingen in de media zitten op zich al vol met vooroordelen. Door ze te bestempelen als relschoppers, schep je zelf het probleem dat je beschrijft. Er is geen drugsmaffia die de straten gaat overnemen. Dat is een paniekerig waanidee dat niet zou misstaan in een hate-speech van Bart De Wever. Maar dit zijn wél de verhalen die we lezen in de pers, die met klem door politiekers beaamd worden, en die naturellement doorsijpelen in online comments van de bange witte Belg. De thermometer werkt goed, de temperatuur stijgt, de meningen worden uitgelijnder. Waar een virus al niet goed voor is. Geen tijd voor nuance of aandacht voor de mogelijke verantwoordelijkheid van de politie en het jarenlange wanbeleid. Hier geen slachtofferhulp of bezorgdheid om mogelijke psychologische gevolgen. Geen onderzoekscommissie om uit te pluizen wie welke klinkerklank op welk moment verkeerd uitsprak.

Wat wel? Alle focus op de “criminele jongeren”. Verontwaardiging, sensatie, vereenvoudigingen. Smartphonefilmpjes en geweerschoten, La Haine maar dan in’t echt. We volgen de foute profeten, en dankzij sociale media zijn er nu evenveel televisiekanalen als mensen met een Facebookaccount. De politie heeft een taak, en dat is de burger te beschermen, ook tegen zichzelf. Het kan echt niet dat politieagenten nu de slachtofferrol gaan spelen met Sven Mary als woordvoerder. Dat is de feiten op zijn kop zetten. Er is een jongen gestorven, een familie verwoest en een buurt getraumatiseerd. Nog maar een keer. Daar zit meer achter, dat ziet iedereen. En dit gebeurt al 20 jaar lang. La Haine is een film uit 1995, en 25 jaar later is het ook weer based on a true story.

Advocaten en een onderzoeksrechter moeten nu de zaak op een objectieve manier oplossen en de feiten duidelijk maken. Ik betwijfel of het recht zal zegevieren. Maar we moeten blijven vechten tegen het denkkader van een systeem dat ons vertelt dat de politie hier is om iedereen te beschermen. In Woluwe dansen agenten met overtreders in brede tuinlanen, in Anderlecht worden ze in drukke straten opgejaagd tot de dood erop volgt. Dat is geen gelijkheid. En zolang er geen gelijkheid is, kan er geen vrede zijn. Dat is geen kwestie van een kamp kiezen of de schuld leggen bij de ene of de andere, dat is gezond verstand.

One 4 Adil Mixed by 72 Soul

Als poging om de corrupte krachten die ons omringen uit te leggen, te begrijpen en te ondervragen, maakte ik een mix bestaande uit muziek gemengd met interviews van vrienden, buren en mensen die Adil kenden, afkomstig uit tv-reportages. Het is mijn creatieve poging om een stem te geven aan de onzichtbaren.

 

Peter Beda studeerde in 2000 af als vergelijkende cultuurwetenschapper met een audio-documentaire over Molenbeek, tuimelde daarna in de communicatiewereld en bleef actief in de wereld van radio, literatuur en muziek. Hij woont in Brussel en reisde reeds doorheen Europa, Amerika, Zuid-Amerika en Zuid-Afrika, en ondersteunde enkele internationale projecten in Bolivië, Tunesië en Iran. 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!