Anders dan bij de laatste
gemeenteraadsverkiezingen, geven de actiegroepen dit keer geen stemadvies.
Politici durven hun kar al eens keren, zo verklaren ze die beslissing. Daarmee
verwoorden ze perfect de verontwaardiging die wellicht geen onbelangrijke rol
speelt in de massale opkomst voor de actie ‘stappen om te overkappen’ van
zondag 4 mei.

Het Oosterweeldossier is het
symbooldossier bij uitstek voor alles wat er misgaat in de politiek. Ondanks
massaal protest (met als bekroning een heuse volksraadpleging in 2009 waaruit
een duidelijk ‘nee’ klonk tegen het BAM-tracé) werd bij de laatste
regeringsbeslissingen in dit dossier de stem van de Antwerpse bevolking keer op
keer genegeerd en botweg opzijgeschoven.

Bovendien waren we in dit dossier met z’n
allen getuige van een politiek proces waarin politici zich te buiten gingen én
gaan aan handjeklap achter de schermen, vooral bekommerd zijn om hun eigen
electorale gewin en zich verliezen in oeverloos gespin. Dat constructieve en
wetenschappelijk onderbouwde voorstellen van actiegroepen daarbij telkens
van tafel worden geveegd, heeft kwaad bloed gezet.

Ongenoegen over ruimtelijke ordening 

Het valt op dat stedelingen vandaag
vooral op straat komen rond ruimtelijke ordening. Enkele dagen voor ‘Stappen om
te overkappen’ werd de Turnhoutsebaan kortstondig bezet door meer dan
duizend fietsers die zich verzetten tegen het voorstel om in die straat het
verkeer op twee wielen te weren. Ook in Gent vallen er regelmatig fietsacties
te noteren. En aan de snelheid te merken waarmee de nieuwe Brusselse burgemeester Yvan
Mayeur sinds zijn aanstelling nieuwe autovrije zones wil creëren, mogen de
picnic-acties op de Brusselse Anspachlaan uiterst succesvol worden genoemd.

Er ontstond alvast minder
straatprotest naar aanleiding van pakweg de
vreemdelingentaks of de bonussen van topmanagers. 

Bij het Oosterweeldossier spelen uiteraard de volharding en de professionele aanpak van de
actiegroepen mee. Waar bij andere dossiers niemand het voortouw neemt, zijn ze
erin geslaagd om naast gedegen studiewerk ook een enorm breed netwerk uit te
bouwen, om helder te communiceren, en mensen te doen dromen. Maar dat argument
gaat niet op voor de actie op de Turnhoutsebaan. Daarvoor volstonden enkele oproepen in de sociale media.  

Vorm geven aan de maatschappij 

Het is dan ook geen toeval dat mensen de
straat op trekken om op te komen voor de publieke ruimte. Die publieke ruimte
is namelijk één van de laatste collectieve verhalen die ons resten. We zijn
ondertussen doordrongen van de gedachte dat we individueel verantwoordelijk
zijn voor ons welzijn – en anders herinneren politici ons daar wel aan. Wie
zijn facturen niet kan betalen, werkloos is of een weinig aantrekkelijke job
uitvoert, moet dit kortom zelf oplossen.  

Alleen gaat dat riedeltje niet op voor
onze straten en pleinen. Die stedelijke ruimtes zijn één van de laatste
domeinen waarvan moeilijk betwist kan worden dat ze onder de
verantwoordelijkheid vallen van de hele gemeenschap – dus ook van politici.
Waar bijvoorbeeld de bankencrisis mensen defaitistisch en murw heeft
achtergelaten, hebben we bij de publieke ruimte wel nog het gevoel dat politiek
gelijkstaat aan het vormgeven van de maatschappij.  

Bovendien grijpt die publieke ruimte
direct in op ons welzijn. We worden ermee geconfronteerd van zodra we onze
voordeur achter ons dichtslaan en buitenkomen. Lawaai en fijn stof dringen
zelfs onze woonkamers binnen.

Oude politieke stijl 

Het ziet er dan ook naar uit dat heel wat
maatschappelijk ongenoegen en verontwaardiging zich uitkristalliseren rond één
van de weinige punten waarop mensen nog greep hebben. En precies dankzij de
organisatie en de mobilisatie van de actiegroepen verwerven ze politieke
macht. De strijd om de publieke ruimte is daarom niet alleen een strijd tegen
oude politiek die leefbaarheid ondergeschikt maakt aan autoverkeer. Het is ook
een strijd tegen politici die denken dat ze niet meer naar hun kiezers hoeven
luisteren nadat ze verkozen zijn. Tegen achterkamertjespolitiek en tegen een
maatschappij waarin burgers zich gemuilkorfd voelen. 

Het is tekenend dat precies de partijen
die vandaag de Vlaamse regering uitmaken dit niet begrepen hebben. Naar
aanleiding van het succes van ‘Stappen om te overkappen’ bleef Kris Peeters
(CD&V) star vasthouden aan het deuntje dat het
vooral vooruit moet gaan en loog hij volgens strRaten-generaal de bevolking zelfs opnieuw voor dat het
BAM-tracé met een overkapping te verzoenen valt. De anders meestal niet van een
gebrek aan meningen te verdenken Bart De Wever (N-VA) schoof de hete aardappel
door naar de Vlaamse regering – erop rekenend dat de Vlaming zou vergeten dat
zijn partij daar deel van uitmaakt. 

Caroline Gennez (sp.a) maakte eerder dit
jaar al een uitschuiver van jewelste toen ze de actiegroepen op de korrel nam en beweerde dat
ze niet participatief zijn. Haar partijgenoot Bart Martens toonde zich op zijn
beurt al een fervent voorstander van het BAM-tracé. Het zegt veel over
de voeling die deze politici hebben met wat er leeft onder de duizenden burgers die
vorige zondag present tekenden. En het steekt schril af tegen de oprechte
dialoog die de actiegroepen voortdurend aangaan met die burger om vorm te geven
aan inspirerende maatschappelijke projecten.  

De acties van de afgelopen dagen zouden
wel eens een heus kantelpunt kunnen betekenen in deze campagne. De kans is niet
onbestaande dat deze saga de Vlaamse regeringspartners – toch zeker in
Antwerpen – binnenkort zuur zal opbreken. En de partijen lijken onder druk van
onderuit een heuse bocht voor te bereiden in het Oosterweeldossier. Het zal
erop aankomen om waakzaam te blijven over welke richting die bocht zal
nemen.