Wie vandaag een subsidie wil aanvragen voor een project of beurs weet dat volgende donderdag de deadline van de eerstvolgende ronde valt. Maar heeft het wel zin om alweer zoveel energie te steken in een onderbouwd dossier als aanvragers keer op keer met een structureel financieringstekort af te rekenen hebben, waardoor ook sommige goede beoordelingen geen gevolg krijgen?

Dat was het geval in de zomer 2015 en het voorjaar 2016. Hoewel de vorige regering al erkende dat een stijging van 10 procent van dit budget urgent is, maken we vandaag een fikse daling mee. Besparen om te kunnen vermarkten, dat lijkt wel het achterliggende idee. In 2013 is er 8,9 miljoen euro toegekend. Voor 2016 is er slechts een bedrag voorzien van 5,9 miljoen euro voor alle kunstdisciplines.

Investeer in kunst

Om deze impasse aan te kaarten organiseert ‘Actie voor de kunsten’ een openbare werkdag op het Martelarenplein aan de deur van minister Gatz. Iedereen die nu druk doende is met zijn of haar artistieke plannen of de laatste hand legt aan een aanvraag voor projectsubsidie is welkom om dat samen op een publiek plein te komen doen.

Iedereen is welkom, ook om te repeteren, te overleggen over samenwerking, om te praten met je artistieke ploeg of gewoon om te steunen. Collegialiteit, koffie, tafels en stoelen zijn alvast verzien. Wie interesse heeft, kan ook hier inschrijven of deze petitie tekenen.

De actie wil tonen hoeveel jong talent staat te trappelen om eigen projecten te realiseren en nieuwe wegen te bewandelen. Er is zoveel energie aanwezig, maar veel energie gaat verloren met deze ontmoedigende aanvraagprocedures. 

In zijn reactie op de State of the Union wuift de minister de oproep tot solidariteit vlug weg door de nadruk te leggen op het belang van vrijheid en individualisme. Maar deze regering draait de geldkraan dicht en hypothekeert daarmee de groeikansen van jonge makers en jonge organisaties om autonoom een eigen werking te kunnen uitbouwen. Een lans breken voor autonomie en tegelijk de autonome projecten afknijpen, dat klopt toch niet?

En met een rente van 0 procent kan de overheid gratis lenen. Zelf mainstream economen zijn het er vandaag over eens dat het idioot is om hier geen gebruik van te maken. Toch kiezen bewindslui nog maar eens voor een besparing van een paar miljard omdat ze niet buiten het neoliberale kadertje kunnen denken.

Het belang van projectsubsidies

Er zijn redenen genoeg waarom een verhoging van de projectsubsidies urgent is. Eén: in de vorige rondes vielen er heel wat kunstenaars uit de boot. Veel van hen konden nog wel even verder door vrijwillig te werken of op reserves te teren, maar daar staat een limiet op. We kunnen ons bij deze ronde daarom aan extra veel aanvragen verwachten.

Twee: ook de organisaties maakten na de cut in 2014 recent opnieuw een historische kaalslag mee. Zakelijk leiders geven zelf aan dat ze zo met de rug tegen de muur komen te staan: hun verantwoordelijkheid ten aanzien van de kunstenaars neemt toe precies op een moment dat er veel organisaties wegvallen en anderen over veel minder middelen beschikken.

Zo worden organisaties simpelweg uitgespeeld tegen de kunstenaars die ze net willen faciliteren. Want op je vaste kosten kan je niet zomaar besparen als je een structurele werking wil garanderen, waardoor in vele gevallen de kunstenaar het kind van de rekening is van de besparingen in het institutionele veld.

Drie: deze regering zet duidelijk in op verticalisering. Er moeten meer grote instellingen komen, Vlaamse vuurtorens zeg maar. De rijke diversiteit van kleine en middelgrote organisaties die de kunsten in onze regio zo deed bloeien, krijgt het label ‘versnippering’ opgeplakt om vervolgens te kunnen snoeien.

Maar de organisaties die wegvallen, zijn dikwijls wel net die organisaties die veel betekenen voor jonge makers en ‘instromers’. Het schrappen van de subsidies voor de kunstwerkplaats Croxhapox in Gent is daar een schrijnend voorbeeld van. Door meer in te zetten op grote huizen, vergroot je voor schoolverlaters ook de kloof tussen onderwijs en sector. In die kloof verdwijnt vandaag al veel talent.

Kortom, net door deze hertekening van het institutionele veld richting ‘topinstituten’, in het belang van de uitstraling van onze economische regio, is een verhoging van de projectsubsidies noodzakelijk om de gaten op te vangen die zo’n hertekening achterlaat.

Vier: Wouter Hillaert wees er in zijn State of the Union terecht op dat de tijden veranderen. “Artistieke vrijheid lijkt steeds meer op een hoog privilege voor wie er op tijd bij was om ofwel zijn persoonlijke structuur op te trekken, ofwel een grote schouwburg te veroveren.”

Jonge makers en nieuwe organisaties moeten vandaag inderdaad hun kansen wagen binnen bestaande (en meestal oudere) structuren. Dat maakt de projectsubsidies des te belangrijker om zuurstof en bewegingsvrijheid te geven aan een brede keur van talent dat autonoom aan de slag wil.

Verpaupering

Flanders ‘State of the arts’ pakt graag uit met haar creatievelingen als ‘culturele ambassadeurs’. Nochtans verschijnt studie na studie die aantonen dat de sociaaleconomische toestand voor cultuurwerkers systematisch verslechtert. Jong talent haakt af, en daar zijn wij allemaal het slachtoffer van.

Grote internationale belangenbehartigers voor cultuurwerkers (zoals FIA, FIM, UNI-MEI en Pearle) lanceerden recent een gezamenlijke oproep aan de Europese staten en instituties om de publieke ondersteuning van kunst en cultuur te beschermen en te verbeteren.

Uit heel wat studies blijkt immers hoe cultuurscheppers steeds meer onder druk komen te staan en het steeds moeilijker hebben om nog met hun vak bezig te zijn. Het gaat bijgevolg om een systematische precarisering. De feiten zijn bekend. Van een democratisch bestuur mogen we verwachten dat ze haar verantwoordelijkheid neemt.