Acht ideeën voor een warme ‘samen’leving
Boekrecensie -

Acht ideeën voor een warme ‘samen’leving

Peter Mertens, voorzitter van de PVDA, schreef samen met 15 partijgenoten 'De miljonairstaks en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen'. Dit is een vlot geschreven boekje dat in mensentaal acht ideeën op tafel legt, die het overwegen meer dan waard zijn.

maandag 6 april 2015 10:00
Spread the love




Politieke boeken zijn saai, slecht geschreven, doorspekt met ondoorgrondelijk jargon en dogmatische stellingen
die als evidenties worden voorgesteld maar dat niet zijn. Ze dienen vooral ter persoonlijke eer en glorie van deze of gene politicus, iets om
gul uit te delen, goed voor op het cv, maar niet bedoeld om echt
gelezen te worden, laat staan om ernstig genomen te worden.

Tot daar in een notendop het cliché
over politieke boeken. Er zit in elk cliché een grond van
waarheid en de ervaring met de ellenlange lijsten van politieke
boeken – of liever boeken van ‘politici’ – is niet van aard dat
cliché tegen te spreken.

Er zijn uitzonderingen op die
regel. Dit boek van Peter Mertens en kompanen is daar een
voorbeeld van. Na Op mensenmaat in 2009
en het zeer succesrijke Hoe durven ze? In 2011 doet Mertens het weer,
een zeer degelijk, lezenswaardig boek schrijven dat nieuwe impulsen
geeft aan het maatschappelijk debat.

Zelfs de meest rabiate tegenstander van
de PVDA, zijn geschiedenis, zijn visie, zijn ideologie kan na het
lezen van dit boekje – zonder voetnoten en voorwoord amper 142
pagina’s – niet anders dan toegeven dat dit een degelijk onderbouwd en redelijk pleidooi
is voor acht voorstellen voor een andere maatschappij, die elk meer dan waard zijn om in het debat over onze toekomst opgenomen te worden.

Acht maal weten telkens twee
auteurs samen een idee voor te stellen in eenvoudige
taal, zonder ooit neerbuigend of simplistisch over te komen. Wie zei
daar weer dat politiek saai is? Wie zei daar weer dat politieke
ideeën zelden realistisch zijn? Niets van dit alles in dit boek.

Wie de acht ideeën van Mertens &
co wil leren kennen kan ze in een kleine twee uren lectuur lezen. Een aantal citaten uit één van deze acht om te illustreren waarom dit een zeer lezenswaardig boek is.

De meest leefbare stad ter wereld

Wie de Oostenrijkse stad Wenen al eens
bezocht heeft, weet het al: dit is een van de meest leefbare steden
ter wereld. “Ze bestaat voor de helft uit groen… stadstuinieren
is er een rage… ze is de stad met de minste sociale polarisering…
ze groeit omdat er veel mensen willen wonen.”



Sociaal en creatief: woningbouw in Wenen (www.bugbog.com)

Een eeuw geleden was dit een stad met 2
miljoen inwoners, waar slechtst één vijfde van de bevolking in
degelijke behuizing woonde. 95 procent van alle woningen had geen
eigen toilet, het water droop van de muren, hopen afval lagen te
stinken. Mensen ‘verhuurden’ overdag hun bed aan 300.000 dakloze
Bettgeher‘ (letterlijk ‘bedgangers’). Met zijn sociaal
huisvestingsbeleid sinds 1918 tot vandaag is Wenen een prachtstad om te
wonen… ook voor de allerrijksten, jawel.

Wenen, een ramp voor privéprojectontwikkelaars? Geen privé-investeringen want niet
interessant? Wel, dat zou je aanvankelijk denken, want
grondspeculatie is in Wenen door het strakke grondbeleid van de
overheid niet mogelijk. Het blijkt mee te vallen:
“Projectontwikkelaars kunnen de grond niet kopen en moeten
overleggen met de stad. Op basis van de bedoelingen van de stad Wenen
kunnen zij dan voorstellen inleveren. Heeft de stad een wooncomplex
in gedachten, dan wordt de grond geen winkelcentrum, parkeergarage of
kantoorgebouw omdat dat toevallig financieel meer opbrengt. Toch
blijven de projectontwikkelaars aanwezig. Blijkbaar valt de
samenwerking met de stad Wenen best mee.”

Door sociale huisvesting te richten op
zowel de armere bevolking als op de middenklasse, slaagt Wenen er in
een gezonde sociale mix te behouden. “Zo worden getto-wijken
vermeden”. Extreem zijn deze ideeën helemaal niet. Nadine Peeters en Mathilde El Bakri besluiten terecht: Wenen is een “stad op
mensenmaat. Een stad om morgen in te wonen.”

Gezond verstand




In alle voorstellen van dit boek is in feite gewoon gezond verstand aan het werk, waar niet alleen
de armere bevolking maar ook de middenklasse en zelfs rijke mensen beter
van worden. In 2009 schreven de Britse sociologen Richard Wilkinson
en Kate Pickett ‘The Spirit Level: why more equal societies almost
always do better’
. Daarin leggen zij onder meer uit waarom sociaal rechtvaardige maatschappijen ook voor de rijken beter zijn, omdat
bijvoorbeeld betere algemene gezondheidszorg ook voor hen gunstige
gevolgen heeft.
Dit recente boekje onder redactie van Peter Mertens is in
feite een concrete uitwerking van deze these.

Dit is een
pleidooi voor een andere, warme maatschappij waar iedereen beter af
is. In elk van deze voorstellen komt dat aspect aan bod: ze zijn
gericht op een herverdeling van de welvaart naar de gewone mens, waar iedereen wint, zelfs de één procent. 

De miljonairstaks, de 30-urenweek,
een sociaal woningbeleid, sociale geneeskunde, onderwijs voor
handen-hoofd-hart, de klimaatneutrale stad, de praktijktest tegen
discriminatie en het referendum (want beslissen kan je zelf): wie zich principieel tegen deze acht ideeën verzet, zegt in feite dat hij/zij een onrechtvaardige, oneerlijke en koude maatschappij verkiest, ‘nog meer voor mezelf ten koste van de anderen, ook al voel ik me daar niet beter bij’.

Van referenda en andere
volksraadplegingen

Over het laatste hoofdstukje ‘Het
bindend referendum: beslissen kan je zelf’
. Er is in de loop der
jaren een semantische verwarring ontstaan die maakt dat de termen
referendum en volksraadpleging met elkaar worden verward. Ik citeer auteurs Jos D’Haese en Line De Witte:
“De afgelopen jaren hebben een paar actiegroepen uit onze contreien
een beroep gedaan op de enige vorm van inspraak (naast verkiezingen)
die in strikte wetten is gegoten: de volksraadpleging. Telkens
stootten ze op het gegeven dat referenda bij ons niet bindend zijn.”



Stembiljet Nederlands referendum over de Europese Grondwet (hoewerktpolitiek.nl)

Een ‘niet-bindende volksraadpleging’ is echter net als een ‘bindend referendum’ een pleonasme. Ik begrijp de
stellingen van auteurs Jos D’Haese en Line De Witte en volg hun
redenering. Er klopt echter iets niet met hun gebruik van beide
termen. In België hebben ‘referenda’ nooit bestaan en ze worden ook
niet toegelaten door de wet, zoals ze zelf vermelden in bovenstaand
citaat. Wat hier wel mag zijn ‘volksraadplegingen’. Tot nu heeft de Belgische wetgever geweigerd dat andere instrument toe te laten.Referenda
(letterlijk: zaken die men ‘refereert’ – verwijst – naar een ander
niveau om daar de knoop door te hakken) zijn per definitie een
bindende beslissingsvorm. Volksraadplegingen zijn dat per definitie
niet.

Conclusie: dat citaat hierboven hoort
eigenlijk te lezen: “Telkens stootten ze op het gegeven dat
volksraadplegingen niet bindend zijn. Alleen referenda zijn bindend,
maar die laat de Belgische wetgever niet toe.”

Daarnaast een inhoudelijke
bemerking. Referenda (‘bindend’ hoeft er dus niet bij te staan, je zegt
ook niet ‘bindende wet’) zijn inderdaad een democratisch instrument
dat meer kansen moet krijgen. Het systeem heeft echter ook zijn
beperkingen.

In de Belgische context bijvoorbeeld ga je toch nooit
een nationaal referendum willen dat op voorstel van pakweg 100.000
handtekeningen voorstelt om Nederlands als enige landstaal in te
voeren. Je wil ook geen voorstel over de
doodstraf of de vijfdagenweek. Niet alle referenda in Zwitserland
waren lovenswaardig – over immigratie bijvoorbeeld. Wat doe je met de rechten van minderheden? Met andere
woorden, referenda, zeker, maar toch best goed nadenken waarover wel en waarover niet.

Wie dit boekje leest, heeft stof tot
nadenken. Dit zijn ideeën voor iets goeds, iets beter, niet tegen dit of tegen dat. Dat is wat een echt politiek boek hoort te doen, stellen wat het alternatief is. There is no alternative? Wel, dit zijn acht voorbeelden van het tegendeel. Daar
slagen de zestien auteurs van dit boek zeer goed in.  

take down
the paywall
steun ons nu!