Naar aanleiding van de jaarlijkse World Clean up Day wordt wereldwijd op verschillende plaatsen plastic opgeruimd. Ook in Antwerpen wordt zaterdag op verschillende plaatsen zwerfvuil geraapt. Naast de verschillende opruimacties vindt ook een opvallende stunt plaats in het Bonapartedok naast het MAS. Enkele activisten laten zich opmerken door ladingen plastic in het dok te gooien en er zelf tussen te varen met spandoeken zoals ‘STOP INEOS PROJECT ONE’ en ‘STOP PLASTIEK VERVUILING’. De actie is een stunt om aandacht te vragen voor de aanstaande bouw van een nieuw site van het bedrijf INEOS in de Antwerpse haven. De activisten ruimen na hun stunt het plastic keurig weer op.
‘Wij zijn natuurlijk voorstander van het opruimen van plastic en ander zwerfvuil, een deel van de actievoerders ging vanochtend dan ook meehelpen bij de opruimacties op verschillende plaatsen in Antwerpen’, aldus Tom Seerden, woordvoerder van Ineos Will Fall. ‘Wij vinden het echter nog belangrijker dat er naar grote oplossingen wordt gekeken’, gaat hij verder, ‘en dan hebben we het over de nieuwe aanvraag die het chemiebedrijf INEOS heeft gedaan om een ethaankraker te bouwen in de Antwerpse haven. Zo’n ethaankraker produceert basisstoffen voor plastic, terwijl er wereldwijd ruim voldoende plastic wordt geproduceerd. Bovendien zullen die basisstoffen voor minstens 40% gebruikt worden voor wegwerp plastic, dat is niet meer van deze tijd. Als we de klimaatcrisis willen aanpakken zijn dit soort projecten absoluut het slechtst denkbare idee. Wij roepen dan ook iedereen op om via ineoswillfall.com onze petitie te tekenen tegen de bouw van de nieuwe plasticfabriek, en je eigen bezwaarschrift in te dienen.’
De actievoerders verwijzen nog naar de hoge CO2 uitstoot die aan het project verbonden zou zijn, zo’n miljoen ton CO2 uitstoot per jaar, en de subsidies die de Vlaamse Overheid aan het project geeft. ‘Er wordt 16 miljoen euro subsidie gegeven aan INEOS voor dit project, en de overheid zal ook voor wel 500 miljoen garant staan voor dit project. Dat bewijst eigenlijk dat zelfs het bedrijf zelf beseft dat dit een project is dat niet meer van deze tijd is, want ze krijgen bij de bank nergens een lening, het is absurd dat de Vlaamse Overheid hier dan wel garant voor wil staan, met òns belastinggeld. Dat kunnen we veel beter investeren in duurzame projecten, die zullen net zo goed jobs opleveren.’ Aldus Tom.
Verschillende burgerprotesten en juridische stappen van milieuorganisaties vestigden in het verleden al de aandacht op de aanvraag van INEOS voor de bouw van ‘Project One’. Omwille van de juridische procedure werd de eerste vergunningsaanvraag van INEOS voor ontbossing en voorbereidende werken op de Project One-site geblokkeerd. In januari 2021 schrapte INEOS zelf de plannen voor een PDH-unit die oorspronkelijk ook deel zou uitmaken van Project One, waardoor enkel nog plannen voor een nieuwe ethaankraker op tafel liggen.
Toch zijn de actievoerders nog niet tevreden, zij willen ook de plannen voor de ethaankraker geschrapt zien. “Wat Ineos in haar communicatie ook beweert”, zegt activiste Annick Vanisterbecq, “de verwoestende effecten van Project One op de leefomgeving en gezondheid van burgers in Vlaanderen en overal ter wereld blijven nog steeds even hoog. De nieuwe ethaankraker zal nog steeds zorgen voor invoer van meer fossiel gas, tonnen extra CO2, en een sterke stijging van de – nog schadelijkere – globale methaanuitstoot. Bovendien komt er, naast extra vervuiling door emissies en lozingen van andere toxische en schadelijke stoffen, ook een toename van de stikstofproblematiek en de wereldwijde plasticvervuiling. INEOS verzuimt die rampzalige milieu- en gezondheidseffecten en extra uitstoot veroorzaakt door ‘fracking’ naar schaliegas te verrekenen.”
Lees hier onze beweegredenen en motivatie waarom die ethaankraker niet moet gebouwd worden en iedereen wordt opgeroepen om een bezwaarschrift in te dienen.
1. Fracking vernielt de wereld
Het ethaan voor de kraker is een bijproduct van schaliegas. De verdere ontginning van deze fossiele grondstof (dmv zeer schadelijke fracking) is de grootste bedreiging is voor onze planeet en al haar bewoners (dit is de kernboodschap in het nieuwe, zeer alarmerende rapport van het VN-klimaatpanel IPCC. Dat zou op zich al voldoende zou moeten zijn om geen vergunning te verlenen aan een project zoals INEOS Project One.
Het ethaan voor Project One is volgens Ineos een “state-of-the-art basisgrondstof want een overbodig restproduct bij de ontginning van aardgas”.
Ethaan komt echter niet uit de winning van traditioneel aardgas maar uit de ontginning van schaliegas met de zeer schadelijke ‘fracking’-techniek. Door de framing van ethaan als restproduct vermijdt Ineos de verwijzing naar die fracking. Dit terwijl er ondertussen een wetenschappelijke en maatschappelijke consensus bestaat dat fracken naar schaliegas desastreuze gevolgen heeft voor de leefomgeving en gezondheid van mensen, fauna en flora. Wetenschappelijke studies en meetresultaten zijn de laatste jaren doorslaggevend in talrijke rechtszaken wereldwijd van burgers en lokale gemeenschappen tegen de fracking-industrie, die als gevolg door de wet steeds meer aan banden wordt gelegd. CO2- en methaanemissies bij de winning van schaliegas en het raffineren en intercontinentaal maritiem transport van ethaan worden niet verrekend in uitstootcijfers van INEOS
2. Europese Investeringsbank is tegen investeringen in gas
Door de huidige ontwikkeling van meer duurzame processen voor ethyleenproductie zal de fossiele ethaankraker van INEOS al vlug voorbijgestreefd zijn. Blijkbaar is ook de Voorzitter van de Europese Investeringsbank die mening toegedaan:
“Europe needs to acknowledge that its future is no longer with fossil fuels”, said the President of the European Investment Bank as he presented the bank’s 2020 results on Wednesday (20 January 2021). “To put it mildly, gas is over,” Dr Werner Hoyer said at a press conference on the EIB’s annual results. “This is a serious departure from the past, but without the end to the use of unabated fossil fuels, we will not be able to reach the climate targets,” he added.
Beeld
3. Luchtkwaliteit in Antwerpen is tweede dodelijkste ter wereld
De milieu-, klimaat- en gezondheidsimpact van Project One moet samen met de significante effecten van Complexe Projecten zoals Oosterweel, Extra Containercapaciteit Antwerpen en de nieuwe leidingenstraat Antwerpen-Ruhr, en de negatieve effecten van andere vervuilende industrie en bedrijven in de haven en van drukke verkeersaders in de omgeving van de site geëvalueerd worden. Uit recente cijfers blijkt dat Antwerpen nu al wereldwijd de tweede dodelijkste stad is door luchtverontreiniging.
Daarnaast veroordelen Europese, nationale en regionale rechtbanken nu al de tot op vandaag gebrekkige stikstof-aanpak in o.a. Nederland en België, waardoor in Europese natuurgebieden en dichtbevolkte woongebieden veel te hoge concentraties stikstof worden opgemeten in vergelijking met de – intussen herhaaldelijk naar beneden herziene – aanvaardbare drempels voor stikstof vooropgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie. Het recente PFOS-schandaal toont dan weer aan in welke mate vergunde emissies en lozingen van toxische stoffen de grond, het grondwater, oppervlaktewateren en dus ook de volksgezondheid kunnen bedreigen op zeer lange termijn en dus zeker cumulatief moeten geëvalueerd worden met vergunde emissies en lozingen van andere installaties.
4. INEOS moest zijn staart al terugtrekken voor de helft van het project
De goedkeuring van de initiële vergunningsaanvraag voor de ontbossing en voorbereidende werken op de INEOS Project One-site werd door de Raad voor Vergunningsbetwistingen opgeschort naar aanleiding van een procedure van hoogdringendheid ingeleid door verschillende klimaat- en milieuorganisaties. INEOS besloot vervolgens om het verdere onderzoek ten gronde van de RVVB niet af te wachten en bovenstaande aanvraag definitief in te trekken.
Eén van de hoofdredenen voor de beslissing van de Raad was het feit dat onvoldoende informatie verstrekt werd of rekening gehouden werd met de milieu-impact van de bouw en de werking van de installaties zelf. In januari 2021 schrapte INEOS tevens zelf de geplande PDH-unit, waardoor enkel nog plannen voor een nieuwe ethaankraker op tafel liggen: Het bedrijf diende recent een nieuwe vergunningsaanvraag in op basis van de gewijzigde plannen voor INEOS Project One in de Antwerpse Haven.
5. INEOS rekent op technologie die er nog niet is
INEOS maakt in de milieueffectenrapportering over de nieuwe kraker onrealistische prognoses over technologieën en processen voor potentiële CO2-reductie (koolstofafvang en -opslag of ‘CCS’, waterstofproductie uit verbranding fossiele grondstoffen). INEOS minimaliseert zo in belangrijke mate de globale impact van Project One op het milieu en het klimaat.
6. INEOS zal 40 hectare bos kappen en onvoldoende compenseren
Er zou nog steeds een grote hoeveelheid bos, ouder dan 22 jaar, gekapt worden op de site, waardoor waardevolle natuur verdwijnt en talrijke ecosystemen met beschermde en bedreigde dier- en plantensoorten vernietigd worden. De voorziene boscompensatie bestaat volgens de project-MER uit talrijke verschillende percelen, verspreid over alle Vlaamse provincies. Het is overduidelijk dat dergelijke versnipperde boscompensatie op geen enkele manier de werkelijk verloren gegane natuurwaarde van het huidige bos kan compenseren.
7. Ook meer duurzame eindproducten uit ethyleen-derivaten veroorzaken extra plasticvervuiling
INEOS omschrijft ethyleen hoofdzakelijk als één van de bouwstenen van veel duurzame materialen en toepassingen, nodig voor het halen van de klimaatdoelstellingen (o.a. windmolenwieken). Dit is flagrante greenwashing want het verzwijgt ook systematisch dat ethyleen tevens de voornaamste bouwsteen is voor quasi alle kunststoffen, waarvan 40% nog steeds gaat naar de productie van wegwerpplastics en verpakkingen (volgens PlasticsEurope).
INEOS houdt bovendien achter dat ook de meer duurzame eindproducten uit ethyleenderivaten hun steentje bijdragen aan de wereldwijde plasticvervuiling, Ook grotere plastic voorwerpen worden gemaakt op basis van kleine plastic ‘nurdles’ die overvloedig in het milieu (en dus ook op de oevers van de Schelde) belanden, of bevatten onafbreekbare (textiel-)vezels of microplastics die wereldwijd in de natuur en oceanen terechtkomen.
Wetenschappers van Universiteit Gent, VITO en de Vlaamse Milieumaatschappij namen stalen in negen waterlopen en zochten naar plasticdeeltjes kleiner dan 5 millimeter. In 1 liter rivierwater vonden de onderzoekers gemiddeld 0,36 plastic deeltjes, met uitschieters tot vijf deeltjes per liter. Een kilogram rivierbodem bevat gemiddeld 2.480 deeltjes, met maxima tot 9.600 deeltjes per kilogram. De gevonden aantallen deeltjes zijn wellicht een onderschatting.
“Deeltjes kleiner dan 20 micrometer (een duizendste van een millimeter) kunnen we niet goed meten”, zegt milieutoxicoloog professor Jana Asselman in een recent interview. “Vermoedelijk komen er van die erg kleine partikels ook nog grote aantallen voor in het milieu.” De plasticdeeltjes in rivierwater en -bodem blijken voornamelijk uit polystyreen en polypropyleen te bestaan. Beide bouwstenen voor plastic worden nu reeds door INEOS geproduceerd in andere fabrieken in de Antwerpse haven.
8. Geen economische meerwaarde maar groot risico op ‘gestrande investering’
De structurele overcapaciteit voor ethyleen, de doelstellingen om minder nieuw plastic te produceren en de strengere plastic- en klimaatwetgeving, hogere CO2-taksen en toenemend inzicht over methaan als grootste boosdoener voor het klimaat, maar ook meer groeiend bewustzijn en dus wijzigend gedrag van consumenten, zullen leiden tot dalende rentabiliteit van projecten zoals INEOS Project One. Faillissementen, jobverlies en miljarden euro’s aan gestrande investeringen zullen het gevolg zijn. De bankiers van INEOS zijn zich van dat risico bewust, en dekken zich in door een garantie van de Vlaamse Overheid te vragen als voorwaarde bij hun financiering van Project One.
9. In strijd met EU- en Vlaamse doelstellingen: minder nieuw plastic, meer recycling
De argumenten van INEOS over de nood aan meer ethyleenproductie in Europa staan lijnrecht tegenover de doelstellingen van de EU en andere betrokken partijen (ook sectorfederatie PlasticsEurope) om minder nieuw plastic te produceren en meer in te zetten op recycling of hergebruik van de reeds opgebouwde hoeveelheid plastic in het milieu. Zo ook in de ‘Visie 2050’ van de Vlaamse Regering. Dit is de langetermijnstrategie van de Vlaamse overheid voor een sterk, sociaal, open, veerkrachtig en internationaal Vlaanderen, dat welvaart en welzijn creëert op een slimme, innovatieve en duurzame manier en waarin iedereen meetelt.
Een van de zeven transitieprioriteiten die de noodzakelijke veranderingen sneller moeten helpen realiseren is het beter omspringen met grondstoffen en materialen. Hiermee kiest Vlaanderen om volop in te zetten op het sluiten van materialenkringlopen door efficiënt en slim materiaalgebruik, nieuwe bedrijfsmodellen zoals de deeleconomie en productdienstcombinaties, digitalisering en procesoptimalisatie, levensloopverlenging etc. Gesteund door een innovatieve, milieuvriendelijke industrie die mee helpt zoeken naar oplossingen voor een circulaire economie en betere samenleving.
10. CCS en ‘fossiele’ waterstof van Ineos zijn geen haalbare oplossingen voor CO2-reductie
Ineos zegt dat Project One al binnen tien jaar klimaatneutraal zou zijn dankzij koolstofafvang en -opslag en het opdrijven tot 100% van het gebruik van hun geproduceerde waterstof als koolstofarme brandstof. Groene waterstof is – terecht – een mogelijke klimaatoplossing. Maar de waterstof die zal geproduceerd worden in Project One is niet “groen”: zij komt voort uit de verbranding van ethaan uit fossiel schaliegas. Zelfs indien “propere” wind-of zonne-energie gebruikt wordt voor het kraakproces, kan men de de in Project One geproduceerde waterstof dus niet “koolstofarm” noemen.
Momenteel is slechts 0,1% van de wereldwijde waterstofproductie groen. Om waterstof te produceren heeft men zeer veel elektriciteit nodig. De EU geeft aan dat de uitbouw van groene waterstof op grote schaal weinig waarschijnlijk is in de komende decennia, aangezien Europa afhankelijk is van de invoer van grote hoeveelheden hernieuwbare energie.
De kostbare, experimentele technologie van koolstofafvang en -opslag heeft ondanks tientallen jaren verspilde overheidssubsidies geen enkel resultaat opgeleverd. CCS werd daarom door de industrie zelf ten grave gedragen op basis van economisch niet rendabel. De mislukte CCS-technologie wordt nu, door inmenging van de waterstof- & gaslobby in officiële adviesorganen van de EU, nieuw leven ingeblazen en krijgt politieke, financiële en regelgevende steun, zodat de EU de integratie van waterstof op basis van fossiele brandstoffen in haar klimaatplannen voor 2050 kan rechtvaardigen terwijl de gasindustrie verzekerd is van het hergebruik, rentabiliseren en uitbouwen van de bestaande gasinfrastructuur.
Het falen van de technologie leidde tot kritiek van de Europese Rekenkamer over het feit dat de EU 424 miljoen euro heeft uitgetrokken voor mislukte CCS-projecten, met de conclusie “dat geen van de programma’s erin geslaagd is om CCS uit te rollen in de EU”. De G8-groep van geïndustrialiseerde landen had zich ertoe verbonden om twintig grootschalige projecten op te starten tegen 2010 en het Internationaal Energie-agentschap had als doel om tegen 2020 honderd projecten op te zetten. Slechts vijf daarvan werden daadwerkelijk gerealiseerd.
De wereldwijde operationele CCS-capaciteit bedraagt momenteel 39 miljoen ton CO2 per jaar. Dit is ongeveer 0,1% van de jaarlijkse wereldwijde uitstoot van fossiele brandstoffen. Ironisch genoeg is de voornaamste toepassing van CCS het injecteren van afgevangen CO2 in bestaande olie- en gasbronnen om de winning van deze fossiele brandstoffen te vergemakkelijken, waardoor de beschikbaarheid ervan uiteindelijk nog toeneemt. Er zijn momenteel slechts 26 operationele CCS-installaties ter wereld, waarbij 81% van de tot nu toe afgevangen CO2 wordt gebruikt om nog meer olie en gas te winnen via dit proces genaamd ‘Enhanced Oil Recovery’ (EOR).
Tot op heden blijft EOR ook domineren in de plannen voor het verder uitrollen van CCS. CCS is eenvoudigweg niet compatibel met de inspanningen om de klimaatopwarming onder 1,5°C te houden. Er komen bij de toepassing van CCS ook andere afvalgassen vrij die niet worden opgevangen. Eenmaal gestockeerd kunnen er ook lekken ontstaan. Een van de hinderpalen voor de grootschalige inzet van CCS is het risico verbonden aan de veiligheid van de CCS-infrastructuur, met name tijdens het transport en de opslag van CO2. Niet alleen blijft het percentage afgevangen CO2 zeer beperkt, bovendien zijn enorme hoeveelheden (fossiele) energie nodig om CO2 af te vangen en op te slaan. De kostprijs van CO2-afvang en -opslag is hierdoor torenhoog!
