Interview, Nieuws, Samenleving, Cultuur, Roma, BOZAR, Zigeuners, Roma touch, Balkan Traffic Festival, Searching for the 4th nail, George Eli, Way2roma -

Achter de schermen van de Romacultuur

Over de cultuur en tradities van de Romazigeuners is over het algemeen erg weinig geweten. Net dat is wat regisseur George Eli, zelf een Amerikaanse Roma, probeert in beeld te brengen in 'Searching For The Fourth Nail'. De documentaire werd vrijdag vertoond in het kader van het Balkan Traffic Festival van de Brusselse BOZAR. Een blik achter de schermen van de Amerikaanse Romacultuur.

zaterdag 10 april 2010 08:45
Spread the love

Een documentaire draaien over een dergelijk onderwerp is geen sinecure. Binnen de Romagemeenschap is het immers een absoluut taboe om tradities te delen met buitenstaanders. Eli moest in zijn zoektocht naar de oorsprong van zijn eigen culturele erfenis dan ook grotendeels beroep doen op getuigenissen van zijn eigen gezin en familie. Zijn vertrekpunt? De oeroude Romalegende van de vierde nagel.

George Eli: “Het is een legende die mij door mijn grootmoeder verteld is toen ik klein was. Het verhaal van een vierde nagel die bedoeld was om bij de kruisiging in Jezus’ hart geslagen te worden. De Romeinen hadden een zigeunersmid ingehuurd om die nagel te maken, maar de zigeuner kreeg ‘s nachts een visioen dat hem oplegde om de nagel te stelen, waardoor Jezus zou kunnen herrijzen. Dankzij die blijk van barmhartigheid vergeeft god de zigeuners voor het doorzwerven van de wereld en hun dievengedrag.

Het idee van de film was om te achterhalen waarom Roma een dergelijk verhaal, dat een negatief beeld geeft over onze afkomst en ons afschildert als dieven, aan hun kinderen vertellen. Zigeuners in Amerika voélen zich ook echt dieven, terwijl ze het in praktijk veelal niet zijn. Wat was de oorsprong van dat soort tradities?”

Heb je de oorsprong ervan gevonden?

“In het verleden waren dat soort verhalen nodig om te kunnen overleven. Honderd jaar geleden in Oost-Europa moesten zigeunerkinderen stelen opdat hun familie zou kunnen overleven. Zigeuners konden immers nergens een job krijgen. Als een kind niet wou stelen, vertelde de moeder het dat verhaal om het stelen te kunnen rechtvaardigen. Maar dat is het verleden: vandaag is dat in de VS niet meer nodig. Het grote probleem bij mijn grootmoeder, en alle andere zigeuners die het verhaal kennen en doorvertellen, is onwetendheid. Ze zijn veelal nooit naar school geweest, en menen dat het doorvertellen van zo’n verhaal is wat ze moéten doen, vanuit de traditie.

Ook de geheimhouding van onze tradities komt daar trouwens uit voort. In het verleden was die geheimhouding nodig, omdat we onderdrukt werden. Als je toen zei dat je een zigeuner was, werd je tot slaaf gemaakt of gearresteerd. Maar vandaag is daar in Amerika helemaal geen reden meer voor. Er gaat ons niets gebeuren als we het verhaal vertellen van Jezus en de vierde nagel.”

Vanwaar dat gebrek aan scholing? Mogen zigeuners dan niet naar school gaan?

“De Roma denken dat dat niet nodig is, omdat ze zich volledig buiten de maatschappij plaatsen. Als jij een zigeuner was, en je wou naar school gaan, dan zou je vader zeggen: ‘waarom naar school gaan? Je zult worden zoals ik, je zal handen gaan lezen of trappen repareren. Als je naar school gaat, zal je verliefd worden op een ‘Gadjie’ (niet-Roma), en ons verlaten! We moeten bij elkaar blijven, wij zijn zigeuners.’. Dat gebrek aan scholing vormt echter een probleem. Zigeuners sluiten zich af van de Amerikaanse maatschappij, maar de wereld is veranderd. Nu we leven in het tijdperk van de communicatietechnologie en het internet, kan je zelfs geen regulier werk meer vinden als je niet kan schrijven en lezen.

Toen ik jong was, vond ik het een fantastisch leven: geen school! Maar toen mijn kinderen geboren werden, dacht ik dat ik voor hen misschien wel meer wou. Dat is wat mij geïnspireerd heeft om te veranderen, om ook deel te gaan uitmaken van de grotere maatschappij.”

Zijn er ook andere Amerikaanse Roma die de nood tot verandering aanvoelen?

“In mijn gemeenschap ben ik de enige, anderen zien de noodzaak er niet van in. Ik heb er veel problemen door gekregen. Ik ben gescheiden van mijn vrouw omdat ze mijn breuk met de tradities niet kon aanvaarden. Het is erg moeilijk om als zigeuner buiten je gemeenschap te treden. Je wordt beschouwd als een ‘Gadjie’, een buitenstaander, omdat je een ‘Gadjie’-leven leidt. Het is een goed leven, maar ook erg ongewoon.

Na het maken van deze film ben ik tot de conclusie gekomen dat veel zigeuners zich verbergen voor de buitenwereld en beschaamd zijn voor hun zigeuner-zijn. Dat is ook de reden waarom ik niet veel zigeuners bereid vond voor een interview. Het is een vorm van ‘innerlijke onderdrukking’: ze menen, vanuit hun geschiedenis, dat ze geen deel horen uit te maken van de maatschappij. Het leven van zigeuners in de VS is ook erg verleidelijk. Als jij naar een zigeunerfeest zou komen in Amerika en met ons een week zou optrekken, dan zou je niet meer willen vertrekken, omdat we een heel  weelderig leven leiden. We hebben ook geen job van 9 tot 5, geen ziekteverzekering die je moet betalen, daar denk je zelfs niet aan. Je gaat ook niet gaan stemmen.”

Hoe kan er dan verandering gebracht worden in die kloof met de maatschappij?

“Ik zeg niet dat ik de oplossing in pacht heb, maar ik heb wel een idee. Laat ik de vergelijking trekken met de zwarte slavernij in Amerika vroeger. Toen de slavernij verboden werd, was de zwarte gemeenschap zo groot dat een paar onder hen zich losscheurden, een opleiding gingen volgen en succesvolle rolmodellen neerzetten. Motown en al die grote zwarte Amerikanen van de jaren ’40, ’50 en ’60 waren succesvolle voorbeelden waar anderen zich aan konden spiegelen. Dat is de eerste stap: rolmodellen. Dat wij, de zigeuners, figuren zouden hebben waar de jongere generatie naar kon opkijken. Eens je rolmodellen hebt, volgt de rest vanzelf. Maar voor zover ik weet zijn er momenteel geen.

Ik passeerde hier net om de hoek een bedelende zigeunervrouw met haar baby. Toen ze mij zag en ik haar zei dat ik Roma was en films maakte, wou ze mij niet geloven. Voor haar bestaat zoiets niet. Zij gelooft dat je als zigeuner met je baby daar moet zitten en bedelen. Maar als ze meer zigeunerregisseurs, reporters, zakenlui ziet, zal ze beseffen dat zoiets ook binnen haar mogelijkheden ligt.”

We hebben het nu vooral gehad over negatieve kanten van het zigeuner-zijn. Maar welke tradities geef jij later aan je kinderen door?

“Wat ik wil doorgeven aan mijn kinderen is de traditie van de familie. Dat, wat er ook gebeurt, je nooit alleen zal zijn als je binnen de familiegemeenschap blijft. Dat is wat belangrijk is voor mij. Als je dokter wilt worden, advocaat of regisseur, dan kán je dat. Je mag gewoon nooit vergeten wie je bent. Familie, en de Romagemeenschap, gaan voor. Altijd. Als je een examen hebt op de dag van het huwelijk van je neef, dan moet je naar het huwelijk (lacht). Dát is wat het voor mij betekent om een zigeuner te zijn. Dat is dus niet noodzakelijk de legende van de vierde nagel. Dat is het verleden.”

take down
the paywall
steun ons nu!